Cấm nhưng…
Truyền thống nhân giống gà chọi lâu đời của Mỹ đã sản sinh ra một số giống gà được dân chơi gà chọi thèm muốn nhất thế giới. Theo một số dân chơi gà chọi, game fowl (gà chọi) từng suýt được chọn làm quốc điểu (national bird) của nước Mỹ. “Và nó nên như vậy – một nhà nhân giống gà chọi từng nói.
Có rất nhiều truyền thuyết và tình cảm “yêu” gà chọi như thế. The New York Times Magazine (số ra ngày 18 Tháng Một 2023) kể, hai Tổng thống George Washington và Thomas Jefferson là “những chiến binh gà chọi” đúng nghĩa. Những người lính của hai phe Union và Confederate đối đầu Bắc-Nam trong Nội chiến Mỹ đã gạt bỏ sự khác biệt trong các ngày Chủ nhật để đấu gà với nhau thay vì đấu súng! Abraham Lincoln được đặt biệt danh là “Honest Abe” (Abe Trung thực) sau khi ông thể hiện mình là một giám khảo chọi gà không thiên vị.
Bất kể giá trị lịch sử (có vẻ đáng ngờ) của những “truyền thuyết” đó, chúng đều có chung mục đích: Nhấn mạnh bản sắc lâu đời của nước Mỹ về gà chọi. David Thurston, chủ tịch Hiệp hội Những người nuôi gà chọi thống nhất (United Gamefowl Breeders Association-UGBA), một tổ chức phi lợi nhuận, cho biết: “Họ đã chiến đấu cho bản sắc này ngay trên bãi cỏ Toà Bạch Ốc”.
Điều lạ là quá khứ “văn hóa gà chọi” hoàn toàn trái ngược với thực trạng ở Mỹ hiện nay. Những người tham gia vào hoạt động đá gà, trong đó có việc buộc cựa kim loại vào chân gà và đưa chúng xuống một cái hố để đánh nhau đến chết, bị xem là bất hợp pháp ở tất cả 50 bang, kể từ khi Louisiana là bang cuối cùng đặt chọi gà ra ngoài vòng pháp luật vào năm 2007.
Từ năm 2019, chọi gà cũng bị cấm ở tất cả 16 vùng lãnh thổ thuộc nước Mỹ. Luật liên bang “cấm cố tình mua, bán, huấn luyện, nuôi, vận chuyển bất kỳ con gà chọi nào qua biên giới các tiểu bang vì mục đích chọi gà”. Do đó, việc kinh doanh nhân giống gà chọi phần lớn diễn ra trong bí mật và để cung cấp cho các trận chọi gà bên ngoài nước Mỹ, ở các quốc gia như Mexico, Peru, Việt Nam. Tại Philippines, việc bán gà chọi và cá độ tại các trận đấu gà chọi đang tạo ra doanh thu hàng tỷ đôla mỗi năm.
Trên Facebook, bất chấp quy định cấm bán động vật, hàng ngàn con gà chọi – các giống Roundhead, Claret, Asil, Blueface Hatche, Flarry Eye Grey, Spangled Butcher, Pearl-Legged Kelso – vẫn được rao bán bình thường dù có kèm theo tuyên bố phủ nhận trách nhiệm “những con vật này không được bán để sử dụng bất hợp pháp”.
Chỉ cần một tin nhắn cá nhân tìm giống gà nào đó, nó sẽ nhanh chóng dẫn đến trận chiến báo giá từ hàng hàng trăm chủ nuôi gà chọi trên khắp nước Mỹ. Một con gà trống Flarry Eye từ trang trại Feather-Cut ở Đông Nam tiểu bang Texas có giá có thể lên đến $600 (cả tiền vận chuyển). Một con gà trống từ trang trại Coal Miner Mugs Gamefowl, phía Bắc Mississippi, cũng có giá tương đương. Còn một con gà chọi Ginn Grey Toppy từ trang trại Pinnon Hatch Farms ở trung tâm Missouri có giá $400.
Không hề che giấu
Truyền thống nuôi gà chọi lâu đời của Mỹ đã sản sinh những giống gà nổi tiếng đạt được nhiều chiến thắng trong các giải chọi gà quốc tế. Đây là lý do giải thích cho nhu cầu gà chọi Mỹ ở nước ngoài. Trong những năm gần đây, Joey Sy, một phóng viên truyền hình nổi tiếng của Philippines, đã lang thang từ California, Oklahoma, Kentucky, Alabama đến North Carolina để phỏng vấn những người nuôi gà chọi. “Chúng tôi đã đến thăm những trại gà chọi siêu lớn của nước Mỹ” – Sy nói trong một video YouTube. Trong một cảnh khác, Sy và một người đồng dẫn chương trình truy hỏi Kenny Jack, một chủ trại nuôi gà chọi ở Oklahoma khi anh ta đứng trước hàng chục chú gà trống tắm mình dưới ánh nắng vàng.
“Trại của bạn bao nhiêu con?” – Sy hỏi Jack. “Thường mỗi năm chúng tôi nuôi từ 1,300 đến 1,400 con. Thật lòng vợ chồng tôi không muốn bán chúng, nhưng mọi người cứ hỏi mua và mua nhiều hơn nữa” – Jack trả lời và thừa nhận từng gửi gà của mình đi khắp thế giới, từ Mexico, Nam Mỹ, Guam đến Việt Nam và Philippines cho những người cần.
Thậm chí, các chủ trại nuôi gà chọi của Mỹ không chỉ vui vẻ xuất hiện trong các video của Sy mà còn mô tả mối quan hệ gần gũi của họ với các trận chọi gà ở nước ngoài và hãnh diện về những con gà chọi mình nuôi đã chiến thắng thế nào trong các trận thi đấu quốc tế! Năm 2021, các video của Sy nói về các chủ trại này đã bị xóa khỏi trang web sau khi bị một nhóm bảo vệ quyền động vật phát hiện và công khai loan tải về trang trại của họ.
Nhưng hầu hết các “ổ nhân giống” nổi tiếng như trang trại Muletrain ở Tennessee, trang trại Slick Lizard ở Alabama hay trại Stoney and Sons Gamefarm ở Hawaii vẫn hoạt động bình thường. Một số chủ trang trại còn đăng ảnh gà của họ lên mạng xã hội, trên trang bìa của các tạp chí chọi gà nước ngoài và tham dự World Slasher Cup (Thế vận hội chọi gà) hàng năm bên ngoài thủ đô Manila của Philippines. Những người vào trang web của họ thường dùng tiếng Tagalog, tiếng Tây Ban Nha hoặc tiếng Anh lơ lớ để hỏi liệu gà họ bán có thể đưa trót lọt ra nước ngoài được không. Câu trả lời “Có thể!” là phản hồi thường thấy của các chủ trang web.
Tìm cách ngăn chặn và chống ngăn chặn
Wayne Pacelle, chủ tịch Tổ chức Hành động vì Sức khỏe Động vật (Animal Wellness Action-AWA), mô tả Mỹ là “quốc gia cung cấp rất nhiều gà chọi cho thế giới”, cụ thể, “hàng chục ngàn con gà chọi cho 25 quốc gia mỗi năm”. Pacelle cũng là chủ tịch của Hiệp hội Nhân đạo Hoa Kỳ (Humane Society of the United States), một trong những tổ chức phúc lợi động vật lớn nhất nước Mỹ, từ 2004-2018.
Ngay sau khi nhiệm kỳ của ông kết thúc (do những cáo buộc quấy rối tình dục mà ông phủ nhận), ông thành lập AWA và tiếp tục vận động hành lang để có những luật nghiêm khắc hơn và hình phạt nặng hơn nhằm bài trừ vấn nạn chọi gà và buôn bán gà chọi. Năm 2001 và 2005, Pacelle đã ra làm chứng trước Quốc hội để ủng hộ việc sửa đổi Đạo luật Phúc lợi Động vật (Animal Welfare Act-AWA).
AWA nêu rằng, thứ nhất là cấm vận chuyển gà chọi giữa các tiểu bang và ra nước ngoài. Thứ hai, xem chọi gà là trọng tội và hình sự hóa việc bán các dụng cụ “độc ác” như cựa sắt gắn vào chân gà chọi. Các tiểu bang phải chịu trách nhiệm chống chọi gà theo cách riêng. Ở bảy tiểu bang, đây là tội nhẹ với mức phạt thấp nhất $50. Ở Georgia, chọi gà chỉ có thể bị truy tố gián tiếp thông qua luật chống ngược đãi động vật.
Phản ứng lại, một số tổ chức ủng hộ các chủ trại gà chọi như Oklahoma Gamefowl Commission, West Virginia Game Breeders Association đã ra đời để phân biệt giữa những nhà nuôi gà chọi bất hợp pháp và hợp pháp; tách việc nuôi và bán gà chọi với việc chọi gà. Ở Oklahoma, nơi chọi gà có thể bị phạt tới $25,000 và 10 năm tù, năm 2022, một ủy ban về gà chọi của tiểu bang đã vận động thông qua dự luật giảm xuống thành tội tiểu hình, với mức phạt tối đa $2,000. Dự luật không được thông qua nhưng cuộc vận động vẫn tiếp tục, dựa trên những lập luận triết học, lịch sử, thẩm mỹ và khoa học!
“Tự do sẽ bị mất nếu một loài vật có hàng ngàn năm tiến hóa bị cấm nhân giống – trang web của Hiệp hội Những người nuôi gà chọi thống nhất viết – Xin hãy ủng hộ những nỗ lực của chúng tôi để duy trì việc nhân giống và nuôi dưỡng hợp pháp loài vật cao quý này”.
Tuy nhiên, về chọi gà, nước Mỹ tỏ ra không nương tay. Hè 2020, một tổ chức có tên Showing Animals Respect and Kindness đã liên hệ với John Shearon, cảnh sát trưởng của Quận hạt Chilton thuộc tiểu bang Alabanma để thông báo về những bức ảnh gà chọi được quảng cáo bởi một người đàn ông tên Brent tại trang trại Easterling ở thị trấn miền quê Verbena.
Tổ chức Hành động vì Sức khỏe Động vật tin rằng trang trại Easterlings có liên quan các trận chọi gà quốc tế. Thế là lớn chuyện. Các cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp, Bộ An ninh Nội địa và Bộ Tư pháp đã mở cuộc đột kích vào trang trại, phát hiện và thu giữ hơn 2,000 con gà chọi.
Bảy thành viên của trại Easterling bị truy tố về 23 tội danh riêng biệt tại tòa án liên bang; và Tháng Tám 2022, tất cả bảy thành viên gồm William 77 tuổi và Brent 38 tuổi, đã nhận tội âm mưu tham gia chọi gà hoặc vi phạm Đạo luật Phúc lợi Động vật. Ba người bị quản chế và bốn người bị án tù hoặc bị quản thúc tại gia. Gia đình họ cũng phải giao nộp số gà chọi cho chính phủ liên bang. Thay vì tiêm thuốc độc hoặc carbon dioxide để bầy gà có một cái chết khá nhẹ nhàng, một số được gửi đến một trang trại hoặc khu bảo tồn động vật.
