Tướng Mark Milley, Tổng tham mưu trưởng quân lực Hoa Kỳ, vừa khẳng định: “Chúng tôi không tuyên thệ với một ông vua hay bà hoàng, với một nhà độc tài hay bạo chúa. Chúng tôi không tuyên thệ với một cá nhân nào”.
Mark Milley phát biểu vào ngày 11-11-2020, giữa cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có trong lịch sử Mỹ kể từ sau Thế chiến thứ hai, khi Tổng thống Donald Trump sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper và đưa ba người được đánh giá là trung thành vào những vị trí quan trọng trong quân đội. Phát biểu của tướng Milley, khi ông đứng cạnh người thay thế Mark Esper (Christopher Miller), là một thông điệp cho thấy, nhiệm vụ quân đội Mỹ là bảo vệ Hiến pháp, trong bối cảnh giá trị Hiến pháp và sự tôn trọng Hiến pháp đang được quan sát với những ánh mắt hồ nghi và dè dặt.
Trong bài bình luận hôm nay trên AP, Lolita C. Baldor viết rằng động cơ của ông Trump là không rõ ràng nhưng nó tạo ra một cảm giác cực kỳ bất an trong quân đội. Liệu ông ấy sa thải Esper cùng những người khác đơn giản vì họ không đủ trung thành? Có một kế hoạch nào lớn hơn dẫn đến việc thay đổi chính sách mà Trump muốn làm vào những ngày cuối cùng ở cương vị tổng tư lệnh quân đội?
Hoặc thậm chí, trong tình huống nghiêm trọng nhất, Trump sẽ dùng quân đội để giúp ông tiếp tục tại vị sau ngày 20-1-2021 (Inauguration Day)? Milley đã bác bỏ khả năng này. Tháng 8-2020, Milley nói trước Quốc hội rằng, trong trường hợp xảy ra tranh cãi quanh lá phiếu thì hệ thống tòa án và Quốc hội là những nơi giải quyết vấn đề chứ không phải quân đội. Và ông cũng nói rằng quân nhân tuyệt đối không liên can việc chuyển giao quyền lực sau ngày bầu cử.
Nhà bình luận Lolita C. Baldor cho rằng những thay đổi cực nhanh và cực kỳ quyết liệt của Trump trong 10 tuần cuối cùng sẽ khó có thể mang lại ảnh hưởng trong một “tòa nhà” hãnh diện nổi tiếng luôn có những chương trình hoạch định qui mô như Ngũ Giác Đài. Dù đồng thời cũng nổi tiếng quan liêu nhưng các vị tướng trong Bộ Tổng tham mưu cũng là những cố vấn tổng thống. Họ đầy quyền lực với nhiều thập niên kinh nghiệm và lúc nào cũng ôm sẵn vô số tài liệu để chứng minh những hậu quả có thể xảy ra làm ảnh hưởng an ninh quốc gia.
Gần bốn năm qua, Milley cùng người tiền nhiệm (tướng Joseph Dunford) đã có thể giúp định hình được các chính sách quốc phòng lẫn những chương trình quân sự đối với Tòa Bạch Ốc. Họ đã thành công trong việc chống lại việc rút quân khỏi Syria cũng như làm chậm tiến trình rút chân khỏi Afghanistan nhằm có thể duy trì vị trí đàm phán với Taliban trong khi vẫn có thể theo dõi được hoạt động của tổ chức khủng bố cực đoan Nhà nước Hồi giáo. Cùng Esper, Milley đã thuyết phục được ông Trump không đưa quân đội trấn áp người biểu tình trong sự kiện Black Lives Matter.
Dù thế nào, việc Trump thay thế Esper bằng cựu giám đốc Trung tâm chống khủng bố quốc gia Christopher Miller; đồng thời đưa những người trung thành như Anthony Tata vào ghế thứ trưởng quốc phòng đặc trách chính sách và Esra Cohen-Watnick vào ghế quyền thứ trưởng quốc phòng đặc trách tình báo, cũng gây không ít hoang mang. James Anderson, quyền thứ trưởng quốc phòng đặc trách chính sách; và Joseph Kernan, thứ trưởng quốc phòng đặc trách tình báo, đã từ chức hôm thứ ba 10-11.
Ngay khi thay thế Esper, Christopher Miller đã đưa “thân hữu” vào Ngũ Giác Đài; trong đó có chánh văn phòng riêng của mình (Kash Patel), người thường xuyên tháp tùng Trump trong chặng cuối chiến dịch tranh cử. Một người nữa mà Christopher Miller kéo vào và đặt ông ấy vào vị trí cố vấn cấp cao là Douglas MacGregor – một tiếng nói mạnh mẽ lâu nay đòi rút quân khỏi Afghanistan. Christopher Miller chưa đưa ra kế hoạch cụ thể gì rõ ràng. Trong các cuộc gặp đầu tiên với những viên tướng chóp bu trong Ngũ Giác Đài, Miller tranh thủ “công bố” tiểu sử cá nhân, trong đó có giai đoạn từng phục vụ lực lượng Green Beret và làm trợ lý bộ trưởng phụ trách các chiến dịch đặc biệt.
