Các Viện Khổng Tử đang ‘hồi sinh’ trong hệ thống đại học Mỹ
Gần đây, trên Facebook, thỉnh thoảng tôi đọc thấy một ý kiến: Khổng Tử là người Việt Nam. Nghe hoảng hồn, nhưng chợt hiểu ngay, thì ra ông là người nước LỖ, mà Việt Nam mình gần đây liên tục nghe các tổ chức, doanh nghiệp nhà nước báo lỗ, từ hãng hàng không VNA đến dịch vụ giữ xe ô tô lề đường, xa hơn là đào than, đào dầu, khai thác khoáng, đều…lỗ. Thì ra đó là chuyện đùa cho vui thôi.
Còn đây không phải chuyện đùa hay chuyện vui. Chuyện ông Khổng Tử “chết đi sống lại” trong chớp mắt, ngay tại Hoa Kỳ.
Các Viện Khổng Tử, trung tâm học ngôn ngữ và văn hóa của Trung Quốc – hầu hết đã bị đóng cửa trên khắp nước Mỹ sau khi bị Bộ Ngoại giao Mỹ xem đó là những phái bộ nước ngoài của TQ.
Trong số 118 Viện Khổng Tử từng tồn tại ở Hoa Kỳ thì 104 viện đã đóng cửa kể từ ngày 21/6/2020 và bốn viện đang trong quá trình đóng cửa, theo phúc trình của “Hiệp Hội học giả quốc gia” Hoa Kỳ ngày 21/6/2021. Tuy nhiên, trong số này, “ít nhất 28 viện đã đổi tên, hoạt động tiếp và ít nhất 58 viện vẫn cứ duy trì mối quan hệ chặt chẽ với đối tác Viện Khổng Tử cũ của họ,” theo phúc trình.
Ông Perry Link, giáo sư nghiên cứu ngôn ngữ Trung Quốc tại Đại học California Riverside, cho biết ông bị sốc sau khi đọc phúc trình này:” Không ngờ chúng vẫn tồn tại theo một cách khác với tên gọi khác. Tôi nghĩ rằng điều này thế nào cũng xảy ra nhưng chỉ không ngờ diễn ra sớm như vậy”.
Hoàn cầu Thời báo của nhà nước Trung Quốc đăng một bài vào Tháng Mười năm 2021 trích lời phát ngôn viên của Tòa đại sứ Trung Quốc tại Đức, rằng “Trung Quốc kiên quyết phản đối việc chính trị hóa các hoạt động trao đổi học thuật và văn hóa”.
Viện Khổng Tử là sách lược quan trọng của Trung Quốc
Vào Tháng Tư, 2007, ông Li Changchun, khi đó là Chủ tịch Ủy ban Hướng dẫn Trung ương về Xây dựng Văn minh Tinh thần thuộc Ban Tuyên giáo của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, nói, qua một tường trình của Tân Hoa xã rằng “các Viện Khổng Tử là một “phần quan trọng trong cấu trúc tuyên truyền đối ngoại của Trung Quốc”.
Các Viện Khổng Tử có nhiều yêu cầu đối với các trường đại học phương Tây là đối tác của họ, mà điều rất quan trọng là phải bảo mật, không được tiết lộ số tiền mà Viện Khổng Tử đã cung cấp, theo phúc trình của hiệp hội.
Những người phản đối coi các học viện này là một bộ máy tuyên truyền ở nước ngoài của Trung Quốc, là công cụ để giám sát và can thiệp vào các hoạt động trong khuôn viên trường học. Ví dụ, vào năm 2009, Đại học tiểu bang North Carolina hủy bỏ kế hoạch mời Đức Đạt Lai Lạt Ma, nhà lãnh đạo tinh thần Tây Tạng, đến nói chuyện sau những phản đối của Viện Khổng Tử.
Vừa qua, năm 2019, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ tuyên bố sẽ không tài trợ cho các trường đại học có Viện Khổng Tử. Còn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ khẳng định các Viện Khổng Tử tại Hoa Kỳ là phái bộ nước ngoài của Trung Quốc tại Mỹ. Và các tổ chức này phải gửi báo cáo cho chính phủ Hoa Kỳ về kinh phí, nhân sự, chương trình giảng dạy và các hoạt động diễn ra ở Hoa Kỳ.
Nhưng từ Tháng Bảy, 2020, khi các trường học ở Hoa Kỳ dẹp các chương trình thì chính phủ Trung Quốc tổ chức lại và đổi tên bộ phận chủ quản của Viện Khổng Tử thành Trung tâm Hợp tác và Trao đổi Ngôn ngữ của Bộ Giáo dục Trung Quốc (CLEC).
Bà Rachelle Peterson, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Hiệp hội Học giả Quốc gia và là đồng tác giả của bản phúc trình, cho biết tại một cuộc thảo luận ngày 21 Tháng Sáu do Heritage Foundation tổ chức rằng việc phát hiện rồi đóng cửa các Viện Khổng Tử là “một câu chuyện thành công vì Hoa Kỳ đã nhận ra mối đe dọa do các Viện Khổng Tử đem lại và đã giải quyết được mối đe dọa đó.”
Tuy nhiên, bà nói: “Nhưng câu chuyện thành công này lại nhanh chóng trở thành một câu chuyện cảnh báo vì ngay lập tức, chính phủ Trung Quốc cố gắng lách những chính sách đó. Theo thuật ngữ quân sự, đây là một cuộc điều động đánh bọc sườn. Chính phủ Trung Quốc tính toán rằng nếu họ loại bỏ tên Viện Khổng Tử và điều chỉnh cấu trúc chương trình, sẽ không ai nhận ra rằng ảnh hưởng của Trung Quốc vẫn tồn tại và trụ vững trong giáo dục đại học của Mỹ”.
Bà nêu ví dụ, vào ngày 1 Tháng Bảy, 2020, một ngày sau khi Viện Khổng Tử đóng cửa, trường Đại học William & Mary thiết lập Quan hệ Đối tác Hợp tác với Đại học Sư phạm Bắc Kinh, là trường đã cung cấp các chương trình mà Viện Khổng Tử từng cung cấp. Theo bà Peterson, như vậy, không có gì thay đổi ngoài cái tên.
Dân biểu Mỹ Jim Banks chỉ ra tại cuộc họp này rằng các Viện Khổng Tử có nhiệm vụ là “gây ảnh hưởng đến người nước ngoài và các định chế nước ngoài và đặc biệt là tại Hoa Kỳ. Và công việc của họ có thể được nhìn thấy trong khuôn viên trường đại học trên khắp đất nước.”
Sự thiếu quan tâm tạo khe hở nguy hiểm đang phải trả giá?
Còn ông Jonathan Sullivan, một chuyên gia về Trung Quốc và là giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Nottingham ở Vương quốc Anh phân tích: “Nhu cầu giao tiếp, kinh doanh dẫn tới việc sinh viên cần phải học tiếng Trung Quốc và hiểu biết về văn hóa Trung Quốc là có thật, nhưng chính phủ ở nhiều quốc gia đã không can thiệp để tài trợ cho nhu cầu này. Thế là Trung Quốc càng có cơ hội nhảy vào. Thực tế phũ phàng là các Viện Khổng Tử tăng cường để đáp ứng nhu cầu mà các chính phủ không quan tâm và điều quan trọng là Trung Quốc rất vui vẻ nhiệt tình khi thực hiện chương trình này ‘miễn phí’. Giờ đây, khi các Viện Khổng Tử ngày càng can thiệp trắng trợn vào chính trị trong các trường học và sự chán ghét và nghi ngờ ngày càng tăng đối với chính phủ Trung Quốc, thì “bỏ mặc cho hoạt động miễn phí’ đang phải trả giá.”
Đọc thêm:
