Ông David Dương, người thường được gọi là “vua rác,” lại gây chú ý khi giới thiệu phim tài liệu mà ông đặt làm về chặng đường “lên voi xuống chó” rồi lại “lên voi” của gia đình ông từ Việt Nam qua Mỹ, theo San Jose Spotlight hôm Thứ Sáu, 21 Tháng Mười Một.
“Vua Rác,” do nhà làm phim tài liệu Errol Webber ở Los Angeles làm đạo diễn, ra mắt hôm 13 Tháng Mười Một tại rạp Pruneyard Cinemas ở Campbell, Bắc California. Tham dự buổi chiếu phim có gia đình và bạn bè ông David.
Làm phim về thành công của người Mỹ gốc Việt
“Chúng tôi hy vọng phim sẽ được chiếu cho cộng đồng người Mỹ gốc Việt, trong đó có nhiều người, như gia đình chúng tôi, từng mất sạch,” ông David nói với San Jose Spotlight tại buổi chiếu phim.
Mặc dù là cư dân Oakland, ông David cho hay ông chọn rạp chiếu phim ở Santa Clara County để giới thiệu bộ phim vì đây là biểu tượng cho sự thành công của người Mỹ gốc Việt ở Mỹ. San Jose là thành phố đông người Việt nhất bên ngoài Việt Nam.
“Chúng tôi chia sẻ câu chuyện của chúng tôi với cộng đồng ở đây trước,” ông David cho biết.
Bộ phim dài một tiếng, kể về sự kiên cường của gia đình ông David, một trong hàng ngàn gia đình chấp nhận hiểm nguy rời bỏ Việt Nam sau biến cố năm 1975.
Phim bắt đầu bằng câu chuyện gia đình ông David bị mất hãng làm giấy nổi tiếng ở Việt Nam dưới chính quyền Cộng Sản, đi vượt biên, được tàu Liên Xô vớt rồi được đưa tới trại tị nạn ở Philippines. Đạo diễn Webber dựng lại một số cảnh đau thương ở Việt Nam.
Sau một năm ở trại tị nạn, gia đình ông David được qua San Francisco. Ban đầu, 16 người trong gia đình ông sống chen chúc trong hai căn nhà nhỏ ở khu Tenderloin và kiếm sống bằng cách đi lượm giấy cạc-tông và rác có thể tái chế khác. Sau khi đi học về, những đứa nhỏ trong gia đình ông cũng phải làm việc suốt đêm.
Đó là giai đoạn gia đình ông cho biết họ bị người lạ phun nước miếng và chửi rủa, cho tới khi họ mua được xe vận tải chở rác và cuối cùng, xây được nhà kho ở Tây Oakland. Năm 1993, gia đình ông David trúng thầu gom rác ở thành phố này. Những năm sau, gia đình ông mở rộng làm ăn tới San Jose và cuối cùng là Việt Nam.
Nửa sau của bộ phim tập trung vào công ty gia đình ông David – Cal Waste Solutions (CWS), công ty mà ông làm tổng giám đốc. Thông qua những cuộc phỏng vấn, tài xế xe chở rác cũng như giới chức công ty này hết lời ca ngợi ông David. Phim cũng giải thích lý do ông về Việt Nam mở công ty tái chế và tiêu hủy rác vào giữa những năm 2000, đó là vì Việt Nam không có cơ sở hạ tầng giải quyết chất thải cứng.
Ông David nhắc tới ngắn gọn một trong những vấn đề gây tranh cãi chính của ông trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt cao niên ở Bay Area – mối quan hệ giữa ông với chính phủ Việt Nam.
“Cha mẹ chúng ta đã mất sạch. Chúng ta không nên quên quá khứ,” ông David phát biểu tại buổi chiếu phim. “Nhưng có vài chuyện quá khứ người ta có thể bỏ qua.”
Suốt bộ phim, ông David giải thích việc làm ăn của ông ở Việt Nam không liên quan tới ý thức hệ, bất chấp ông bị những người chống Cộng Sản lên án.
Chủ đề về sự kiên cường của bộ phim mang ý nghĩa quan trọng giữa lúc đang xảy ra vấn đề khác không được đề cập trong phim: Ông David bị cáo buộc dính líu tới vụ án hối lộ ở Oakland khiến bà Sheng Thao, cựu thị trưởng thành phố này, cũng như bản thân ông và con trai ông, Andy Dương, bị truy tố.
Cha con ông David bị cáo buộc hối lộ bà Thao và đối tác của bà, ông Andre Jones, $95,000. Theo cáo trạng, để đổi lại, bà Thao hứa Oakland sẽ hợp tác với công ty địa ốc của cha con ông David, gia hạn hợp đồng xử lý rác của thành phố này với CWS, và bổ nhiệm giới chức cấp cao của thành phố là người do ông David, ông Andy và một đối tác của họ chọn.
Cha con ông David cũng bị cáo buộc hứa chi $75,000 tài trợ cho những người công kích đối thủ của bà Thao khi bà tranh cử năm 2022 và $300,000 cho ông Jones “ngồi chơi xơi nước,” theo cáo trạng liên bang.
Vụ án này có thể khiến cha con ông David đi tù – và đe dọa sự thành công được nhắc tới trong phim tài liệu “Vua Rác.” Mở đầu bộ phim là dòng chữ: “Chúng tôi cứ đi qua mọi cơn bão.”
Bị điều tra
Ông David không trả lời câu hỏi về việc ông đang bị FBI điều tra.
Ông David Dương từng lên tiếng về việc Cục Điều Tra Liên Bang (FBI) xét nhà và doanh nghiệp của ông hồi Tháng Sáu.
Hình ảnh đài truyền hình ABC7 News cho thấy nhân viên FBI, Sở Thuế IRS, và Sở Bưu Điện Mỹ khám nhà của ông David Dương, ông Andy Dương (con trai ông David), văn phòng CWS, và bà Sheng Thao (thị trưởng Oakland).
Ông David nói: “Tôi không biết bên ngoài họ lấy thông tin từ đâu, phỏng đoán cái gì, mà họ nói loạn cào cào. Các cơ quan truyền thông họ có quyền có ý kiến của họ. Họ có liên lạc với tôi, nhưng tôi để luật sư trả lời.”
Ông cho biết ông và gia đình đang hoàn toàn hợp tác với cơ quan điều tra.
“Hiện nay, mình phải hợp tác, chờ đợi, họ cần gì thì mình hợp tác chặt chẽ,” ông chủ CWS nói.
Cho đến nay, FBI vẫn chưa cho biết các vụ khám xét nhà này là có mục đích gì.
Về việc này, ông David nhận xét: “Tôi rất ngạc nhiên khi thấy FBI đến khám nhà. Tôi biết đây là chuyện lớn, liên quan những việc kinh khủng. Tuy nhiên, cho đến giờ này, mình chỉ biết tuân theo pháp luật, hợp tác chặt chẽ với họ. Tôi thấy nhân viên công lực đến khám nhà cũng tử tế, không có gì phải lo lắng.”
Ông nói thêm: “Điều tôi quan tâm nhất hiện nay là mình là người của cộng đồng, mình phải giữ uy tín cho cộng đồng. Nếu mình làm gì sai cũng sẽ ảnh hưởng cộng đồng. Cá nhân tôi luôn căn dặn nhân viên công ty làm việc cẩn thận, không để vi phạm luật pháp.”
Hôm Thứ Sáu, 21 Tháng Sáu, Luật Sư Douglas Straus, thuộc công ty luật Buchalter ở San Francisco, đại diện CWS, có gởi ra một thông cáo báo chí cho biết: “Ông David Dương và gia đình là những người uy tín làm thương mại tại vùng vịnh này (Bay Area) suốt bốn thập niên.”
Qua thông cáo báo chí, CWS cho biết: “Trong 40 năm qua, chúng tôi đã xây dựng được rất nhiều mối quan hệ với cộng đồng, các hội đoàn và các doanh nghiệp khắp nơi, đặc biệt là trong vùng vịnh Bay Area. Chúng tôi rất ngạc nhiên trước việc cơ quan công lực liên bang khám xét nhà và văn phòng của chúng tôi. Để tạo điều kiện cho cơ quan công lực thực hiện nhiệm vụ của mình, chúng tôi là những công dân tốt và luôn tôn trọng luật pháp, đã hợp tác và tạo mọi điều kiện để cơ quan công lực có thể thực thi công việc của họ một cách tốt nhất. Chúng tôi tin rằng mình không tham gia hoặc làm bất cứ điều gì sai pháp luật và chờ đợi sự phán quyết của cơ quan công lực, và doanh nghiệp của chúng tôi vẫn hoạt động bình thường.”
Báo chí Mỹ nói gì về CWS?
Theo nhật báo The Los Angeles Times hôm Thứ Bảy, 22 Tháng Sáu, ông Simon Russell, một nhân viên điều tra đặc biệt của Ủy Ban Đạo Đức Oakland, cho biết cơ quan này bắt đầu điều tra các trường hợp đóng góp tài chính tranh cử của CWS từ năm 2019.
Trong hồ sơ nộp cho tòa, ủy ban này cho rằng CWS dùng tiền đưa cho nhiều người khác để những người này đóng góp cho các ứng cử viên chính trị, gọi là “straw donor.”
Để xác định những người này, ủy ban đã mở cuộc điều tra đối với một số người, bao gồm ông Trần Hồng Phúc, thành viên Hội Đồng Quản Trị Phòng Thương Mại Việt Nam ở Oakland và là bạn của ông David Dương.
Khi ông Phúc không đáp ứng, ủy ban và luật sư thành phố Oakland yêu cầu Tòa Thượng Thẩm California ở Alameda County can thiệp, lần đầu tiên đưa ra chi tiết cuộc điều tra.
Hồ sơ tòa án hồi Tháng Giêng, 2020 cho thấy các nhà điều tra xem xét đóng góp tài chính cho bà Sheng Thao ứng cử thị trưởng Oakland hồi năm 2018, trong đó có đóng góp của Kim Huong Vietnamese Cuisine. Các nhà điều tra tin rằng nhà hàng Việt Nam này nhận tiền của người khác để đóng góp cho bà Thao.
Các nhà điều tra cũng tìm hiểu đóng góp tài chính của ông Trần Hồng Phúc cho các nghị viên thành phố tái ứng cử năm 2018.
Ủy ban cũng điều tra các thành viên gia đình ông David Dương và những người làm ăn với ông – qua email, lời nhắn qua điện thoại, và các liên lạc khác, liên quan đến đóng góp tranh cử từ năm 2016 đến năm 2018, theo hồ sơ mà The Los Angeles Times đọc được.
Theo đài KQED hôm Thứ Sáu, 21 Tháng Sáu, hồi năm 2021, Ủy Ban Thực Hành Chính Trị Công Bằng California (FPPC) và Ủy Ban Đạo Đức Oakland công bố một bản báo cáo nói rằng CWS là “nguồn thật sự” của 93 vụ đóng góp tài chính tranh cử từ năm 2016 đến năm 2018, tổng cộng $76,000.
Ông Russell từ chối cho NBC Bay Area biết chi tiết vụ điều tra, nhưng nói rằng vụ này có liên quan đến các vụ tố cáo “rửa tiền” đóng góp tài chính.
Ông Russell không có ý kiến khi được The Los Angeles Times hỏi có phải ủy ban đã báo cáo cuộc điều tra này với FBI hoặc Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ.
Hồi Tháng Bảy, 2022, Ủy Ban Đạo Đức Oakland bắt đầu mở một cuộc điều tra đối với Thị Trưởng Sheng Thao, ông Russell nói, mặc dù không cho biết chi tiết.
Tuy nhiên, hồ sơ các cuộc điều tra và tòa án cho thấy các nhóm giám sát để ý vai trò của CWS đối với chính trị Oakland trong nhiều năm, theo The Los Angeles Times, trong đó bao gồm quan hệ của công ty này với bà Thao, người trở thành thị trưởng gốc Hmong đầu tiên của một thành phố lớn ở Mỹ năm 2018.
Trả lời phỏng vấn đài truyền hình NBC Bay Area hôm Thứ Sáu, 21 Tháng Sáu, Giáo Sư Jennifer Trần, chủ tịch Phòng Thương Mại Việt Nam ở Oakland và là ứng cử viên dân biểu liên bang Địa Hạt 12 của California trong cuộc bầu cử vào ngày 5 Tháng Mười Một, nói: “Tôi biết gia đình ông David Dương luôn ủng hộ cộng đồng và tạo ra cơ hội cho tất cả chúng ta vươn lên. Giống như mọi gia đình chúng ta, gia đình ông David Dương đến Mỹ tị nạn, không có gì trong tay, nhưng tận dụng mọi cơ hội để tạo ra một doanh nghiệp thật sự đáng nể như CWS.”
Giáo Sư Jennifer Trần thừa nhận cha của cô, ông Trần Hồng Phúc, đang bị điều tra, và ban vận động của cô có nhận đóng góp tranh cử $3,300 của ông David Dương.
Nữ ứng cử viên dân biểu liên bang này hy vọng cuộc điều tra của liên bang sẽ có kết quả về trách nhiệm và sự công khai.
“Tôi nghĩ bất cứ ai, bao gồm gia đình ông David Dương, bao gồm những người đóng góp tài chính cho các cuộc vận động khác, cần phải được tiếp cận đầy đủ và có một vụ xử công bằng,” Giáo Sư Jennifer Trần nói với NBC Bay Area.
Đóng góp cộng đồng
Ngoài việc kinh doanh thành công, ông David Dương nổi tiếng là người ủng hộ tài chính mạnh mẽ các hoạt động trong cộng đồng Việt Nam và các cuộc tranh cử của nhiều dân cử gốc Việt ở Bắc và Nam California, đặc biệt ở hai thành phố Westminster và San Jose.
Ví dụ, trong buổi tiệc gây quỹ ở San Jose năm 2019, giúp đồng bào Việt Nam kiện Formosa gây ô nhiễm môi trường, ông David Dương đóng góp $25,000, một thành viên ban tổ chức xác nhận với nhật báo Người Việt trong điều kiện ẩn danh.
Hồi năm 2021, ông David Dương tình nguyện ủng hộ Ủy Ban Xây Dựng Tượng Đài Tái Chiếm Cổ Thành Quảng Trị $50,000, một thành viên Hội Đồng Quản Trị Ủy Ban này, người không muốn nêu tên, nói với nhật báo Người Việt. Theo người này, nhờ đóng góp của ông David mà ông Ngô Tuấn Kiệt, một doanh gia ở San Jose, ủng hộ thêm $50,000. Tượng đài này hiện đặt tại Historic Park, San Jose, bên cạnh Bảo Tàng Viện Việt Nam.
Hồi Tháng Tám, 2023, Thị Trưởng Sheng Thao có dẫn đầu một phái đoàn khoảng chục doanh nghiệp thăm Việt Nam để gặp một số giới chức và doanh nghiệp. Cá nhân bà Thao cũng được gặp ông Phạm Minh Chính, thủ tướng Việt Nam, và ông Trần Sỹ Thanh, chủ tịch Hà Nội.
ABC7 News cho biết, ông Andy Dương là người giúp tổ chức chuyến đi Việt Nam cho bà Sheng Thao.
Trả lời phỏng vấn VTC News trong nước hôm 4 Tháng Tám, 2023, ông David Dương nói chính ông là người thuyết phục bà thị trưởng Oakland thăm Việt Nam.
Hồi Tháng Hai, 2023, VABA có tổ chức một buổi tiệc ở Milpitas có nhiều dân cử gốc Việt tham dự và được nhiều doanh nghiệp bảo trợ trong đó có Vietnam Airlines và VinFast, hai công ty ở trong nước.
Ngoài California Waste Solutions, ông David Dương còn có nhà máy xử lý rác ở Đa Phước, huyện Bình Chánh, Sài Gòn.
Khi được hỏi về những “lùm xùm” liên quan việc bị khám nhà những ngày qua, ông David Dương cho biết: “Tôi xin gởi lời cảm ơn chân thành tất cả người Việt Nam quan tâm đến gia đình tôi, cả người thương lẫn người ghét. Hiện nay, tôi chỉ biết chờ, để coi phán quyết đi về đâu. Tôi và công ty vẫn làm việc bình thường.
