Cựu Tổng thống Donald Trump đã không có mặt tại cuộc tranh luận lần thứ hai đêm 27 Tháng Chín 2023. Trump tới Michigan, tận dụng cuộc đình công của công nhân xe hơi, để có thể kiếm phiếu ở một tiểu bang quan trọng có thể giúp quyết định cuộc tổng tuyển cử. Trong khi đó, trên sàn đấu Thư viện Ronald Reagan ở California, bảy ứng cử viên tổng thống của phe Cộng hòa (GOP) choảng nhau quyết liệt và họ đồng thời cũng tấn công Trump.
Giọng điệu cuộc tranh luận lần hai không như ngôn ngữ quen thuộc của Trump vốn “có truyền thống” không chỉ tấn công các đối thủ mà còn bắn phá vào thể chế dân chủ lâu đời của Hoa Kỳ. Lần này, những người điều hành cuộc tranh luận đã không xoáy vào những cáo trạng của Trump và cũng không đặt nặng vấn đề ai “ngon” hơn ai trên đường đua vào Tòa Bạch Ốc; thay vào đó, họ đặt các câu hỏi về những vấn đề liên quan sát sườn đời sống cử tri, chẳng hạn giáo dục, chính sách kinh tế, biên giới Mỹ-Mexico, vấn đề phá thai, xử lý người nhập cư…
Cho đến thời điểm này, các ứng cử viên GOP bắt đầu nỗ lực tạo được sự khác biệt cá nhân, vào thời điểm quan trọng khi mà chỉ còn chưa đầy bốn tháng trước khi các cuộc họp kín được tổ chức ở Iowa trong quá trình đề cử tổng thống. Hiện thời, Trump vẫn là nhân vật đầu bảng, tiếp tục thống trị sân khấu chính trị bên phe Cộng hòa, ngay cả khi ông phải chật vật đối mặt loạt vụ kiện nhức đầu, với bốn vụ án hình sự khiến ông có nguy cơ phải ngồi tù hàng chục năm.
Thống đốc tiểu bang Florida Ron DeSantis – luôn trồi lên thể hiện là gương mặt xứng đáng nhất thay thế Trump – lần này đã xỉa xói trực tiếp “ông thầy” cũ của mình: “Đáng lý ông ấy (Trump) phải có mặt đêm nay. Ông ấy nợ quý vị một lời giải thích xác đáng để nói về thành tích mang lại khoản nợ $7.8 ngàn tỉ cho quốc gia. Chính điều đó đã tạo tiền đề cho tình trạng lạm phát mà chúng ta đang hứng chịu hiện nay.” Ron DeSantis nói Tổng thống Joe Biden “hoàn toàn lặn không sủi tăm” khỏi vai trò lãnh đạo quốc gia (“completely missing in action from leadership”); và “Ai nữa quý vị biết không? Donald Trump cũng lặn không sủi tăm”.
Tương tự DeSantis, những người khác cũng chỉ trích việc Donald Trump “trốn” diễn đàn tranh luận. Thái độ này khác với không khí cuộc tranh luận lần trước (ngày 23 Tháng Tám 2023), khi hầu hết đều tránh né đề cập Trump. Cựu Thống đốc bang New Jersey Chris Christie, người tham gia tranh cử tổng thống chỉ để “phá hôi” và ngáng đường Donald Trump, nói rằng ông cựu tổng thống “trốn sau bức tường của các câu lạc bộ chơi golf và sẽ không xuất hiện ở đây để trả lời những câu hỏi mà tất cả chúng ta đều có mặt để trả lời.”
Chris Christie nói thêm: “Donald, tôi biết ông đang xem (cuộc tranh luận truyền hình trực tiếp). Ông chẳng làm nên trò trống gì. Ông đang ngụp đầu xuống nước trốn như vịt. Để tôi nói cho ông biết chuyện gì sẽ xảy ra. Ông cứ làm như thế đi. Ở đây chẳng ai gọi ông là Donald Trump nữa. Chúng tôi gọi ông là Vịt Donald”.
Ngay cả Vivek Ramaswamy, người từng xem Trump như một tượng đài khổng lồ, rằng Trump là “tổng thống xuất sắc nhất thế kỷ 21”, lần này cũng giữ khoảng cách, chỉ “khiêm tốn” nói rằng mình hiển nhiên là người xứng đáng kế nhiệm. Vivek Ramaswamy uốn lưỡi: “Vâng, tôi sẽ tôn trọng Donald Trump và di sản của ông ấy vì đó là điều đúng đắn cần phải làm nhưng dẫu vậy đi nữa thì chúng ta sẽ đoàn kết đất nước này để đưa chương trình nghị sự Nước Mỹ Trên Hết lên một tầm cao mới. Và muốn làm điều đó thì phải cần một thế hệ khác.”
Nikki Haley, cựu thống đốc South Carolina và đại sứ Liên Hợp Quốc, lần này cũng mạnh miệng hơn. Haley cáo buộc Trump chưa đủ cứng rắn với Trung Quốc khi ông ngồi ghế tổng thống. Haley nhấn mạnh rằng Trump đã đi sai hướng, đặc biệt gây ra tình trạng thâm hụt thương mại trong cuộc chiến chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Bà liệt kê một số lĩnh vực mà Trump đã khiến nước Mỹ dễ bị tổn thương, trong đó có việc để “nước ngoài” mua đất nông nghiệp và việc Trung Quốc lập một một căn cứ gián điệp ở Cuba. Bà nói: “Chúng ta cần bắt đầu tập trung vào những gì giúp người Mỹ được an toàn.”
Như lần tranh luận trước, đối thủ số một của Nikki Haley là Ramaswamy. Bà chỉ trích việc Ramaswamy lập một tài khoản tranh cử trên TikTok, ứng dụng mạng xã hội mà nhiều đảng viên GOP chỉ trích là công cụ gián điệp của Trung Quốc. “Thành thật mà nói, cứ lần nào nghe ông nói, tôi cũng cảm thấy ông ngu xuẩn hơn” – Nikki Haley xỉa xói Ramaswamy.
Haley cũng bắn phá ứng cử viên-Thượng nghị sĩ Tim Scott, người đồng hương South Carolina của bà. Khi Scott cáo buộc Haley ủng hộ thuế khí đốt với tư cách là Thống đốc South Carolina; và chẳng làm nên tích sự gì, chỉ giỏi tài phá hoại ngân sách, chẳng hạn vụ thay rèm cho sang trong văn phòng hồi bà còn làm đại sứ Liên hợp quốc (tốn đến $50,000), bà Haley trả lời: “Ông giỏi thì mang nó đi đi, Tim.”…
Nhìn chung, các ứng cử viên chưa tạo ra được ấn tượng đặc biệt thật sự. DeSantis vẫn muốn trồi lên nhưng chưa đủ lực. Cần nhắc lại, ngay sau cuộc tranh luận đầu tiên, nhiều nhà quan sát nhanh chóng đánh giá Ramaswamy là kẻ chiến thắng khi thu hút sự chú ý lớn bằng cách băm vằm đối thủ bằng các cuộc tấn công cá nhân.
Ramaswamy thậm chí còn đi xa hơn khi buộc tội các đối thủ tội tham nhũng, và nói rằng ông là kẻ duy nhất trên sân khấu không bị mua chuộc và được trả tiền. Tuy nhiên, dữ liệu thăm dò sau cuộc tranh luận đầu tiên (Tháng Tám 2023) cho thấy thực tế không phải vậy. Thật ra các cử tri GOP ngày càng có cái nhìn tiêu cực về Ramaswamy.
Ngay sau khi cuộc tranh luận lần thứ hai kết thúc, Chris LaCivita, cố vấn cấp cao của Trump, đã kêu gọi Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa hủy bỏ các cuộc tranh luận tiếp theo. Cuộc tranh luận lần thứ ba được tổ chức ngày 8 Tháng Mười Một 2023 tại Miami.
