Sự phiền toái dai dẳng của răng khôn, hay răng hàm thứ ba, không phải là một “tai nạn” sinh học ngẫu nhiên mà là dấu tích của quá trình tiến hóa trong quá khứ của chúng ta.
Mặc dù những chiếc răng hàm mọc muộn này thường gây ra các vấn đề như kẹt, sưng, hôi miệng và khó chịu ở hàm và thường cần phải phẫu thuật cắt bỏ, nhưng mục đích ban đầu của loại răng này rất quan trọng đối với sự sống còn của con người thời kỳ đầu.
Răng khôn là bộ răng trưởng thành cuối cùng phát triển, nằm ở phía sau cùng của miệng, phía sau răng hàm thứ hai. Hầu hết mọi người đều có bốn răng khôn, mỗi răng ở một trong bốn góc phần tư của miệng (trên và dưới mỗi bên một chiếc).
Răng khôn thường mọc ở độ tuổi từ 17 đến 25. Tên gọi “răng khôn” xuất phát từ thời gian xuất hiện muộn hơn trong cuộc sống, khi một người trở nên “khôn ngoan” hơn.
Răng khôn rất quan trọng, vì nếu gặp vấn đề với một trong bốn chiếc này, bạn sẽ có nguy cơ:
-Răng khôn bị kẹt bên dưới đường viền nướu hoặc trong xương hàm có thể mọc ở nhiều góc độ khác nhau, đôi khi đè vào các răng khác.
-Nếu không có đủ chỗ, răng khôn đang mọc đè vào các răng khác, khiến nó dịch chuyển và lệch lạc.
-Khi răng khôn cố gắng mọc, bạn sẽ bị đau, nhạy cảm và sưng ở nướu.
-Răng khôn mọc một phần thì rất khó vệ sinh, khiến các hạt thức ăn và vi khuẩn bị kẹt lại, dẫn đến nhiễm trùng nướu (viêm quanh thân răng) và sâu răng.
-Răng khôn bị kẹt gây áp lực lên răng hàm thứ hai, làm hỏng hoặc tăng nguy cơ nhiễm trùng ở khu vực đó.
Trong một số trường hợp, một túi chứa đầy dịch (u nang) có nguy cơ phát triển xung quanh răng khôn bị kẹt, làm hư hại xương hàm, răng và dây thần kinh.
Theo Verywell Health, tổ tiên loài người tồn tại nhờ khẩu phần ăn chứa các loại thực phẩm cứng, chưa qua chế biến như các loại hạt thô, lá, thịt, rễ và quả mọng. Việc nhai hiệu quả những thứ này đòi hỏi một bộ răng chắc khỏe và cấu trúc hàm lớn. Do đó, việc có ba bộ răng hàm, gồm cả răng khôn, chứng tỏ một sự thích nghi cần thiết để nhai hiệu quả và chiết xuất chất dinh dưỡng. Vào thời đại ấy, những chiếc răng hàm thứ ba này thường mọc mà không có biến chứng do có đủ không gian nhờ xương hàm lớn cung cấp.
Tuy nhiên, một sự thay đổi tiến hóa đáng kể xảy ra với sự phát triển nhanh chóng của bộ não con người. Khi phần sau của hộp sọ phát triển để thích ứng với sự phát triển này, các cung răng cũng giảm kích thước tương ứng, theo báo cáo của Live Science. Điều này dẫn đến hàm của con người hiện đại thường quá nhỏ để chứa đầy đủ răng hàm thứ ba. Một điều thú vị, các gen chi phối sự phát triển của răng và sự phát triển của não hoạt động độc lập, đồng nghĩa với quá trình thích nghi tiến hóa vẫn chưa hoàn toàn hòa giải được những thay đổi trong cấu trúc hộp sọ với sự hiện diện liên tục của răng khôn.
Hơn nữa, sự ra đời của các kỹ thuật nấu ăn và chế biến thực phẩm của con người khiến nhu cầu về các bề mặt nhai bổ sung này trở nên lỗi thời. Bằng cách làm mềm và hạn chế kích thước của thực phẩm, những cải tiến này làm giảm tầm quan trọng về mặt chức năng của răng khôn. Do đó, nhiều chuyên gia hiện phân loại răng khôn là các cấu trúc thoái hóa – các đặc điểm di truyền mất chức năng ban đầu theo thời gian tiến hóa.
Mặc dù răng hàm thứ ba gây rắc rối cuối cùng bị biến mất hoàn toàn thông qua quá trình tiến hóa dần dần, nhưng quá trình này tốn rất nhiều thời gian. Theo Bác Sĩ William McCormick gợi ý vào năm 2018, có lẽ phải mất hàng thế kỷ trước khi con người tự nhiên ngừng phát triển răng khôn.
