Hiếu Chân
Thái tử Hoàng gia Saudi Arabia Mohammed bin Salman – thường gọi tắt là MBS – đã phê chuẩn việc ám sát dã man nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018, theo tường trình bị giữ kín lâu nay của Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia Hoa Kỳ (Office of the Director of National Intelligence, ODNI) mới được công bố hôm nay thứ Sáu 26-02-2021.
Thái tử MBS, khoảng 35 tuổi, là nhà lãnh đạo trong thực tế của chính quyền Saudi Arabia và cũng là người sẽ nối ngôi vua của phụ vương Salman năm nay đã 85 tuổi.
Kết luận dài hai trang của cơ quan tình báo CIA được đưa ra chỉ vài tuần sau vụ ám sát, dựa trên quyền kiểm soát tuyệt đối của Thái tử MBS đối với việc ban hành quyết định ở vương quốc Saudi Arabia, sự ủng hộ của ông đối với việc sử dụng bạo lực để bịt miệng những người bất đồng chính kiến ở nước ngoài, bao gồm cả nhà báo Khashoggi, cũng như sự tham gia của các phụ tá cao cấp của Thái tử MBS và các quan chức tình báo Saudi Arabia vào hoạt động tội ác này.
Ông Khashoggi nguyên là một nhà báo Saudi Arabia, định cư tại tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ và là bỉnh bút (columnist) của báo The Washington Post. Ông Khashoggi được biết là người có quan hệ mật thiết với nhiều quan chức cao cấp của Saudi nhưng lại là người chống đối Thái tử MBS rất quyết liệt, vì lẽ đó ông ta phải sống lưu vong ở Hoa Kỳ.
Ngày 02-10-2018, ông Khashoggi đến lãnh sự quán Saudi Arabia tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) theo giấy hẹn để nhận một số giấy tờ cần thiết cho thủ tục kết hôn của ông. Tại đó ông đã bị bí mật giết chết và phanh thây; những mảnh thi thể của ông đã không bao giờ được tìm thấy. Cái chết bi thảm của nhà báo Khashoggi chấn động khắp thế giới và gây căng thẳng cho mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và đồng minh quan trọng ở vùng Vịnh Ba Tư.
Cơ quan tình báo trung ương CIA, dựa trên các cuộc điện thoại và tin nhắn văn bản mà các điệp viên thu thập được, cùng với các bản ghi âm tại hiện trường vụ mưu sát, đã nhanh chóng phản bác tuyên bố của chính phủ Saudi rằng Thái tử MBS không liên quan tới tội ác. Một số nghị sĩ Hoa Kỳ, được CIA báo cáo, đã nhận định rằng các bằng chứng mà CIA thu thập được là khó có thể phản bác. “Nếu thái tử phải ra trước tòa thì ông ta sẽ bị buộc tội chỉ sau ba mươi phút,” Thượng nghị sĩ Bob Corker (Cộng hòa, Tennessee) khi ấy đã nói với báo chí.
Nhưng Tổng thống Donald Trump khi ấy vẫn không tin vào kết luận của tình báo. Mặc dù chính phủ Hoa Kỳ đã cấm vận 17 quan chức Saudi có dính dáng trực tiếp tới vụ mưu sát, Tổng thống Trump vẫn nhấn mạnh rằng mối liên minh về an ninh Hoa Kỳ- Saudi Arabia và lợi ích của việc Saudi mua nhiều vũ khí của Hoa Kỳ thì quan trọng hơn việc truy cứu tội lỗi của một nhà lãnh đạo hàng đầu vương quốc. “Chúng ta có một đồng minh, và tôi muốn gắn bó với đồng minh ấy, mà về nhiều phương diện là một đồng minh rất tốt,” ông Trump nói trên đài Fox News sau khi công luận Hoa Kỳ bày tỏ sự phẫn nộ với vụ mưu sát một nhà báo làm việc cho một tổ chức truyền thông Mỹ.
Về phần mình, chính phủ Saudi Arabia đã truy tố và buộc tội 11 quan chức tình báo của nước này trong một phiên tòa bí mật, tuyên năm án tử hình sau đó giảm xuống 20 năm tù mỗi người – nhưng không đề cập tới các phát hiện của CIA và trách nhiệm của Thái tử MBS.
Trả lời phỏng vấn của đài truyền hình CBS năm 2019, Thái tử MBS nói: “Không có thông tin rõ ràng hoặc bằng chứng nào cho thấy những người thân cận với tôi đã làm chuyện ấy.” Khi được hỏi về phát hiện của CIA, ông MBS cho biết: “Nếu có thông tin nào về trách nhiệm của tôi, tôi hy vọng họ sẽ công bố công khai”.
Hiện chưa rõ sau khi công bố báo cáo tình báo xác định trách nhiệm của Thái tử MBS, chính phủ Hoa Kỳ sẽ có bước đi nào để thực hiện cam kết của Tổng thống Joe Biden về việc truy cứu và trừng phạt những kẻ gây ra tội ác. Các nhà lập pháp lưỡng đảng của Quốc hội đã đề nghị nhiều biện pháp cấm vận, từ hạn chế giao dịch thương mại, quan hệ với Thái tử MBS, cho tới truy tố hình sự. “Tôi nghĩ có hàng loạt biện pháp đang được đặt lên bàn,” Phát ngôn viên Tòa Bạch ốc Jen Psaki nói với báo chí hôm qua thứ Năm.
Tổng thống Biden đã đôi lần nói tới những vấn đề trong quan hệ với Saudi Arabia, từ các vi phạm nhân quyền trầm trọng, cuộc chiến tranh do Saudi Arabia tiến hành ở Yemen, đàn áp đối lập chính trị tới vụ mưu sát nhà báo Khashoggi. Chính phủ của ông Biden cũng đã ngừng việc bán các loại vũ khí tấn công mà Saudi sử dụng trong cuộc chiến chống quân nổi loạn Houthi ở Yemen và xem xét lại tất cả các hợp đồng cung cấp vũ khí cho vương quốc này – vốn là bạn hàng lớn nhất mua nhiều vũ khí của Hoa Kỳ nhất thế giới. Tuy nhiên, ông Biden cũng gọi Saudi là đối tác khu vực quan trọng nhất mà Hoa Kỳ phải hợp tác trong cuộc chiến chống khủng bố và đối phó với các mối đe dọa trong khu vực, đặc biệt là chống lại Cộng hòa Hồi giáo Iran.
Các nghị sĩ của Quốc hội Hoa Kỳ đã từng cản trở việc bán một lượng lớn vũ khí tấn công cho Saudi Arabia, một phần để trừng phạt vụ mưu sát nhà báo Khashoggi, một phần để ngăn chặn cuộc chiến tranh do Saudi tiến hành ở Yemen, nhưng Quốc hội không có đủ đa số phiếu cần thiết để phủ quyết quyết định của Tổng thống Trump. Sau đó, Tòa Bạch ốc đã viện dẫn đạo luật an ninh quốc gia để xuất cảng vũ khí cho Saudi Arabia mà không thông qua Quốc hội.
Tổng thống Joe Biden, trước khi lên cầm quyền, đã từng tuyên bố rằng, nếu được bầu làm tổng thống ông sẽ “đánh giá lại quan hệ với vương quốc Saudi, chấm dứt việc ủng hộ Saudi trong cuộc chiến tranh ở Yemen và bảo đảm Hoa Kỳ không từ bỏ các giá trị của mình chỉ để bán vũ khí hoặc mua dầu lửa”. “Cái chết của nhà báo Jamal sẽ không vô ích,” ông Biden nói, theo báo The Washington Post.
