“Các nhà liệu pháp tâm lý thường khuyên không nên đưa ra các quyết định quan trọng khi bạn đang rất xúc động, vì vậy Đảng Dân chủ nên chú ý đến lời khuyên đó và hãy dừng đề xuất những phương cách hấp tấp để giảm giá xăng dầu” – Rick Newman (tác giả cuốn Rebounders: How Winners Pivot from Setback to Success) nói. Với giá xăng đang ở mức trung bình toàn quốc $4.33/gallon, Tổng thống Biden và các thành viên Đảng Dân chủ trong Quốc hội rõ ràng rất lo lắng “nỗi đau” đổ xăng của người đi xe có thể làm họ thất bại trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào Tháng Mười Một tới.
Ông Jennifer Granholm, Bộ trưởng Năng lượng của Biden, đã “cầu xin” các công ty năng lượng Mỹ sản xuất nhiều xăng dầu hơn tại một hội nghị ngành vào ngày 9 Tháng Ba. Các quan chức chính phủ cũng cầu xin các nhà sản xuất Trung Đông và thậm chí cả chính phủ Venezuela đang bị Mỹ cấm vận tăng thêm nguồn cung. Một số đảng viên Đảng Dân chủ trong Quốc hội còn muốn áp đặt một “thuế thu nhập thấp” mới đối với các công ty dầu mỏ trong nước để dùng nó bù vào số tiền giảm thuế cho người nộp thuế nhằm tránh phải lấy khoản khác. Cũng có khả năng Quốc hội do Đảng Dân chủ kiểm soát có thể đánh thuế xăng 18.4% mỗi gallon.
Ảnh hưởng cụ thể của giá xăng khó có thể gỡ rối hơn người ta nghĩ. Một vấn đề ở đây là các cú sốc về giá khí đốt thường đi trước các cuộc suy thoái hoặc đi kèm với các tai ương kinh tế khác. Điều đó gây khó khăn cho việc xác định liệu xăng đắt hay các yếu tố kinh tế khác ảnh hưởng đến cử tri. Một nghiên cứu của Laurel Harbridge, Jon Krosnick và Jeffrey Wooldridge phát hiện ra rằng giá khí đốt tăng dường như ảnh hưởng đến tỉ lệ tín nhiệm của tổng thống: Từ năm 1976 đến giữa năm 2007, mỗi lần giá khí đốt tăng 10 cent thì tỉ lệ ủng hộ tổng thống giảm khoảng 0.6 điểm phần trăm (giá đã tăng khoảng $1.73 kể từ khi Biden nhậm chức, điều này tương ứng với việc giảm khoảng 10 điểm phần trăm).
Theo dữ liệu của Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ, giá trung bình cho một gallon xăng bán lẻ đã tăng khoảng 25% trong hai tháng qua và khoảng 70% kể từ khi Tổng thống Biden nhậm chức. Quyết định chặn nhập khẩu dầu của Nga của Biden có thể khiến giá thậm chí còn cao hơn, như ông đã thừa nhận vào tuần trước. Tuy nhiên, việc giá xăng tăng hay giảm khó có thể đổ thừa hết cho Nội các Biden.
Thất bại chung của tất cả những ý tưởng trên là sự hiểu lầm về động lực của ngành dầu khí (Big Oil), ngành bị chi phối bởi các công ty thuộc khu vực tư nhân ở Mỹ. Động lực này do các cổ đông và nhà đầu tư quyết định chứ không phải do các bộ trưởng trong chính phủ Biden. Dan Dicker, người sáng lập tổ chức The Energy Word và là tác giả của cuốn Turning Oil Green khẳng định các công ty dầu mỏ không ấn định giá xăng dầu. “Họ không định giá. Nếu làm vậy, họ đã không để giá dầu giảm xuống mức lỗ vào năm 2020” – Dan Dicker nhấn mạnh.
Trong số các đảng viên Dân chủ đề xuất mức thuế mới đánh vào Big Oil, có Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse của tiểu bang Rhode Island và Dân biểu Ro Khanna của tiểu bang California. Họ đã trích dẫn lợi nhuận “khủng” của Exxon Mobil để biện minh cho việc đề xuất, trong đó chỉ ra rằng, vào năm 2021, lợi nhuận của Exxon đã tăng 60% so với mức trước đại dịch. Giá xăng trong thời gian đó cũng tăng từ $2.69 lên $3.41. Nói rõ hơn, Exxon thu được lợi nhuận lớn khi giá dầu và khí đốt tăng. Mới nghe thì thấy đúng, nhưng cái mà Whitehouse và Khanna “quên” đề cập đến là Exxon và các công ty năng lượng khác cũng bị ảnh hưởng khi giá dầu và khí đốt đi xuống.
Chẳng hạn, năm 2020, đại dịch COVID bất ngờ gây ra tình trạng cung vượt cầu đến mức giá chuyển sang “âm”, có nghĩa là các nhà sản xuất không thể bán sản phẩm của họ mà còn phải trả tiền lưu kho. Tình trạng này dù không kéo dài lâu, nhưng giá thấp trong hầu hết năm 2020 đã tàn phá ngành dầu khí, buộc Big Oil phải cắt giảm nhiều khoản chi và ảnh hưởng kéo dài đến tận bây giờ.
Nguồn cung vượt quá cầu là tin tốt cho những người sử dụng xe chạy xăng dầu. Giá xăng giảm xuống mức thấp $1.87 vào năm 2020. Exxon báo cáo khoản lỗ khổng lồ $22.4 tỷ, lớn nhất trong lịch sử của công ty. Đó là lý do tại sao Whitehouse và Khanna đã cố ý tránh năm 2020. Họ chỉ so sánh lợi nhuận năm 2021 với mức trước đại dịch năm 2019. Nếu sử dụng so sánh bình thường giữa các năm 2019, 2020, 2021, họ sẽ buộc phải thừa nhận các công ty dầu “tham lam” cũng có lúc bị lỗ khi bị thị trường quay lưng.
Nếu xem Exxon là đại diện cho toàn bộ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch của nước Mỹ thì doanh thu và lợi nhuận của họ trong suốt hai thập niên qua giúp minh họa cách người Mỹ phải mua xăng với giá trung bình $4.33 vào năm 2022. Năm 2008, giá dầu thô ở Mỹ lên đến $145/thùng và giá khí đốt đạt đỉnh $4.17. Lúc đó Exxon là công ty giá trị nhất thế giới, với doanh thu $425 tỷ và lợi nhuận kỷ lục $45.2 tỷ. Rồi suy thoái kinh tế giữa năm 2008 làm giảm lợi nhuận, nhưng Exxon đã hồi sinh mạnh mẽ, với doanh thu kỷ lục $433 tỷ trong năm 2011 và lợi nhuận $41 tỷ.
Những năm tiếp theo, đó, dầu và khí đốt nhờ cuộc cách mạng dầu đá phiến của Mỹ bắt đầu tràn ngập thị trường, đẩy giá dầu và lợi nhuận của Exxon xuống. Đến năm 2019, năm cuối cùng trước khi xảy ra đại dịch COVID, doanh thu của Exxon thấp hơn 40% so với mức đỉnh năm 2011 và lợi nhuận thấp hơn 65%. Cổ phiếu của Exxon đã trở tên tệ hại, giảm 6% từ năm 2011 đến năm 2019 dù trong cùng thời gian, chỉ số S&P 500 tăng đến 97%. Không chỉ có Exxon. Kể từ năm 2015, nhiều công ty dầu khí đã phải gánh chịu những khoản đầu tư không sinh lãi do giá dầu mới giảm mạnh.
Năm 2014, giá dầu thô trung bình của Mỹ khoảng $93/thùng nhưng đã giảm xuống chỉ còn $49 vào năm 2015 và giữ nguyên mức đó cho đến năm 2020 mới giảm thêm, còn $39. Dù các công ty khổng lồ như Exxon vẫn tồn tại và được cơ cấu lại, nhưng nhiều công ty dầu khí khác biến mất. Trong Báo cáo giám sát phá sản liên quan dầu (oil patch bankruptcy monitor report) do công ty luật Haynes Boone ở Texas thực hiện có đến hơn 600 vụ phá sản trong ngành dầu khí từ 2015-2021. Lý do, họ vỡ nợ tổng cộng $321 tỷ!
Nay, giá cao đang thu hút một số nhà sản xuất quay trở lại. Công ty nghiên cứu Baker Hughes thống kê hiện có 663 giàn khoan dầu khí đang hoạt động tại Mỹ tính đến ngày 11 Tháng Ba – nhiều hơn 261 giàn khoan so với cùng thời năm ngoái. Nhưng con số đó vẫn thấp hơn nhiều so với mức đỉnh gần đây là 2,031 giàn vào năm 2008. Ngay cả khi giá trên dưới $100/thùng, nhiều công ty vẫn chưa muốn khoan thêm vì sợ cung dư sẽ kéo giá xuống lần nữa. Điều đó cho thấy thêm một lần nữa rằng giá nhiên liệu phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có sự tính toán của giới chủ công nghiệp dầu và có khi Tòa Bạch Ốc không thể can thiệp. Và phần mình, ngành công nghiệp dầu lại lệ thuộc vào các cổ đông, những người có thể kêu gào rằng các nhà sản xuất khoan chi tiền cho các dự án mới mà hãy tập trung vào chia cổ tức trước đã!
