Rễ lan có 2 nhiệm vụ: Hút nước và chất bổ dưỡng để nuôi cây; Giữ cho cây bám vào trên cành cây, hốc đá hay dưới đất.
Nếu rễ quá ít, cây sẽ không đủ nước, không bám cành cây hốc đá được, hoa sẽ ra không nhiều và không đẹp. Nếu rễ không mọc được, bị thối, bị bệnh hay bị chết, cây sẽ thiếu nước, thiếu chất bổ dưỡng, cây còi cọc và sẽ chết dần chết mòn.
Phân tích cho kỹ, rễ chia ra làm năm phần: lõi rễ, thân rễ, vỏ rễ, lông rễ và đầu rễ.
Đầu rễ có nhiệm vụ hút nước và chất bổ dưỡng để nuôi cây. Nếu vật liệu nuôi trồng khô ráo, rễ sẽ mọc dài ra để tìm nước. Trái lại lúc nào cũng có sẵn nước ở bên, rễ sẽ không mọc thêm ra. Ngay cả nhưng giống lan cần tưới nhiều như Vanda, Renanthera chẳng hạn, cũng nên đợi một vài giờ sau cho khô rễ rồi mới tưới.
Nếu tình trạng sũng nước kéo dài ngày này qua ngày khác, rễ sẽ bị thối. Rễ bị thối không có gì để hút nước, lá cũng có thể thấm nước nhưng không đủ để nuôi cây cho nên lá bị nhăn nheo, thân, bẹ cây bị tóp lại. Chúng ta cũng đừng nhầm lẫn giữa thối rễ và tưới không đủ nước. Nếu tưới không đủ, cây sẽ bị cằn cỗi và không tăng trưởng đúng mức. Những loại lan có lá dài và mềm như Oncidium, Brassia hay Odontoglossum . . . khi thiếu nước lá sẽ có triệu chứng chun xếp lại.
Rễ lan cần ẩm chứ không ướt và có không khí chuyển động quanh rễ. Nhìn vào rễ có thể biết ngay việc tưới nước và bón phân ra sao. Nếu rễ có mầu trắng, cứng và đầu rễ có mầu xanh là tốt, còn nếu tưới quá nhiều chỉ có một vài rễ tốt, số còn lại mềm nhũn và có mầu nâu.
Bón phân quá mạnh hoặc quá nhiều sẽ làm cho rễ cháy xám lại. Vì vậy nên bón phân rất loãng và thưa (weakly & weekly) không nên bón bằng phân viên, phân hột vì chúng ta không thể kiểm soát được liều lượng. Các vườn cây kỹ nghệ họ đã nghiên cứu kỹ càng cho nên rất chính xác, không có việc bón quá mạnh. Người ta cũng thấy rằng phân rong biển (Sea Weed) với thành phần 0.3- 0.3- 4 rất tốt cho rễ nhưng thứ phân này hơi có mùi tanh và nhiều khi có vi khuẩn bên trong.
Muốn quan sát tình trang của rễ ra sao, nhiều người dùng loại chậu nhựa trong suốt đễ dễ dàng quan sát. Khi mua lan nên quan sát bộ rễ kỹ càng, rễ có nhiều, có tốt cây mới mọc mạnh và cho nhiều hoa. Nếu mua những cây lan loại trơ rễ mới bóc ở trong rừng hay gửi từ xa tới nên ngâm vào trong dung dịch pha như sau: bốn lít nước ấm, một muỗng súp đường vàng tốt hơn là đường trắng, một muỗng cà phê phân bón loại 15-15-15 hay tốt hơn là hai muỗng rong biển Sea Weed và 10 giọt Super Thrive hay một viên thuốc ngừa thai.
Ngâm chừng một vài giờ rồi để khô rồi lại ngâm tiếp cho đến khi thấy rễ cây hút đủ nước, nghĩa là rễ đã căng phồng lên.
Nói tóm lại muốn giúp cho rễ mọc tốt cần phải: Để cho khô rồi mới tưới, khi rễ chưa mọc, không tưới hoặc tưới rất ít; Đừng bón phân quá nhiều, cây không rễ, không bón; Đừng để quá lạnh, dưới 50 F hay 10 C rễ sẽ không mọc; Đừng để quá nóng, trên 100 F hay 37.8 C rể lan khó mọc. Nên mang cây vào chỗ rợp mát và tăng thêm độ ẩm.
Có những cây lan rất khó lòng ra rễ, dù đã ở trong tình trạng này cả năm trời nhưng vẫn không chết. Đừng vội nản lòng hãy bỏ cây vào túi nylon, bịt kín lại và để chỗ rợp mát. Lâu lâu lại mở ra và phun sương với dung dịch kể trên, đợi khô rồi lại cho vào bao nylon cho đến khi mọc rễ dài 4-5 phân mới mang ra trồng. Hầu hết trong trường hợp này, cây sẽ ra cây con, rồi rễ sẽ mọc từ cây con mà ra.
(theo Hội Hoa Lan Việt Nam)
