Trên một con phố yên tĩnh ở phía Nam trung tâm thị trấn Boise (Idaho), Michael Dick trang trí trước sân nhà bằng những tấm biển tự làm mà đáng chú ý là một biểu ngữ lớn màu vàng “Cảm ơn” Tổng thống Biden về những gì ông “tạo ra”: xăng tăng đến $4 một gallon, lạm phát, rút quân khỏi Afghanistan, không giải quyết được đại dịch Covid-19 như đã hứa…
“Phong trào” “Let’s go Brandon!”
Ở một khu vực khác của Boise, bên cạnh tấm biển “Cấm xâm phạm”, Michael Schwarz, 60 tuổi, dùng bình phun sơn đen vẽ nguệch ngoạc hai từ “Joe Blows!” trên một bảng điện màu hồng. Nhưng hai người này vẫn còn… lịch sự chán so với phản ứng mà một số người – phần lớn ở các khu vực bảo thủ – thể hiện ngay trước sân nhà và trên tấm biển họ mang theo để “tiếp đón” Biden mỗi lúc ông công du đây đó. Ví dụ, ngày 20 Tháng Mười, khi đến thăm Scranton, bang Pennsylvania, Tổng thống Biden đã được một phụ nữ chào đón bằng cầm tấm biển có dòng chữ dung tục “F… Joe Biden!”. Trở lại Boise, Rod Johnson, một thợ làm súng đã nghỉ hưu, treo một lá cờ màu xanh lam từ mái nhà cũng với dòng chữ “F… Biden!”; và bên dưới, thêm hàng chữ nhỏ hơn, ghi “Và f… cả những người đã bỏ phiếu cho ông ta!”.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2020, một trong những sức mạnh chính trị của Biden là kiềm chế, không công kích ngay cả với những người nặng lời với ông. Nhưng rõ ràng, sau chín tháng tại vị, Biden – hoặc ít nhất là những gì ông đại diện – đang bị nhiều người ủng hộ Trump căm ghét. Thái độ này là hệ quả từ những tuyên bố lặp đi lặp lại của Trump, rằng “Biden là kẻ soán ngôi, ăn cắp chiến thắng của tôi”. Sự tức giận cũng chứng minh “chân lý”: một đảng hoặc tổ chức chính trị đều cần một kẻ thù và một mục tiêu phỉ báng để huy động những người ủng hộ mình. Nhưng trong trường hợp Biden, mức độ phỉ báng và thô tục đã phá vỡ chuẩn mực của mọi hình thức phản biện và chống đối.
Sự thô tục được đẩy đến giới hạn
Những tiếng la ó, chế nhạo và lăng mạ là “chuyện bình thường” đối với các chính trị gia, nhất là những người được bầu vào Tòa Bạch Ốc. Các cựu tổng thống George W. Bush, Barack Obama, kể cả Trump, đều từng “chịu trận” trước các cuộc biểu tình chống đối dọc theo những con đường họ đi qua hoặc tại sự kiện họ tham dự.
Tuy nhiên, sự phỉ báng hiện nay, từ lời nói để biển hiệu, đạt đến cấp cao nhất của sự thô tục, bắt đầu xuất hiện ngày càng dày hơn. Sự phổ biến của các biển hiệu ủng hộ Trump, đặc biệt ở các vùng nông thôn là hiện tượng chưa từng có đối với một người thua cuộc. Một năm sau cuộc bầu cử tổng thống, chúng vẫn còn đó. Giờ đây, tại các thị trấn như Boise, ở cả các bang màu đỏ hay xanh, và hầu như trên khắp nước Mỹ, các biển báo chống Biden vẽ nguệch ngoạc bằng tay hoặc mua trên Amazon cũng được dựng lên, kèm theo những lăng mạ tục tĩu.
Đầu Tháng Mười, một đám đông bất ngờ thét lớn “F… Joe Biden!” tại cuộc đua xe Talladega Superspeedway ở bang Alabama. Ngay lúc đó, Kelli Stavast, phóng viên của kênh NBC Sports, đang phỏng vấn trực tiếp người lái xe NASCAR Brandon Brown trên sóng, lên tiếng hỏi: “Bạn có thể nghe thấy những tiếng hô vang từ đám đông: Let’s go Brandon!”. Những người ủng hộ Trump ngay lập tức tố cáo trên mạng xã hội là Stavast cố tình sửa lại. Theo họ, phải là “F… Joe Biden!” chứ không phải “Let’s go Brandon!”. Đoạn video ngắn lập tức được lan truyền chóng mặt trên mạng. Tiếp đó họ tung ra hai bản rap cùng tên “Let’s go Brandon!” để chống Biden.
Thậm chí, tổ chức Save America PAC của Trump bắt đầu bán loại áo phông giá $45 in ảnh đen trắng của Biden phía trên cụm từ “Let’s go Brandon!”. PAC gửi tin nhắn đến những người ủng hộ, với nội dung: “#FJB hoặc Let’s go Brandon! Dù bằng cách nào, Tổng thống Trump muốn bạn có chiếc áo mới của chúng tôi” (FJB – viết tắt của “F. Joe Biden”). Donald Trump Jr., con trai của cựu tổng thống, cũng tung ra meme và bản rap trên mạng xã hội. Trong bài phát biểu ở bang Georgia, Trump-con lên sân khấu, giữa tiếng hô vang “USA! USD!” của đám đông, đã gào lên: “Có một bài hát mà tôi nghe thoáng quanh đây! Các bạn có nghe thấy không?”. Đám đông hiểu ngay “gợi ý” và đồng thanh hát “Let’s go Brandon!”. Thậm chí, sự phỉ báng đi vào tận Hạ viện khi Dân biểu Bill Posey (Cộng hòa, bang Florida) đã kết thúc một bài phát biểu mới đây bằng câu “Let’s go Brandon!” (Nguồn tham khảo: Biden’s critics hurl increasingly vulgar taunts, Washington Post 23/10/2021).
Trump biến điều bất thường thành bình thường
Khi còn đương nhiệm, Tổng thống Donald Trump thường thốt ra những lời tục tĩu nơi công cộng. Những người ủng hộ ông xem đây là “thẳng tính, nói thật”, còn những người chống ông nói là thô tục và “phân biệt chủng tộc”. Mike Murphy, một chiến lược gia của Đảng Cộng hòa chống Trump, nhận định: “Một trong những di sản mà nhiệm kỳ của Trump để lại là ‘bình thường hóa’ những ngôn ngữ tục tằn nóng giận”. Murphy nói thêm: “Khi Trump hành động như một kẻ man rợ, những người ủng hộ ông cũng sẽ hành động như thế. Đó là phản ảnh của chủ nghĩa bộ lạc (tribalism) trong chính trị, khi ở cả hai đảng đều có những người tức giận”. Chủ nghĩa bộ lạc được nói đến lần đầu trong một cuộc điều tra cách nay vài năm. Một cuộc thăm dò của AEI (American Enterprise Institute) năm 2020 cho thấy, 64% đảng viên Dân chủ xem Cộng hòa sai lầm đến mức “gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho đất nước”, trong khi 75% đảng viên Cộng hòa cũng nói điều tương tự về Dân chủ.
Michael Schwarz, chủ nhân của tấm biển phun sơn, cho biết ông bị thúc đẩy một phần bởi sự tức giận trước việc cuộc bầu cử năm 2020 “bị đánh cắp”. Schwarz nói về Biden: “Tôi không hiểu ông ta thắng bằng cách nào nếu không gian lận với máy bỏ phiếu!”. Nay Biden đã nắm quyền được gần một năm, Schwarz lại thêm yếu tố mới: mất niềm tin vào khả năng xử lý chính sách đối ngoại, cũng như các vấn đề trong nước, từ nhập cư đến thiếu nguồn lao động. Cliff Sims, từng làm việc trong chính quyền Trump, nhận định: “Một số người cho là họ đang mất đất nước của mình vì nó được dẫn dắt bởi một cá nhân không có năng lực nhận thức. Sự tức giận thật ra dành cho cá nhân Biden, hơn là tình trạng đất nước. Nhưng ông ấy bị qui là “đại diện”, biểu tượng cho sự suy tàn của nước Mỹ”.
Tại sao sự tín nhiệm dành cho Tổng thống Biden giảm?
Các quan chức Tòa Bạch Ốc cố gắng giảm nhẹ tác động của “Let’s go Brandon!” dù chúng vẫn được hô vang mọi nơi, từ sân vận động đến các đêm nhạc và quán bar. Người phát ngôn Tòa Bạch Ốc Andrew Bates nói: “Tôi chưa bao giờ nghe bài hát đó cho đến khi bạn nói với tôi!”. Dân biểu Elissa Slotkin (đảng Dân chủ, bang Michigan) nói: “Dù ủng hộ quyền tự do ngôn luận, tôi thấy rất khó chịu trước những ngôn ngữ chướng tai. Thật đáng thất vọng và ghê tởm khi nhìn thấy những điều thô tục mà người ta viết trên các bảng hiệu trưng lên gần một trường học. Nó cũng cho thấy đang có một sự căng thẳng trong đất nước chúng ta, và những người tức giận đã đánh mất sự lịch sự của mình”.
Uy tín của Tổng thống Biden đang ở mức thấp nhất trong các cuộc thăm dò gần đây, với chỉ khoảng 42% (theo Gallup) hoặc thậm chí 37% (theo Grinnell College). Trong khi có nhiều nguyên nhân phổ biến được nêu ra (chẳng hạn vấn đề xử lý đại dịch và cách rút quân Mỹ khỏi Afghanistan), có lẽ nguyên nhân lớn nhất là người Mỹ tin rằng Biden “gần như không tập trung vào những vấn đề kinh tế lớn” mà họ quan tâm. Sự chấp thuận các chính sách kinh tế của tổng thống chỉ mấp mé 40% so với 50% trước đó sáu tháng (theo Đại học Michigan).
Tâm lý người tiêu dùng Mỹ tồi tệ hơn nhiều so với một tháng trước khi Trump mãn nhiệm. Theo một cuộc thăm dò của Fox News được công bố trong tuần này, 53% cử tri cho biết họ cực kỳ lo ngại về lạm phát và giá cả tăng. Một cuộc thăm dò gần đây của CBS News/YouGov chỉ ra rằng lý do lạm phát (và kinh tế nói chung) là… “tại Biden”. Đa số người Mỹ (60%) tin rằng Biden không tập trung đủ vào việc giải quyết lạm phát.
Kế hoạch cơ sở hạ tầng của Biden đã được Thượng viện thông qua nhưng chỉ 27% ý kiến thăm dò xem cơ sở hạ tầng là mối quan tâm lớn của họ. Chống biến đổi khí hậu là một phần trong kế hoạch “Build Back Better” (dự luật mà đảng Dân chủ đang cố gắng thông qua Quốc hội) nhưng chỉ 35% xem đây là mối quan tâm nghiêm túc thật sự của họ. Trong cuộc bầu cử thống đốc tại bang Virginia (ngày 2 Tháng Mười Một 2021), lợi thế của Terry McAuliffe (Dân chủ) so với Glenn Youngkin (Cộng hòa) đã giảm vài tháng qua mà nguyên nhân cũng vì đa số cử tri Virginia cho biết nền kinh tế và việc làm là những vấn đề quan trọng hơn bất kỳ chuyện nào khác (thăm dò gần đây của Đại học Monmouth). Thực tế cho thấy kinh tế đang đóng một vai trò lớn trên bình diện quốc gia mà cuộc bầu cử sắp tới tại Virginia là phép thử.
