Thực vật và động vật là những sinh vật sống khác biệt nhau. Động vật thể hiện khả năng di chuyển và độ nhạy bén về giác quan, trong khi thực vật vẫn đứng yên, dựa vào quá trình quang hợp để sinh tồn.
Tuy nhiên, quá trình tiến hóa làm mờ đi những ranh giới này, trang bị cho thực vật những khả năng thích nghi phi thường để bắt chước các đặc điểm của động vật. Từ thực vật ăn thịt và tiêu hóa con mồi đến các loài ký sinh hút chất dinh dưỡng từ vật chủ, những khả năng này cho thấy thực vật tham gia tích cực vào mạng lưới phức tạp của tự nhiên.
Khác xa với các sinh vật thụ động, thực vật thể hiện sự khéo léo đáng kinh ngạc trong việc phản ứng với môi trường sống, thể hiện sự sáng tạo vô hạn của quá trình tiến hóa. Khám phá những khả năng thích nghi độc đáo này giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về sự đa dạng của sự sống và sự giao thoa giữa thực vật và động vật.
Một số loài thực vật có đặc điểm gần giống như động vật.
Cây gọng vó
Loại cây này được tìm thấy trong các đầm lầy nghèo dinh dưỡng, ăn thực phẩm bằng cách săn bắt côn trùng. Những sợi lông sáng bóng, dính của nó bẫy những con côn trùng không cảnh giác và cuộn những sợi lông của nó quanh con mồi. Cuối cùng, toàn bộ lá gấp lại để tạo thành một “dạ dày” tạm thời, tiết ra các enzyme để tiêu hóa côn trùng và hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết. Hành vi này giống như động vật ăn thịt và cho thấy cách thực vật bù đắp thiếu sót tự nhiên.
Bắp cải thối
Không giống như hầu hết các loài thực vật tự thích ứng với nhiệt độ xung quanh, bắp cải thối tạo ra nhiệt thông qua quá trình hô hấp tế bào, tương tự như động vật máu nóng. Sự thích nghi này cho phép nó nở hoa trong môi trường đóng băng, làm tan tuyết để lộ một chùm hoa cho các loài thụ phấn. Bằng cách đốt cháy tinh bột dự trữ để lấy năng lượng, cây này bắt chước các quá trình trao đổi chất thường thấy ở động vật.
Cỏ phù thủy
Một loài thực vật ký sinh phát triển mạnh bằng cách khai thác hệ thống rễ của cây chủ.
Sử dụng một cấu trúc chuyên biệt mang tên haustorium, nó lấy cạn nước và chất dinh dưỡng của con mồi. Sự ký sinh này tàn phá các loại cây ngũ cốc, đe dọa an ninh lương thực cho người nông dân. Bản chất xảo quyệt của cây này làm nổi bật cách thực vật có khả năng tiến hóa thành các “kẻ săn mồi” thường thấy ở động vật.
Lan gương
Loài cây này sử dụng một chiến lược phức tạp để thu hút các loài thụ phấn. Hoa của nó giống với côn trùng cái, hoàn chỉnh với các tín hiệu thị giác như các mảng phản chiếu bắt chước cánh côn trùng.
Lan gương còn giải phóng một mùi hương giống như pheromone kích hoạt phản ứng giao phối ở côn trùng đực.
Bằng cách đánh lừa những loài thụ phấn này vào các nỗ lực giao phối, cây lan gương bảo đảm quá trình thụ phấn thành công – một ví dụ về việc bắt chước sự tiến hóa của động vật.
Rafflesia
Sâu trong các khu rừng nhiệt đới, Rafflesia, loài hoa lớn nhất thế giới, thu hút các loài thụ phấn bằng cách bắt chước mùi hôi thối của thịt thối. Vẻ ngoài và kết cấu của nó thậm chí còn bắt chước thịt thối, thu hút ruồi – yếu tố quan trọng cho quá trình thụ phấn. Sự thích nghi này, dù có vẻ ghê rợn, cho thấy những nỗ lực của thực vật để bảo đảm cho quá trình sinh sản được thành công, phản ánh các chiến lược của động vật ăn xác thối.
Cây xấu hổ
Cây xấu hổ thể hiện chuyển động nhanh không phổ biến ở thực vật. Khi bị chạm vào, các lá chét của cây sẽ xẹp xuống trong vài giây, khiến động vật ăn cỏ nản lòng. Phản ứng nhanh này, được thúc đẩy bởi những thay đổi về áp suất tế bào, bắt chước phản xạ của động vật, minh họa cách thực vật có khả năng chủ động tự vệ trước các mối đe dọa.
Cây mai dương
Trong điều kiện ẩm ướt, phấn hoa của cây mai dương giải phóng tinh trùng bơi đến các tế bào trứng bằng cách sử dụng lông mao (cấu trúc giống như sợi lông nhỏ). Cơ chế này làm nổi bật cách thực vật từng dựa vào việc sinh sản dưới nước như động vật.
Đậu tằm
Đậu tằm hình thành mối quan hệ cộng sinh với vi khuẩn cố định đạm trong các nốt sần rễ của loài cây này. Những nốt sần này sản xuất ra leghemoglobin, một sắc tố tương tự như hemoglobin ở động vật, có tác dụng liên kết và cô lập oxy. Sự thích nghi này bảo vệ các enzyme cố định nitơ của vi khuẩn, giúp cho cây nhận được các chất dinh dưỡng thiết yếu.
Cây sung thắt cổ
Cây sung thắt cổ bắt đầu cuộc sống một cách vô hại như một hạt giống do chim để lại trên tán cây. Theo thời gian, rễ khí sinh của nó phát triển xuống dưới, bao quanh và cuối cùng làm ngạt cây chủ. Bằng cách độc chiếm tài nguyên, cây sung cạnh tranh và thay thế cây chủ, thể hiện một chiến lược tương tự như hành vi săn mồi.
