Tác giả Winston Phan Đào Nguyên cho biết, cuốn sách Mối thâm tình của Nguyễn Đình Chiểu dành cho “Quan Phan” Phan Thanh Giản khởi đầu từ bài tham luận tác giả đã soạn thảo gửi theo thư mời từ ban tổ chức hội thảo Quốc tế Nguyễn Đình Chiểu tổ chức ở Bến Tre (do UNESCO đài thọ) vào cuối tháng 6 đầu tháng 7/2022. Vào đầu tháng 3/2022, Ban tổ chức Hội thảo đã gửi thư đề nghị tác giả gửi toàn văn tham luận. Tuy nhiên, sau khi nhận 118 trang tham luận của luật sư Winston Phan Đào Nguyên gửi thì Thường trực Tiểu ban nội dung lại viện cớ để từ chối tham luận.
Mặc dù tác giả đã viết thư thương lượng tuy nhiên Ban Tổ Chức Hội Thảo vẫn cương quyết từ chối bài tham luận. Do đó, luật sư Phan Đào Nguyên đã hoàn chỉnh bài nghiên cứu thành một cuốn sách trọn vẹn để gửi đến độc giả quan tâm trên khắp thế giới. Sau khi quan Phan Thanh Giản tự tử vào năm 1867, cụ Đồ Nguyễn Đình Chiểu ở Ba Tri đã soạn hai bài thơ điếu một bằng chữ Hán, một bằng chữ Nôm.
Bài chữ Nôm
Non nước tan tành, hệ bởi đâu
Dàu dàu mây bạc cõi Ngao-châu
Ba triều công-cán vài hàng sớ
Sáu tỉnh cương-thường một gánh thâu
Trạm bắc ngày chiều tin điệp vắng
Thành nam đêm quạnh tiếng quyên sầu
Minh-sanh chín chữ lòng son tạc
Trời đất từ đây mặc gió thu
________
Bài chữ Hán
Lịch sĩ tam triều độc khiết thân
Vi quân nan bảo nhứt phương dân
Long-hồ ninh phụ thơ sanh lão
Phụng các không qui học sĩ thần
Bỉnh tiết tằng lao, sanh Phú Bật
Tận trung hà hận, tử Trương Tuần
Hữu thiên! Lục-tỉnh tồn vong sự
An đắc thung-dung tựu nghĩa thần (*)
(Đây là phiên bản lấy trong: Phan Văn Hùm, Nỗi Lòng Đồ Chiểu, In Lần Thứ Hai, Nhà Xuất Bản Tân Việt, Sài Gòn 1957, pp. 51-52.)
Hai bài thơ này được đông đảo độc giả yêu thích và lưu truyền từ năm 1909, tuy nhiên, do có sự lầm lẫn khi đăng tải dẫn đến nhiều hiểu lầm. Và tai hại nhất là có sự cố tình xuyên tạc sai ý nghĩa nội dung hai bài thơ với mục đích bôi nhọ thanh danh cụ Phan Thanh Giản được tạo ra từ thập niên 1970 ở miền Bắc. Từ đó đến nay, hai bài thơ điếu Phan Thanh Giản của cụ Nguyễn Đình Chiểu đã nhiều lần được phân tích để tiếp tục bẻ cong ý nghĩa qua các bài viết như:
“Mấy Ý Kiến Về Công Tác Văn Bản Nhân Đọc Cuốn “Thơ Văn Nguyễn Đình Chiểu”, Trần Nghĩa, Tạp Chí Văn Học, số 4, 1972;
“Tìm Hiểu Hai Bài Thơ Điếu Phan Thanh Giản Của Nguyễn Đình Chiểu”, Trần Khuê, Tạp Chí Nghiên Cứu Lịch Sử, số 275, 1994;
“Viết Về Phan Thanh Giản Nhà Thơ Nguyễn Đình Chiểu Đã Dùng Bút Pháp Xuân Thu”, Phạm Thị Hảo, Tuần Báo Văn Nghệ TPHCM, 2017.
Trong tác phẩm nghiên cứu này, luật sư Phan Đào Nguyên đã phân tích chi tiết những điểm luận điểm xuyên tạc bẻ cong chữ nghĩa của cụ Đồ Chiểu để hạ bệ uy tín của quan Phan Thanh Giản qua các tư liệu được sưu tầm công phu để tìm ra văn bản chính xác nhất để giảng giải rõ ràng ẩn ý trong từng câu chữ.
Tác giả đã tìm đọc kỹ lưỡng các bài viết như bài của nhà nghiên cứu Lê Thọ Xuân, người quen thân ông Nguyễn Đình Chiêm, con trai của Nguyễn Đình Chiểu, đăng trên tờ Đồng Nai năm 1933; bài “Tiểu Sử Cụ Đồ Chiểu” của bà Mai Huỳnh Hoa, người cháu cố của Nguyễn Đình Chiểu trên tờ Tân Văn năm 1935; sách “Nỗi Lòng Đồ Chiểu” của Phan Văn Hùm, chồng của bà Mai Huỳnh Hoa năm 1937 với chú thích được “sửa chữa cẩn thận”; “Bài Đường luật ấy phải chăng của cụ Phan-thanh-Giản?” của Trực Thần tờ Tri Tân năm 1943; cũng như tham khảo cẩn thận các bài viết khác của học giả Ứng Hòe Nguyễn Văn Tố; Ngô Tất Tố, Đông Hồ Lâm Tấn Phác, Lê Thọ Xuân…
Bên cạnh đó, tác giả Winston Phan Đào Nguyên dẫn chứng các điển tích cụ Đồ Chiểu đã đưa vào thơ như hai câu đối:
Khảng khái cần vương dị
Thung dung tựu nghĩa nan
(Có nghĩa là khẳng khái giúp vua là chuyện dễ, nhưng thung dung chết vì nghĩa thì khó).
Tương truyền là để điếu Lý Trần Quán là vị quan thời chúa Trịnh đã bình thản tự tử, khi Nguyễn Trang, người ông nhờ vả để giúp đỡ vị chúa Trịnh Khải của ông lại quay ra bán đứng Trịnh Khải. Hay điển tích “Thừa bỉ bạch vân, chí vu đế hương” lấy trong sách Trang Tử, tức là cưỡi đám mây trắng (bạc – bạch vân) để đi lên tận cõi trời (đế hương). Đế hương tức “làng của thượng đế” chính là cõi trời, có nghĩa là người nào đó đã về chầu trời, tức là đã chết, để phân tích rõ nghĩa câu “Dàu dàu mây bạc cõi Ngao Châu”.
Qua công trình nghiên cứu tỉ mỉ 203 trang sách, tác giả Phan Đào Nguyên nhận định có thể nói chung là các nhà nghiên cứu và phê bình theo sau các tác giả nói trên (Trần Nghĩa, Trần Khuê, Phạm Thị Hảo…) đều không hề đọc và hiểu thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, cho nên họ mới liều lĩnh viết ra những điều như trên hòng bẻ cong lịch sử và nhằm phục vụ cho mục đích chính trị của họ.
Và ông kết luận điểm son sáng chói của danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu là “sự trung thực trong vai trò nhân chứng thời cuộc, đã được thể hiện một cách không giấu giếm trong thơ văn của ông. Là một con người của thời cuộc, của thế kỷ 19 ở xứ Nam Kỳ, là một nho sĩ trọn đời thờ vua, nhưng ông đã tạo ra một đường lối thơ văn đặc biệt của riêng mình, với một tấm lòng chân thật không chút điêu ngoa”.
Tác giả Phan Đào Nguyên đã chia sẻ miễn phí hai công trình để đông đảo công chúng tải về đọc và cùng tiếp tục nghiên cứu về các danh nhân của miền Nam.
-Ebook Phan Thanh Giản Và Vụ Án Phan Lâm Mãi Quốc, Triều Đình Khí Dân
-Ebook Mối thâm tình của Nguyễn Đình Chiểu dành cho “Quan Phan” Phan Thanh Giản
-Hồn Việt TV phỏng vấn luật sư Phan Đào Nguyên về cuốn sách “Mối thâm tình của Nguyễn Đình Chiểu dành cho “Quan Phan” Phan Thanh Giản”
-Cựu giáo sư Trần Huy Bích thuyết trình về hai bài thơ của Nguyễn Đình Chiểu, một bài thơ chữ Nôm và bài kia chữ Hán để chỉ cho thấy mối thâm tình của Nguyễn Đình Chiểu dành cho “Quan Phan” Phan Thanh Giản.
-Video Buổi ra mắt sách và hội luận về cuốn “Mối Thâm Tình của Nguyễn Đình Chiểu dành cho ‘Quan Phan’ Phan Thanh Giản” của Luật Sư Winston Phan Đào Nguyên vào ngày 26 Tháng Sáu, tại Viện Việt Học, 15355 Brookhurst St., Westminster, CA 92683 (Bs Kiều Quang Chẩn, Ls Nguyễn Hoàng Dũng phát biểu – Ls Phan Đào Nguyên trả lời và giải thích).
