Nữ thượng nghị sĩ Dianne Feinstein của California qua đời vào tối 28 Tháng Chín tại Washington DC, hưởng thọ 90 tuổi.
Feinstein, đảng viên Đảng Dân chủ, là thành viên cao niên nhất của Thượng viện, nơi bà phục vụ từ năm 1992, và là người giữ vị trí này lâu hơn bất kỳ phụ nữ nào khác, lâu hơn bất kỳ thượng nghị sĩ nào khác của California.
Những điều đầu tiên
Dianne Feinstein sinh tại San Francisco năm 1933 và tốt nghiệp Stanford University năm 1955. Bà là người tiên phong, dọn đường cho phụ nữ tham gia chính trị, dù con đường chính trị của bà gặp trở ngại của những năm đầu tham chính, là hai lần tranh cử thị trưởng, bà đều thất bại. Bà được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Giám Sát San Francisco. Đó là năm 1978, khi bà trở thành người phụ nữ đầu tiên giữ chức vụ này.
Cuối năm 1978, bà Feinstein được bổ nhiệm làm quyền thị trưởng San Francisco, khi Thị trưởng lúc đó là George Moscone và Giám Sát Viên Harvey Milk – đồng nghiệp của bà trong ban giám sát, bị cựu thành viên hội đồng Dan White giết chết.
Trong các cuộc phỏng vấn sau đó, Feinstein nói bà không bao giờ quên giây phút tìm thấy thi thể của Milk, không muốn tin rằng Milk đã chết, bà cố gắng kiếm mạch đập của ông bằng cách đưa ngón tay của mình vào lỗ đạn. Feinstein là người đầu tiên công bố vụ giết người với báo chí.
Một tuần sau, bà được bổ nhiệm chức thị trưởng, trở thành nữ thị trưởng đầu tiên của San Francisco. Nhưng nỗi đau của những vụ giết người vẫn còn đeo bám bà trong nhiều thập niên sau đó. “Tôi chưa bao giờ thật sự nói về điều này,” Feinstein thở dài trả lời, khi được hỏi về các vụ giết người trong cuộc phỏng vấn của CNN năm 2017.
Feinstein lại thất bại trong cuộc tranh cử chức thống đốc vào năm 1990. Nhưng vào năm 1992, bà giành chiến thắng trong cuộc bầu cử đặc biệt vào Thượng viện Hoa Kỳ, trở thành người phụ nữ California đầu tiên giữ một ghế ở đó. Vài tuần sau, Barbara Boxer, tuyên thệ nhậm chức thượng nghị sĩ, đưa California trở thành tiểu bang đầu tiên có hai phụ nữ đại diện tại Thượng viện cùng một lúc.
Cuộc bầu cử của họ diễn ra vào “Năm của Phụ nữ” (Year of the Woman) khi bốn phụ nữ Đảng Dân chủ được bầu vào Thượng viện.
Là người thúc đẩy hàng trăm dự luật, Tháng Giêng năm 2009, bà Feinstein trở thành người phụ nữ đầu tiên giữ chức chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ. Một trong những đạo luật đáng chú ý được bà Feinstein đưa ra là lệnh cấm sử dụng súng trường, có hiệu lực năm 1994 và hết hạn 10 năm sau đó, dưới thời chính quyền của Tổng thống George W. Bush.
Năm 2014, bà Feinstein công bố báo cáo dài 6,700 trang đề cập việc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) có liên quan đến việc thẩm vấn các nghi phạm sau vụ tấn công 9-11. Bà cũng tài trợ cho các dự luật bảo vệ hàng triệu mẫu sa mạc của California, làm việc để tạo ra mạng lưới cảnh báo AMBER trên toàn quốc, giúp tái ủy quyền cho Đạo luật Bạo lực đối với Phụ nữ và đấu tranh để công bố một báo cáo dài nêu chi tiết các hoạt động tra tấn của CIA, cùng với những thành tựu khác.
Trong ba thập niên làm việc tại Thượng viện, Feinstein thường được coi là người có quan điểm chính trị ôn hòa trong đảng của mình.
Vào những năm 1990 và 2000, danh tiếng đó đã khiến Feinstein trở thành một cái tên ai cũng nhắc tới, nhưng phần lớn sự nổi tiếng đó đã bị xói mòn trong những năm tiếp theo khi sắc thái chính trị của California chuyển màu.
Cuối năm 2022, Thượng Nghị Sĩ Dianne Feinstein trở thành người phụ nữ tại nhiệm lâu nhất trong lịch sử Thượng Viện, sau 30 năm cống hiến. Nhưng vị trí của Feinstein trong nhiệm kỳ cuối cùng càng bị suy giảm bởi sự hoài nghi ngày càng tăng về sức khỏe tinh thần của bà.
Một báo cáo từ tờ San Francisco Chronicle vào Tháng Tư năm 2022 cho thấy các đồng nghiệp đảng Dân chủ (giấu tên) của Feinstein cảm thấy lo lắng về sự suy giảm trí tuệ rõ ràng của bà. Feinstein bảo vệ khả năng vẫn còn sáng suốt của mình, đồng thời thừa nhận rằng bà đã trải qua giai đoạn “hết sức đau đớn và mất tập trung” khi người chồng thương yêu của mình, nhà tài chính Richard Blum, chiến đấu với căn bệnh ung thư và qua đời vào Tháng Hai, 2022.
Vào thời điểm Feinstein tuyên bố bà sẽ không tái tranh cử vào cuối nhiệm kỳ của mình, nhiều đảng viên Đảng Dân chủ phát động các chiến dịch để kế nhiệm bà.
Nữ chính trị gia tầm cỡ, kiên trì và duyên dáng
Trong một tuyên bố, Thống đốc Gavin Newsom gọi Feinstein là “a political giant” (nhân vật chính trị tầm cỡ) là người kiên trì, cùng với sự duyên dáng của bà.” Ông nói: “Bà đã phá bỏ mọi rào cản, nhưng không bao giờ đánh mất niềm tin vào tinh thần hợp tác chính trị. Đơn giản là không ai có được sự đĩnh đạc, trang trọng và quyết liệt như Dianne Feinstein.”
Sau khi bà qua đời vào tối Thứ Năm tại nhà riêng ở Washington, D.C. Thống đốc Newsom đang chuẩn bị bổ nhiệm người kế nhiệm tạm thời. Ba đảng viên Đảng Dân chủ hàng đầu được nhắc tới, là Hạ nghị sĩ Barbara Lee, Katie Porter và Adam Schiff.
“Có rất ít phụ nữ, trong cuộc đời mình lại được giữ nhiều trọng trách như bà: thượng nghị sĩ, chủ tịch, thị trưởng, vợ, mẹ và bà. Thượng nghị sĩ Feinstein là một thế lực tự nhiên đã tạo ra tác động đáng kinh ngạc đến đất nước chúng ta và tiểu bang quê hương của bà,” chánh văn phòng của bà, James Sauls cho biết trong một tuyên bố.
Một số nhà hoạt động trong cộng đồng Việt tại Orange County đều có chung nhận xét: Feinstein là người rất tốt bụng, bà đã tham gia và hỗ trợ nhiều vấn đề và hoạt động liên quan đến cộng đồng người Việt tại California.
Thượng nghị sĩ Feinstein từng ủng hộ các vấn đề quan trọng đối với cộng đồng người Việt, trong đó có việc ủng hộ quyền nhập cư và quyền tị nạn. Bà luôn tích cực giải quyết các mối quan ngại liên quan đến chính sách nhập cư và nỗ lực bảo vệ quyền lợi của người tị nạn và người nhập cư từ nhiều nguồn gốc khác nhau, cả những người đến từ Việt Nam sau 1975.
Bà còn có nhiều năm kiên trì trong việc gắn kết với các cộng đồng đa dạng ở California và giải quyết các mối quan ngại của họ thông qua công việc lập pháp và nỗ lực tiếp cận cộng đồng của bà.
_________
Lãnh Tụ Khối Đa Số Thượng Viện, Chuck Schumer, (D-N.Y.), phát biểu “Chúng ta thật sự mất đi một chính trị gia tầm cỡ tại Thượng viện. 25 phụ nữ phục vụ trong phòng này hôm nay đều phải thừa nhận rằng không có Dianne, không có họ”.
_________
Dân biểu Nancy Pelosi của California, cựu chủ tịch Hạ viện, xúc động khi nói với các phóng viên: “Đó là một ngày rất buồn đối với tất cả chúng ta. Cầu mong cho bà yên nghỉ.”
Tổng thống Joe Biden, người đã phục vụ cùng Feinstein trong nhiều thập niên tại Thượng viện, cho biết trong một tuyên bố: “Bà có tác động to lớn đến các nữ lãnh đạo trẻ hơn mà bà hào phóng mở cửa cho họ. Dianne là người cứng rắn, sắc sảo, luôn chuẩn bị sẵn sàng và không bao giờ ra đòn, nhưng bà cũng là một người bạn tốt bụng và trung thành, đó là điều mà tôi và Jill sẽ nhớ nhất,” Biden nói.
Giờ thì dòng đời đã ngừng trôi, chính trường không còn gì là quan trọng đối với bà nữa. Mong bà yên nghỉ.
