Tờ The Economist ghi nhận một chi tiết có thể khiến nhiều người giật mình, ông Joe Biden lớn tuổi hơn 97% người Mỹ! Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của nước Mỹ hiện tại không chỉ là tuổi tác của Joe Biden (81) hay Donald Trump (78). Ngay cả khi đường đua tranh cử tổng thống 2024 không phải là cuộc chạy đua giữa hai ông già thì nền chính trị Mỹ cũng đang chứng kiến sự lão hóa trầm trọng.
Năm 1981, khoảng 22.3% dân biểu Mỹ đều dưới 40 tuổi và chỉ có 14.7% người trên 60 tuổi. Trong khi đó, Quốc Hội Hoa Kỳ hiện tại chỉ có 8.3% dân biểu dưới 40 tuổi nhưng có đến 43.1% người trên 60 tuổi. Xu hướng này trái ngược với thế giới.
Tính đến năm 2023, The Washington Post cho biết, các nước dân chủ phương Tây có 20.3% dân biểu dưới 40 tuổi và chỉ 21% trên 60 tuổi. Cựu Thủ Tướng Anh Rishi Sunak 44 tuổi; Tổng Thống Pháp Emmanuel Jean-Michel Frédéric Macron (46); Thủ Tướng Estonia Kaja Kallas (47), Thủ Tướng Ý Giorgia Meloni (47); Tổng Thống Ukraine Volodymyr Zelensky (46), Thủ Tướng Ireland Simon Harris (37)… Chỉ có sáu trong 27 nhà lãnh đạo thuộc Liên Minh Châu Âu ở độ tuổi 60.
Theo Cơ Quan Điều Tra Dân Số Hoa Kỳ, độ tuổi trung bình của người Mỹ là 38.9 tuổi. Nhưng độ tuổi trung bình tại Hạ Viện và Thượng Viện lần lượt là 58 và 64, tính đến cuối năm 2023. Điều đó cho thấy chính trị Mỹ đang “già háp.” Người ta gọi đó là “gerontocracy,” tức nền chính trị được vận hành bởi ông già bà cả. Tờ báo dành cho thiếu niên Teen Vogue gần đây phải đăng một bài, giải thích từ “gerontocracy” cho cử tri trẻ, định nghĩa thuật ngữ này là “chính phủ của người già” (“government by the elderly”).
Nền “chính trị bô lão” trước nay vốn chỉ phổ biến trong giới lãnh đạo tôn giáo như Vatican, bộ máy giáo sĩ (ayatollah) ở Iran; hoặc bộ máy lãnh đạo cộng sản độc tài, đặc biệt thời Liên Xô hồi Chiến Tranh Lạnh. Ở các nước phương Tây, trừ thời phong kiến, nền chính trị dân chủ hiện đại là nơi ít bóng dáng các “nguyên lão.”
Ấy vậy mà chính trị Mỹ bây giờ là sân khấu của những gương mặt quen thuộc từ nhiều thập niên. Trong bài báo ngày 8 Tháng Chín, 2023, The New York Times đã liệt kê 20 “đại bô lão” trên 80 tuổi của Quốc Hội Hoa Kỳ: Dianne Feinstein (90 tuổi); Charles E. Grassley (89); Grace F. Napolitano (86); Bill Pascrell Jr. (86); Mitch McConnell (81); Virginia Foxx (80)…
Và trong một bài viết ngày 3 Tháng Tư, 2023, FiveThirtyEight, một trong những trang chính trị nổi tiếng, thuật rằng, cuối Tháng Bảy năm 2023, ít nhất ba dân biểu Hạ Viện Hoa Kỳ trong một phiên điều trần về TikTok đã gọi ứng dụng phổ biến này là… “Tic Tac” (một loại kẹo bạc hà thơm!). Năm 2006, (cố) Thượng Nghị Sĩ Alaska Ted Stevens mô tả internet là “một loạt các ống” (“a series of tubes”); và năm 2022, trong buổi nói chuyện trước nhiều đồng nghiệp trong Quốc Hội, Lãnh Đạo Đa Số Thượng Viện Chuck Schumer đã giơ chiếc điện thoại nắp gập cũ mèm lên và tự thú rằng mình không khoái công nghệ (“not very tech-oriented”).
Vài chi tiết trên cho thấy tuổi tác đã khiến các “nguyên lão” trong nghị trường Hoa Kỳ không chỉ không chạy theo kịp xu hướng và đời sống công nghệ theo cách như cử tri trẻ đang sống; mà còn, vấn đề ở chỗ, thế hệ chính trị gia bô lão có thể gặp khó khăn khi giải quyết các chính sách liên quan công nghệ cũng như nhiều thứ hiện đại khác trong đời sống nói chung.
Trong khi đó, nhiều vị vẫn cương quyết không rửa tay gác kiếm. Tại Hạ Viện, gương mặt lão làng, cựu Chủ Tịch Hạ Viện Nancy Pelosi đã tuyên bố tái tranh cử cho nhiệm kỳ thứ 19! Nếu đắc cử vào Tháng Mười Một năm 2024, Nancy Pelosi sẽ rời Quốc Hội (sau nhiệm kỳ hai năm) ở tuổi 85 (nếu bà còn sống).
Nhìn chung, cả Cộng Hòa lẫn Dân Chủ đều “già háp.” Trong nhiệm kỳ lập pháp 2020-2022, độ tuổi trung bình của các nhà lập pháp tại Hạ Viện Hoa Kỳ lớn hơn độ tuổi trung bình của người dân khoảng 20 tuổi. Độ tuổi của các thành viên Hạ Viện nói chung đã tăng đều trong bốn thập niên liên tiếp.
Độ tuổi trung bình của các nhà lập pháp Hạ Viện hiện nay là 58; và ở Thượng Viện là 65. Một cuộc khảo sát gần đây của Gallup chỉ ra rằng chưa đến 1/3 người Mỹ sẵn sàng bỏ phiếu cho một ứng cử viên đủ tiêu chuẩn của đảng họ nếu vị này trên 80 tuổi. Một cuộc thăm dò của Reuters/Ipsos cho thấy 3/4 người Mỹ, trong đó có hơn một nửa đảng viên Dân Chủ, cho rằng Biden đã quá già. Và cuộc thăm dò NBC vào Tháng Giêng, 2024 cũng cho ra kết quả tương tự.
Điều đáng nói là, trong số các nước giàu, Mỹ còn tương đối trẻ. Dân số 333 triệu người của Mỹ có độ tuổi trung bình 38.9, thấp hơn không chỉ so với Anh, Đức và Nhật mà còn so với cả Trung Quốc, Cuba hay Thái Lan. Hầu hết ông chủ công ty lớn của Mỹ đều ở độ tuổi 50. Độ tuổi trung bình của giới siêu giàu ở Mỹ cũng ngày càng trẻ hơn. Điều đó cho thấy nước Mỹ là một quốc gia năng động, luôn tạo ra công nghệ mới, luôn định hình xu hướng văn hóa và liên tục mang lại sự đổi mới trong thương mại cũng như nhiều lĩnh vực khác với tốc độ khiến cả thế giới phải ghen tị.
Vậy điều gì khiến chính trị Mỹ trở nên già nua?
Yếu tố quan trọng nhất là giới trẻ ngày nay không thích chính trị. Họ chán ngán những diễn đàn chính trị. Họ thích sống theo kiểu riêng của họ. Do đó, chính trị mặc nhiên là sân khấu của người già. Ngay trong các cử tri nói chung, người lớn tuổi cũng thích chính trị hơn người trẻ. Có đến hơn 3/4 người trung niên xác định theo một đảng chính trị, trong khi chỉ một nửa thế hệ con cháu của họ tỏ ra quan tâm chính trị. Và người già cũng là thành phần còn mê đọc tin tức theo kiểu truyền thống.
Độ tuổi trung bình của độc giả CNN, Fox và MSNBC lần lượt là 67, 68 và 71. Trong khi đó, tỷ lệ người già ở Mỹ lại tăng dần. The Economist cho biết, từ năm 2010 đến năm 2020, tỷ lệ người Mỹ trên 65 tuổi đã tăng từ 13% lên 17%, tức từ 40 triệu lên 56 triệu người. Tất cả những yếu tố này đã làm trầm trọng thêm mối xung đột chính trị đang bao trùm nước Mỹ.
Cuộc khảo sát vào giữa Tháng Sáu, 2024 của Viện Thanh Niên Mỹ Berkeley (Berkeley Institute for Young Americans – BIFYA) đang khiến nhiều người lo ngại, khi cho ra kết quả rằng, các cử tri trẻ (vốn có tác động mạnh và mang tính quyết định đến cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 và bầu cử Quốc Hội vào năm 2018 và 2022) bây giờ lại không muốn đi bầu vào Tháng Mười Một, 2024. Họ cho rằng các hệ thống chính phủ ngày càng yếu kém, rạn nứt, không có khả năng giải quyết những thách thức quan trọng đang đè nặng lên thế hệ họ.
Nghiên cứu BIFYA phát hiện rằng thế hệ trẻ tỏ ra bất mãn, vỡ mộng, khi nhận định rằng thế hệ cũ không giải quyết được những vấn đề đương đại (khí hậu, chi phí giáo dục, nhà ở, chăm sóc sức khỏe…) và còn đẩy gánh nặng trách nhiệm cho họ.
Tháng Chín năm 2023, khảo sát của Viện Chính Sách & Chính Trị Sine thuộc Đại Học Hoa Kỳ (Sine Institute of Policy & Politics at American University) cũng cho kết quả tương tự.
Làm thế nào để nền chính trị Mỹ đầy sinh lực sung mãn như thời John F. Kennedy hoặc Bill Clinton?
Câu trả lời không đơn giản. Việc thay thế giới lãnh đạo chính trị tại Mỹ ngày càng trở nên khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh nhập cư đang trở thành vấn đề rất lớn.
Yếu tố nhập cư đã bị chính trị hóa và trở thành vũ khí của những chính trị gia mị dân. Không khác gì hình thức tuyên truyền của cộng sản, những kẻ mị dân luôn nhắc đi nhắc lại rằng dân nhập cư không chỉ cướp mất việc làm của xã hội Mỹ mà còn muốn thao túng cả hệ thống chính trị Mỹ; do vậy, nếu không khéo, việc truyền đuốc cho thế hệ sau sẽ rơi vào tay “người ngoài,” những người trẻ tuổi mới đến có gốc gác từ Mỹ Latin và Á châu.
