Ngày 14 Tháng Năm, Tổng Thống Joe Biden loan báo chính sách thuế nhằm vào xe hơi điện (EV) Trung Quốc, với việc tăng gấp bốn lần, từ 25% lên 100%. Bằng chiến lược “xe xịn-giá bèo,” EV Trung Quốc đang tấn công ào ạt vào thị trường thế giới và chắc chắn mang lại những ảnh hưởng nghiêm trọng nếu EV được nhập ào ạt vào Mỹ, thị trường xe hơi lớn nhất thế giới.
Trong danh sách dài các tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, EV ngày càng có vai trò nổi bật, trở thành hàng hóa cạnh tranh thương mại khốc liệt và mối lo ngại về an ninh quốc gia đối với hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Các công ty Trung Quốc như BYD, đối thủ toàn cầu lớn nhất của Tesla, đang buộc các nhà sản xuất xe hơi Tây phương phải thay đổi cách tiếp cận với EV nếu họ muốn duy trì tính cạnh tranh.
Trong cuộc phỏng vấn NBC News vào Tháng Tư tại trụ sở BYD ở Thâm Quyến, bà Stella Li, giám đốc điều hành BYD Americas, nói: “Họ (Tây phương nói chung) chưa sẵn sàng, trong khi đó, với BYD, chúng tôi đã sẵn sàng, từ công nghệ đến chuỗi cung ứng.”
BYD (viết tắt từ Build Your Dreams), thoạt đầu là nhà sản xuất pin vào năm 1995, hiện là nhà sản xuất EV khổng lồ, kiểm soát hầu hết chuỗi cung ứng EV giá rẻ của họ, từ các bộ phận cơ bản cho đến quy trình xuất cảng ra nước ngoài.
Quý 4, 2023, BYD đã vượt qua Tesla để trở thành nhà sản xuất EV hàng đầu thế giới về doanh số bán hàng. Sự trỗi dậy của BYD và ngành công nghiệp EV Trung Quốc nói chung đã được tiếp sức bởi hơn một thập niên hỗ trợ mạnh mẽ từ Bắc Kinh dưới hình thức trợ cấp, giảm thuế và khuyến khích người tiêu dùng. Chính ông Mark Fields, cựu tổng giám đốc Ford, phải thừa nhận: “Những gì Trung Quốc làm trong 10 đến 12 năm qua là đáng kinh ngạc. Mẫu mã được cải tiến rất nhiều, phẩm lượng cũng được cải thiện rất nhiều.”
Theo Cơ Quan Năng Lượng Quốc Tế (IEA), năm nay, có thể có tới 45% xe hơi vận hành ở Trung Quốc là EV, so với 25% ở Châu Âu và khoảng 11% ở Mỹ. Tất cả điều này có thể gây thêm rắc rối cho các nhà sản xuất xe hơi Mỹ. Ngay cả ông Elon Musk, tổng giám đốc Tesla, cũng nói rằng nếu không có rào cản thương mại, các nhà sản xuất EV Trung Quốc sẽ “hủy diệt” đối thủ cạnh tranh của họ.
Chiến lược Trung Quốc là sản xuất xe tốt với giá rẻ. Chiếc Seagull của BYD chẳng hạn, có giá khởi điểm dưới $10,000 khi được bán ở thị trường Trung Quốc. Trong khi đó, công nghiệp EV của Mỹ vẫn tiếp tục lúng túng. The New York Times cho biết, trong ba tháng đầu năm 2024, bộ phận EV của Ford đã lỗ $1.3 tỷ. Cả Ford và General Motors (GM) đều đã giảm tốc độ sản xuất EV và trì hoãn việc giới thiệu các mẫu xe mới.
Trong bài viết nhận định mức độ nguy hiểm của EV Trung Quốc đối với thị trường Mỹ, PBS News viết rằng sự xuất hiện của EV giá rẻ từ Trung Quốc có thể làm rung chuyển ngành công nghiệp xe hơi toàn cầu theo cách chưa từng thấy, kể từ khi các nhà sản xuất Nhật “tấn công” thị trường xe hơi thế giới những năm 1970; và chắc chắn là cơn ác mộng đối với ngành công nghiệp xe hơi Hoa Kỳ.
Ông Sam Fiorani, phó chủ tịch AutoForecast Solutions, nhận xét: “Bất kỳ công ty xe hơi nào không chú ý đến họ như một đối thủ cạnh tranh sẽ bị thua cuộc. Việc BYD thâm nhập thị trường Mỹ không phải là chuyện nếu. Đã đến lúc rồi.” Trong thực tế, đúng là “đã đến lúc rồi.” BYD đang sản xuất xe buýt điện ở California!
Liên Minh Sản Xuất Hoa Kỳ (Alliance for American Manufacturing) cho biết trong một bài báo rằng việc EV Trung Quốc được chính phủ của họ trợ giá để bán ra với giá rẻ bèo “có thể trở thành một sự kiện ở cấp độ tuyệt chủng đối với ngành xe hơi Hoa Kỳ.” Và ông Terry Woychowski, chủ tịch công ty Caresoft Global ở Detroit, cựu kỹ sư trưởng về xe pickup truck cỡ lớn của GM, nói rằng chiếc Seagull của BYD rõ ràng là dấu hiệu thức tỉnh cho ngành công nghiệp xe hơi Hoa Kỳ.
Với giới sản xuất EV, việc Seagull của BYD bán với giá như hiện tại là một “phép lạ” và phép lạ này chỉ có thể giải thích bằng việc chính phủ Trung Quốc đã áp dụng mạnh chính sách trợ giá. Được đổi tên thành Dolphin Mini ở một số thị trường nước ngoài, BYD bán Seagull ở bốn nước Mỹ La Tinh với giá khoảng $21,000, gấp đôi giá ở thị trường nội địa Trung Quốc. Giá cao hơn bởi tính thêm chi phí vận chuyển. Tại Châu Âu, BYD cung cấp các mẫu lớn hơn như Seal, có giá khởi điểm 46,990 euro ($50,000) tại Pháp. Trong hai tháng đầu năm 2024, hai thị trường nước ngoài hàng đầu của BYD hiện là Thái Lan và Brazil.
Một cách khách quan, phải thừa nhận rằng BYD nói riêng và công nghiệp EV Trung Quốc nói chung đã bức phá mạnh và vượt xa nhiều đối thủ Mỹ. BYD tự sản xuất nhiều bộ phận, bao gồm động cơ điện, bảng điều khiển, thân xe và thậm chí đèn pha. Các thiết kế của BYD luôn được tính toán để đạt hiệu quả và giảm chi phí. Seagull chỉ có một cần gạt nước, loại bỏ một động cơ và một cần gạt, giúp tiết kiệm chi phí và nhân công lắp đặt. Việc tiết kiệm trọng lượng cho phép Seagull di chuyển xa hơn sau mỗi lần sạc, dù pin nhỏ hơn so với xe Mỹ. Seagull nặng 2,734 pound (1,240 kg), nhẹ hơn khoảng 900 pound so với Chevrolet Bolt, chiếc EV do GM sản xuất.
Với một số nhà quan sát, việc chính quyền Biden đánh thuế nhập cảng 100% vào EV Trung Quốc vẫn không tạo ra sự khác biệt nào đối với doanh số bán EV ở Mỹ; đơn giản vì có rất ít EV do Trung Quốc sản xuất được bán ở thị trường Mỹ. Hiện tại, chỉ có Buick (GM), Lincoln (Ford), Lotus, Polestar và Volvo là nhập xe sản xuất tại Trung Quốc vào Mỹ – theo ông Sam Fiorani.
Và trong số những thương hiệu này, chỉ có Polestar nhập EV sản xuất ở Trung Quốc vào Mỹ. Trong một tuyên bố, Polestar cho biết họ đang “đánh giá” thông báo (đánh thuế 100% vào EV Trung Quốc) ngày Thứ Ba, 14 Tháng Năm, của Tòa Bạch Ốc, nói thêm rằng chiếc SUV Polestar 3 sắp ra mắt của họ sẽ bắt đầu được sản xuất tại South Carolina vào mùa Hè này. Và Lotus thì chỉ vừa bắt đầu nhập chiếc EV hạng sang của họ với số lượng rất hạn chế vào Mỹ.
Theo Kelley Blue Book, 1.2 triệu EV đã được bán ở Mỹ vào năm 2023. Ngay cả khi một nửa số xe đó được tính là doanh số bán hàng tại Mỹ thì tỷ lệ EV do Trung Quốc sản xuất được bán ở Mỹ chỉ chiếm hơn 2% tổng doanh số EV. Trong một thông báo gửi khách hàng của mình, Beacon Policy Advisors nói: “Mức thuế này (100%) khó có thể tác động đáng kể đến thị trường xe hơi Hoa Kỳ vì EV Trung Quốc được nhập vào Mỹ vẫn còn tương đối ít, và mức thuế mới sẽ chỉ ngăn cản người mua chuyển sang EV Trung Quốc.”
Tuy nhiên, nhìn chung, mối đe dọa của EV Trung Quốc đối với thị trường EV Mỹ là có thực. Chẳng phải tự nhiên mà công nghiệp xe hơi Hoa Kỳ nói chung bày tỏ ủng hộ chính sách thuế mới của chính quyền Biden. Trung Quốc đang đối mặt vấn đề dư thừa EV trong nước.
Công nghiệp EV được chính phủ trợ giá của họ đã khiến nguồn cung dư thừa và họ “không có lựa chọn nào khác ngoài việc tìm cách bán những chiếc xe đó ra nước ngoài với giá bình dân. Điều đó đã xảy ra ở Châu Âu,” nhận định của ông John Bozzella, chủ tịch và tổng giám đốc Alliance for Automotive Innovation.
United Auto Workers cũng hoan nghênh hành động “quyết đoán” của Tổng Thống Biden, gọi đây là “một bước quan trọng đi đúng hướng.” Thượng Nghị Sĩ Sherrod Brown (Dân Chủ- Ohio) thậm chí còn nói thuế quan là chưa đủ và “chúng ta cần cấm EV Trung Quốc vào Mỹ.”
