Một nền dân chủ khỏe mạnh không thể thiếu nhánh quyền lực thứ tư: Truyền thông báo chí. Hoa Kỳ không phải là môi trường hoàn hảo của các ký giả, nhưng vẫn là một trong những quốc gia cam kết tự do báo chí và an toàn cho nghề báo. Thế nhưng, chuyện vừa xảy ra tại một thị trấn nhỏ, bang Kansas đã khiến dư luận và giới báo chí rúng động và phẫn nộ: cảnh sát bố ráp tờ báo “The Record” – được nhận định là “chưa từng xảy ra” ở Hoa Kỳ.
Cuộc đột kích xảy ra tại thị trấn nhỏ Marion, nằm giữa những ngọn đồi thảo nguyên, gần 1.900 dân số, cách thành phố Kansas khoảng 150 dặm (241 km) về phía Tây Nam. The Record thuộc sở hữu của gia đình có truyền thống làm báo: Nhà Meyer. Tổng biên tập và kiêm nhà xuất bản là Eric Meyer, cựu phóng viên của Tạp chí Milwaukee trong 20 năm và là giáo sư tại Đại học Illinois trong 26 năm. Eric Meyer là con trai của Bill Meyer, cố tổng biên tập của The Record. Gia đình Eric Meyer đã mua tờ báo này vào năm 1998.
Nguyên nhân của cuộc bố ráp
Cảnh sát Kansas đã đột kích The Record và nhà riêng của Eric Meyer vào Thứ Sáu, thu giữ máy tính, điện thoại, và hàng loạt các tài liệu khác. Một lệnh khám xét (search warrant) dài hai trang, được ký bởi một thẩm phán địa phương, cho biết nạn nhân là bà Kari Newell và tờ báo là nghi phạm.
The Record yêu cầu một bản sao của bản khai có tuyên thệ (probable cause affidavit) về nguyên nhân của lệnh khám xét theo quy định pháp luật. Nhưng tòa án quận đưa ra một tuyên bố có chữ ký nói rằng không có bản khai nào như vậy.
Bà Kari Newell, chủ một nhà hàng trong vùng Marion, cho rằng The Record đã vi phạm luật để lấy thông tin cá nhân của bà. Sự việc là The Record kiểm tra tình trạng bằng lái xe của bà ấy, sau khi bà Newell bị kết án lái xe khi say rượu (DUI) năm 2008 và các vi phạm lái xe khác.
The Record phản bác rằng những thông tin họ có được là thông qua các hồ sơ trực tuyến công khai. Tuy nhiên, tờ báo vẫn quyết định không đăng tải bản tin, vì không chắc họ có được thông tin từ nguồn cung cấp hợp pháp. Nhưng, tờ báo đã đăng một câu chuyện về cuộc họp của hội đồng thành phố, trong đó chính bà Newell xác nhận rằng bà ấy đã bị kết án DUI, và vẫn tiếp tục lái xe ngay cả khi bằng lái xe đã bị đình chỉ.
Ông Gideon Cody, cảnh sát trưởng của thành phố, trả lời rằng mặc dù luật liên bang thường yêu cầu phải có trát tòa (subpoena) và lệnh khám xét (search warrant) để đột kích một tòa soạn. Nhưng theo ông Cody, cuộc đột kích vào The Record là ngoại lệ vì ông “có lý do để tin rằng nhà báo đang tham gia vào hành vi sai trái cơ bản.” Tuy nhiên, ông cảnh sát trưởng lại không đưa ra bất kỳ chi tiết cụ thể nào xác nhận những cáo buộc sai trái đó.
Trong thời điểm xảy ra cuộc đột kích, The Record đang điều tra ông Cody, sau khi nhận được tin báo rằng ông này đã nghỉ việc ở thành phố Kansas và đến thành phố nhỏ này để tránh các cáo buộc xâm phạm tình dục. Mặc dù tờ báo không bao giờ công bố thông tin về cuộc điều tra này, nhưng chi tiết về cuộc điều tra, bao gồm cả danh tính của những người đưa ra cáo buộc chống lại ông Cody, cũng nằm trong một máy tính bị cảnh sát thu giữ.
Cuộc bố ráp bất hợp pháp?
Giáo sư Eric Meyer cho biết toàn bộ lực lượng cảnh sát của thị trấn, đã đến tòa soạn và nhà riêng của ông để khám xét và lấy đi “mọi thứ chúng tôi có.”
Các tổ chức tự do báo chí và dân quyền cho rằng cảnh sát, văn phòng công tố địa phương, và thẩm phán đã ký lệnh khám xét vượt quá thẩm quyền của họ. Tuần báo gọi cuộc đột kích là “bất hợp pháp” và cho biết nó đã dẫn đến cái chết của bà Joan Meyer vào thứ Bảy ngày 12 Tháng Tám, người đồng sở hữu tờ báo và là mẹ của ông Eric Meyer, biên tập viên và nhà xuất bản của tờ báo.
Bà Joan Meyer đã “bị căng thẳng vượt quá giới hạn của mình và bị choáng ngợp bởi hàng giờ bị sốc và đau buồn” sau cuộc đột kích, có sự tham gia của toàn bộ lực lượng cảnh sát gồm 5 người của thị trấn.
Emily Bradbury, giám đốc điều hành của Hiệp hội báo chí Kansas, cho biết: “Điều này không nên xảy ra ở Mỹ” và nhấn mạnh: “Tự do báo chí là nền tảng cho nền dân chủ của chúng ta. … Chúng ta sẽ không thể bỏ qua chuyện này.” Bà Bradbury cho biết về mặt pháp lý, các tài liệu điều tra mà cảnh sát yêu cầu có thể được lấy thông qua trát tòa, và lệnh của tòa án đối với tài liệu cụ thể, chứ không phải một cuộc bố ráp.
Dư luận phẫn nộ
Các cuộc tấn công của cảnh sát vào các cơ quan báo chí hầu như không được biết đến ở Hoa Kỳ và là bất hợp pháp trong hầu hết các trường hợp theo luật tiểu bang và liên bang. Ông Eric Meyer cho biết thông điệp của cảnh sát rất rõ ràng: “Đừng xía mũi vào việc của họ; hoặc họ sẽ xử lý chúng tôi.”
Chủ của The Record, giáo sư Eric Meyer cho rằng cuộc bố ráp sẽ có ảnh hưởng ghê sợ đối với tờ báo ngay cả khi các vấn đề được giải quyết, và quan trọng hơn nó sẽ “hiệu ứng ghê rợn đối với những người cung cấp thông tin” cho tờ báo.
Vào Chủ nhật ngày 13 Tháng Tám, 34 tổ chức truyền thông và báo chí lớn của Hoa Kỳ, bao gồm New York Times và Washington Post, đã gửi một bức thư tới Cảnh sát trưởng Cody để lên án hành động bố ráp chưa từng có này. Bức thư có đoạn:
“Tóm lại, lệnh khám xét nhắm vào Marion County Record là vượt mức quá đáng, xâm nhập trái phép, và có thể vi phạm luật liên bang. Một lần nữa, và quan trọng nhất, chúng tôi kêu gọi ông hãy ngay lập tức trả lại mọi thiết bị và tài liệu… và tiến hành đánh giá đầy đủ, độc lập, và minh bạch đối với các hành động của cơ quan cảnh sát…
… Các cuộc lục soát và tịch thu tòa soạn là một trong những hành động xâm phạm nghiêm trọng nhất mà cơ quan thực thi pháp luật có thể thực hiện đối với tự do báo chí và là hành động đàn áp tự do ngôn luận có khả năng xảy ra nhất của báo chí và công chúng.”
Sharon Brett, giám đốc pháp lý của American Civil Liberties Union of Kansas (Liên đoàn vì các quyền tự do dân sự), cho biết:
“Có vẻ như đây là một trong những cuộc đột kích mạnh mẽ nhất của cảnh sát đối với một tổ chức, hoặc cơ quan báo chí trong một thời gian khá dài.”
Seth Stern, giám đốc vận động cho Tổ chức Tự do Báo chí, cho biết trong một tuyên bố rằng cuộc đột kích dường như đã vi phạm luật liên bang, Tu Chính án Thứ nhất, nhấn mạnh: “Những luận điệu chống báo chí đang trở nên quá phổ biến ở đất nước này đã trở thành nhiều thứ hơn là chỉ nói suông và đang tạo ra một môi trường nguy hiểm cho các nhà báo đang cố gắng thực hiện công việc của họ.”
Giám đốc Tổ chức Văn bút Hoa Kỳ (PEN America) ra tuyên bố: “Các nhà báo dựa vào các nguồn bí mật để đưa tin về những vấn đề quan trọng với công chúng. Cuộc đột kích càn quét của cơ quan thực thi pháp luật vào The Marion County Record và tịch thu thiết bị của cơ quan này gần như chắc chắn vi phạm luật liên bang và khiến khả năng xuất bản tin tức của tờ báo gặp nguy hiểm. Những nỗ lực nghiêm trọng như vậy nhằm can thiệp vào các hoạt động báo chí không thể không được kiểm soát trong một nền dân chủ. Cơ quan thực thi pháp luật có thể và phải chịu trách nhiệm về mọi hành vi vi phạm các quyền hợp pháp của The Record.”
