Ngay từ những ngày đầu cuộc chiến Ukraine, vai trò của Mykhailo Fedorov, bộ trưởng trẻ nhất nội các Ukraine, đã thể hiện. Sau tám tháng chiến sự, Mykhailo Fedorov càng cho thấy năng lực xuất sắc của mình…
Mykhailo Fedorov đã “làm nên chuyện” (“make things happen”), tạp chí TIME đã viết như vậy khi chọn Fedorov là một trong 100 gương mặt lãnh đạo thế giới đang nổi bật (100 emerging world leaders) trong ấn bản Tháng Chín. Fedorov, 31 tuổi, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ chuyển đổi kỹ thuật số của Ukraine, tỏ ra khiêm tốn về việc lọt vào danh sách TIME. “Tôi rất ngạc nhiên,” Mykhailo Fedorov nói trong một cuộc phỏng vấn với The Kyiv Independent.
Danh mục “đầu tư thời chiến” của Fedorov rất ấn tượng: Giúp đưa internet vệ tinh Starlink đến tuyến đầu Ukraine; gây áp lực buộc các công ty công nghệ toàn cầu ngừng hoạt động ở Nga; vận động hợp pháp hóa tiền điện tử để Ukraine có thể nhận đóng góp cho quân đội bằng tiền ảo. Không như các cơ quan chính phủ khác thường chìm trong lối làm việc quan liêu, Fedorov đã tổ chức Bộ Chuyển đổi kỹ thuật số của chính phủ hoạt động như một công ty khởi nghiệp, với sự có mặt của các công chức trẻ cùng những ý tưởng đầy tham vọng – với một số tham vọng đến mức khó khả thi – và sau đó tìm kiếm tài trợ để thực hiện.
Trước chiến tranh, ước mơ của Fedorov là biến Ukraine thành “quốc gia có những tiện ích xã hội tốt nhất thế giới” (“the most convenient state in the world”). Để làm được điều đó, Mykhailo Fedorov đã chuyển các dịch vụ chính phủ, chẳng hạn nộp thuế và trợ cấp thất nghiệp, hoạt động trên không gian mạng. Kết quả là sự ra đời ứng dụng Diia, hiện được hơn 18 triệu trong 41 triệu dân số Ukraine sử dụng. Fedorov cũng thúc đẩy hợp pháp hóa tiền điện tử ở Ukraine và giới thiệu một hệ thống thuế đặc biệt – Thành phố Diia (Diia City) – cho các công ty công nghệ và công ty khởi nghiệp.
Những đổi mới mà Mykhailo Fedorov thực hiện đã mang lại cho Ukraine lợi thế thực sự trước quân đội Nga vốn lạc hậu nghiêm trọng. Vào tháng thứ ba của cuộc chiến, khi người Ukraine bắt đầu sử dụng Starlink để liên lạc, nhiều binh sĩ Nga vẫn sử dụng hệ thống “điện thoại mã hóa” ERA. Hệ thống này không hoạt động ở hầu hết khu vực Ukraine và có thể dễ dàng bị tình báo Ukraine bẻ khóa. Thời điểm hiện tại, một trong những ưu tiên Fedorov là biến Ukraine thành trung tâm phát triển và sản xuất công nghệ quân sự.
Công nghệ cần thiết nhất cho chiến trường là internet và liên lạc di động, hình ảnh vệ tinh, máy bay do thám không người lái, hệ thống phân tích dữ liệu… Bộ của Fedorov đã giúp đưa một số công nghệ này ra chiến trường, đặc biệt việc đưa internet vệ tinh Starlink ra rộng khắp Ukraine (Kyiv đàm phán với SpaceX, chủ sở hữu Starlink, vào trước thời điểm xảy ra chiến tranh nhưng các vấn đề pháp lý và quan liêu đã cản trở quá trình). Hiện có khoảng 20,000 thiết bị đầu cuối Starlink ở Ukraine (vài trong số đó được Elon Musk tặng; phần còn lại do các nước EU và Mỹ mua tặng). Starlink cho phép truy cập internet ngay cả khi mất điện hoặc không có cơ sở hạ tầng internet.
Ngoài thiết bị đầu cuối Starlink, Fedorov còn giúp cung cấp máy bay không người lái cho quân đội. Mykhailo Fedorov đồng sáng lập dự án “Quân đoàn máy bay không người lái” (“Army of Drones”) với mục đích quyên tiền mua máy bay không người lái và đào tạo chuyên gia vận hành. Ba tháng qua, “Army of Drones” đã ký hợp đồng trị giá $51 triệu để mua 1,000 máy bay không người lái cho quân đội Ukraine. “Army of Drones” giúp tiến trình đưa máy bay không người lái ra chiến trường nhanh chóng, không cần phải lòng vòng qua bộ máy hành chính xét duyệt rườm rà.
Trước khi trở thành Bộ trưởng kỹ thuật số đầu tiên của Ukraine, Fedorov đứng đầu cơ quan quảng bá chiến dịch tranh cử của (Tổng thống) Volodymyr Zelensky năm 2019. Khi cuộc xâm lược toàn diện của Nga bắt đầu vào Tháng Hai, Fedorov sử dụng kinh nghiệm kỹ thuật số của mình để tập hợp sự ủng hộ Ukraine ở nước ngoài; và thúc giục các công ty công nghệ toàn cầu, trong đó có Google, Netflix và Apple… tạm ngừng dịch vụ của họ ở Nga. Peter Singer, giáo sư tại Trung tâm về Tương lai Chiến tranh tại Đại học Bang Arizona, nói trong cuộc phỏng vấn The New York Times: “Không có người nổi tiếng nào, chứ đừng nói đến quốc gia, lại làm việc hiệu quả hơn Ukraine trong việc kêu gọi các tập đoàn đa quốc gia khổng lồ cần hành xử đạo đức”. Tính đến Tháng Mười 2022, hàng trăm công ty công nghệ quốc tế không còn hoạt động ở Nga, trong đó có Samsung, Payoneer, Adobe, Sony, TikTok, Spotify…
Mục tiêu tiếp theo của Fedorov là khuyến khích các doanh nghiệp này giúp tái thiết Ukraine. Google, Amazon, Apple, Oracle và Microsoft đang giúp Ukraine bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng và giáo dục trực tuyến. Fedorov cho biết, các dịch vụ fintech (công nghệ tài chính) như Revolut và PayPal, mà Fedorov từng cố đưa vào Ukraine, đã bắt đầu cung cấp một số dịch vụ thanh toán cho người Ukraine và hiện sẵn sàng mở rộng hoạt động. Tháng Mười, Quốc hội Ukraine đã thông qua dự luật cho phép các chuyên gia công nghệ nước ngoài đăng ký kinh doanh và nộp thuế trực tuyến tại Ukraine. Hiện Mykhailo Fedorov muốn đưa kỹ thuật điều khiển bằng giọng nói (voice assistant) vào ứng dụng Diia để người khuyết tật và khiếm thị có thể dễ dàng truy cập. Để thực hiện điều này, Fedorov có kế hoạch hợp tác với Amazon, nơi nổi tiếng với kỹ thuật (voice assistant) Alexa.
Nhờ Mykhailo Fedorov, công nghệ thông tin (CNTT) là một trong số ít ngành vẫn đang phát triển và mang lại tiền cho ngân sách nhà nước Ukraine. Trong tám tháng chiến tranh, xuất khẩu CNTT đã tăng 16%, lên $287 triệu! Để khuyến khích nhiều người hơn làm việc trong CNTT, Fedorov gần đây đã khởi động dự án Thế hệ CNTT (IT Generation) với việc dạy miễn phí lập trình cơ bản cho 2,000 người Ukraine. Theo Fedorov, hơn 200,000 người Ukraine đã đăng ký tham gia chương trình và 90% ứng viên chưa bao giờ làm việc trong CNTT. Mykhailo Fedorov muốn nhận thêm ứng viên nhưng ngân sách giới hạn ở mức $1 triệu (do các nhà tài trợ người Ukraine lẫn quốc tế cấp, trong đó có Binance Charity, USAID và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc).
Như một tổng tư lệnh trên mặt trận không gian ảo, Fedorov còn kêu gọi người Ukraine đầu quân cho “Quân đoàn CNTT” (IT Army), gồm các tình nguyện viên tham gia chiến dịch tấn công các trang web Nga. Dưới sự hướng dẫn của IT Army, ngay cả người mù tịt về IT cũng có thể tham gia vào cuộc chiến kỹ thuật số này.
Và trong khi hỏa tiễn Nga tiếp tục phá hủy các thành phố Ukraine và tin tặc Nga cố gắng thâm nhập các hệ thống của chính phủ Kyiv, Fedorov tiếp tục lên kế hoạch kiến tạo một quốc gia kỹ thuật số hóa (digitalization) cho Ukraine, đặc biệt lĩnh vực quốc phòng. “Tôi nghĩ rằng chúng ta có thể trở thành một trung tâm kỹ thuật quân sự. Chúng ta đang tạo ra nhiều sản phẩm tuyệt vời có thể chia sẻ với các quốc gia khác” – Mykhailo Fedorov nói với phóng viên The Kyiv Independent (trong số báo ngày 13 Tháng Mười 2022).
__________
Mykhailo Fedorov – Tổng tư lệnh mặt trận không gian ảo của Ukraine
