- Ngày Thứ Bảy 30 Tháng Chín, trong khi đảo ngược được việc đóng cửa chính phủ thì Hạ viện do đảng Cộng hoà (GOP) kiểm soát cũng chặn viện trợ mới cho Ukraine trong một thỏa thuận chi tiêu chính phủ đạt được một cách khá bất ngờ.
Chiến thắng cho “những con ruồi trâu”?
Động thái này được xem như một tín hiệu “cảnh báo” gửi đến Kyiv bất chấp những lo ngại địa-chính trị và cuộc vận động hành lang mạnh mẽ từ các quan chức cấp cao của Tổng thống Joe Biden và cả thượng nghị sĩ cấp cao nhất của GOP, Mitch McConnell. Dù Toà Bạch Ốc cho biết Ukraine cần $20.6 tỷ viện trợ để chống lại cuộc xâm lược của Nga, Chủ tịch Kevin McCarthy (Cộng hòa-California) đã loại tất cả các khoản tiền dành cho đồng minh của Mỹ ra khỏi dự luật chi tiêu của chính phủ, dưới áp lực mạnh mẽ từ cuộc họp kín phản đối trong GOP.
Thượng viện chuyển sang dự luật lưỡng đảng trong đó gồm cả $6 tỷ viện trợ cho Ukraine, nhưng các đảng viên Dân chủ lo ngại bị đổ lỗi cho việc chính phủ phải đóng cửa đã phải gác sang bên đề xuất này và đồng ý thông qua phiên bản “khó tiêu hơn” của Hạ viện khi chỉ còn vài giờ nữa là liên bang hết tiền.
Việc cắt tiền viện trợ cho Ukraine (chỉ chín ngày sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bay sang Washington để cầu xin các nhà lập pháp Mỹ duy trì sự ủng hộ của họ) phản ánh vị thế ngày càng cứng rắn của GOP trong việc giúp đỡ Ukraine. Tin xấu đã lập tức tạo ra làn sóng chấn động qua các thủ đô châu Âu và Kyiv.
Trong những ngày trước cuộc bỏ phiếu quyết định của Hạ viện về dự luật phân bổ ngân sách, các quan chức hàng đầu, gồm Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd T. Austin và lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Mitch McConnell (Cộng hoà-Kentucky) đã nỗ lực phối hợp để vận động sự ủng hộ của các thượng nghị sĩ Cộng hoà ôn hoà nhưng gặp phản kháng mạnh mẽ của các GOP bảo thủ trong Hạ viện được sự tiếp sức của cựu tổng thống Donald Trump và các nhân vật GOP bảo thủ khác.
Trước tin xấu, những người ủng hộ Ukraine tại Hạ viện, Thượng viện và Toà Bạch Ốc thề sẽ không bỏ cuộc dù thất bại. Họ nhấn mạnh, hầu hết thành viên Quốc hội vẫn ủng hộ khoản tài trợ bổ sung cho Ukraine và lưu ý dự luật chi tiêu tạm thời mới được phê duyệt sẽ chỉ cấp vốn cho chính phủ cho đến giữa Tháng Mười Một, nên vẫn còn cơ hội thông qua sớm khoản viện trợ mới cho Ukraine.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, chỉ cần động thái tạm ngưng viện trợ cũng đã gây ra hậu quả, lên tinh thần cho Tổng thống Nga Vladimir Putin và mang lại cho các đồng minh châu Âu của Mỹ một cái cớ để cắt giảm cam kết tài chính của riêng họ với Ukraine. Hậu quả là Ukraine sẽ thâm hụt ngân sách nhiều hơn nữa, đến mức nguy hiểm. Sự ủng hộ của GOP đối với việc bảo vệ Ukraine đã suy giảm nhanh chóng sau mỗi lần bỏ phiếu tại Hạ viện, nên có rất ít lý do để tin rằng McCarthy sẽ gặp ít cản trở hơn trong nỗ lực mới sau khi thoả thuận tạm thời hết hạn.
Cuộc vận động bất thành
Dự luật chi tiêu, được thông qua với tỷ lệ áp đảo của lưỡng đảng ở cả Hạ viện lẫn Thượng viện khi Toà Bạch Ốc đã bắt đầu chuẩn bị cho tình huống có thể khiến hàng triệu nhân viên liên bang không được trả lương. Nghe tin McCarthy đã đủ sự ủng hộ để thông qua một dự luật ngân sách mà không có sự viện trợ cho Ukraine, các trợ lý tại Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng gấp rút mở cuộc vận động hành lang đến tận phút cuối nhưng không thành công.
Những nhà ủng hộ Ukraine mạnh nhất tại Thượng viện sớm nhận ra họ không còn lựa chọn. McConnell, một trong những người ủng hộ Ukraine mạnh mẽ nhất trong GOP cũng quy hàng. McConnell đã thuyết phục các thượng nghị sĩ GOP thông qua dự luật gồm cả viện trợ cho Ukraine, nhưng sau khi nhận thấy sẽ không đủ phiếu bầu tại Hạ viện, ông đã từ bỏ nỗ lực này.
Ngày 22 Tháng Chín ông gọi điện cho cố vấn an ninh quốc gia Toà Bạch Ốc Jake Sullivan để thông báo, việc yêu cầu đầy đủ $20.6 tỷ của chính quyền dành cho Ukraine là quá nhiều so với yêu cầu của dự luật chi tiêu tạm thời sáu tuần. McConnell đề nghị Sullivan xem liệu các quan chức chính quyền có thể lấy tiền viện trợ từ các tài khoản khác không, nhưng Blinken gọi điện lại để khẳng định chính quyền không có thẩm quyền pháp lý để làm như thế.
Blinken nói với McConnell: “Sẽ là thảm họa, từ góc độ quân sự và mang tính biểu tượng đối với các đồng minh của Hoa Kỳ, nếu Quốc hội không đưa tiền viện trợ cho Ukraine vào đạo luật ngắn hạn này. Đây là cú sốc tài chính và chính trị đối với Ukraine”.
Bộ trưởng Quốc phòng Austin cũng có một số cuộc gọi vận động vào thứ Bảy. Bên cạnh việc củng cố nhu cầu giữ cho chính phủ không phải đóng cửa, ông và các quan chức cấp cao khác của Ngũ Giác Đài còn nhấn mạnh với các nhà lập pháp tầm quan trọng của việc giúp Ukraine tự vệ. Một viên chức quốc phòng giấu tên cho biết Austin đã trực tiếp tham gia với các nhà lập pháp suốt nhiều tuần qua và đã đẩy mạnh cuộc vận động vào cuối tuần khi nguy cơ đóng cửa đến gần.
Tuy nhiên, tất cả đều không thể vượt qua sự phản đối của các thành viên bảo thủ nhất trong GOP đối với cuộc chiến Ukraine (cuộc phản đối sẽ còn dữ dội hơn nữa nếu chiến tranh kéo dài). Tính đến nay, Hoa Kỳ đã chuyển hơn $60 tỷ viện trợ cho Ukraine, gồm hơn $40 tỷ viện trợ quân sự trực tiếp, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào nhận viện trợ của Mỹ. Michal Baranowski, giám đốc điều hành Quỹ Marshall, người đã theo dõi chặt chẽ cuộc đấu tranh của Quốc hội từ Warsaw, nhận xét: “Đã thực sự xuất hiện một dấu hỏi lớn về tương lai sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine. Đây mới là điều tôi lo lắng nhất”.
Hệ quả
Sviatoslav Yurash, một thành viên quốc hội Ukraine và một người lính vừa trở về sau khi thực hiện một sứ mệnh nhân đạo ở mặt trận, bộc bạch: “Chúng tôi đang tham gia vào một trận chiến sinh tử với Nga. Mỗi sự hỗ trợ dù nhỏ cũng giúp đẩy lùi Putin. Tôi và nhiều đồng nghiệp đã theo dõi chặt chẽ tin tức từ Quốc hội Mỹ và những gì tôi thấy sẽ mang lại cho Putin cơ hội giết nhiều người Ukraine hơn và phá hủy đất nước của tôi nhiều hơn”.
Dân biểu Michael Lawler (Cộng hoà-New York), một người ủng hộ viện trợ tuyên bố tại Hạ viện trước khi thoả thuận được thông qua. “Nếu bạn nói thẳng với người dân Mỹ, bạn sẽ đóng cửa chính phủ Mỹ chỉ vì Ukraine thì thật đáng xấu hổ”.
Nhiều nhà lập pháp đảng Dân chủ tức giận trước việc cắt viện trợ, nhất là khi GOP ở Thượng viện đã đồng ý khoản viện trợ $6 tỷ. Thượng nghị sĩ Mark R. Warner (Dân chủ-Virginia) nói: “Tôi không thể tin người ta lại bỏ mặc Ukraine vào thời điểm khó khăn này!”.
Đối với người Ukraine, việc thiếu kinh phí sẽ tạo ra áp lực tìm ra các giải pháp thay thế càng sớm càng tốt. Trong $13.1 tỷ hỗ trợ quân sự mà Tổng thống Biden muốn có cho Ukraine, có cả số tiền dùng thanh toán số vũ khí bổ sung vào kho vũ khí đang cạn kiệt của quân đội Mỹ sau hơn một năm chuyển vũ khí và đạn dược cho Kyiv. Nếu Ngũ Giác Đài không có tiền để thanh toán hợp đồng mua các vũ khí này dù chỉ trong vài tuần, việc duy trì kho vũ khí Mỹ sẽ bị gián đoạn.
Bất chấp thất bại của gói viện trợ mới, các quan chức Ukraine sẽ tiếp tục cuộc vận động của mình vì họ không còn chọn lựa nào khác trước một đối thủ quá mạnh. Oleg Ustenko, cố vấn kinh tế của Zelensky, phân trần: “Đến lúc này, mọi người đều hiểu ai đúng, ai sai; ai là kẻ gây hấn và ai là nạn nhân. Người Mỹ đã ở bên chúng tôi ngay từ đầu cuộc xâm lược của Nga. Họ đã chia sẻ với chúng tôi bánh mì của họ. Tôi chắc chắn viện trợ đầy đủ cho Ukraine cuối cùng sẽ được đưa vào ngân sách”, dẫn lại từ The Washington Post.
