Gần 60 năm sau ngày bom đạn dội xuống rừng rậm Việt Nam, cái tên Richard Norden, một chàng trai mới 19 tuổi đến từ thị trấn nhỏ Gundagai, cuối cùng cũng được viết lên trang vàng lịch sử như một biểu tượng của lòng quả cảm.’
Ông vừa được truy tặng Victoria Cross (VC) (Huân Chương Chữ Thập Victoria) – phần thưởng quân sự cao quý nhất của Commonwealth. (Khối Thịnh Vượng Chung), vì những hành động anh hùng trong một trận đánh khốc liệt vào năm 1968 tại chiến trường Việt Nam.
Trong một buổi lễ trang trọng tại Canberra, tấm huân chương ấy được trao cho góa phụ của ông – bà Robynn Norden, người đã âm thầm chờ đợi hơn nửa thế kỷ để công lý được thực thi cho người chồng đã khuất.
Năm 1968, giữa lúc chiến sự ở Việt Nam đang lên đến đỉnh điểm, Binh Nhì Richard Norden tham gia vào một chiến dịch quân sự cùng đồng đội thuộc lực lượng Úc. Trong một lần hành quân giữa rừng sâu, trung đội của ông bất ngờ rơi vào ổ phục kích của quân Bắc Việt. Trong cơn hoảng loạn và tiếng đạn xé toang không khí, những người lính trẻ đối mặt với hiểm nguy trước mắt và cái chết kề cận.
Giữa làn đạn không ngớt và sự hỗn loạn, khi tiểu đội trưởng và người trinh sát tiền phương bị thương nặng, Norden đã không chần chừ. Ông xông thẳng lên phía trước, bắn hạ một binh sĩ đối phương, sau đó nhanh chóng thu lấy vũ khí và tiêu diệt thêm một lính Bắc Việt khác. Bằng sự quả cảm không nghĩ đến tính mạng, ông đã cứu sống người chỉ huy tiểu đội là Joe Kelly.
Nhưng chưa dừng lại ở đó, ông còn dùng lựu đạn để dọn sạch khu vực, tìm lại thi thể của đồng đội thân thiết là Chris Nisbet, người đã hy sinh tại chỗ. Chính nhờ sự liều lĩnh ấy, thi thể của Nisbet được đưa về, để người vợ trẻ của ông, bà Barbara, có thể chôn cất chồng mình đàng hoàng.
Barbara và Chris Nisbet lấy nhau chỉ vài tuần trước khi ông lên đường ra trận. Lúc đó, bà đang mang thai đứa con đầu lòng. Khi nghe tin chồng hy sinh, điều duy nhất khiến bà an ủi được phần nào là biết rằng ông đã được đồng đội, đặc biệt là Richard Norden, đưa trở về.
“Tôi luôn yêu anh ấy, nhưng không thể hiểu nổi tại sao mọi thứ lại kết thúc như vậy,” bà Barbara chia sẻ trong nước mắt. “Nếu không có Dick (tên gọi thân mật của Richard Norden), tôi đã chẳng bao giờ có cơ hội nói lời từ biệt.”
Ngay sau chiến tranh, Richard Norden được trao tặng the Distinguished Conduct Medal (Huân Chương Dũng Cảm) – một danh hiệu đáng kính. Tuy nhiên, với nhiều người, nhất là những ai từng cận kề với cái chết bên ông, như cựu quân nhân Stan Barrett, thì chừng đó là chưa đủ. “Nếu không có Dick hôm đó, đã có nhiều người trong chúng tôi không còn trở về nhà nữa. Chúng tôi bị áp đảo cả về quân số lẫn hỏa lực, và hoàn toàn bị cô lập,” Barrett nhớ lại.
Ngay cả Sir Roden Cutler – Toàn quyền tiểu bang New South Wales khi đó, người từng nhận Distinguished Conduct Medal (DCM (Huân Chương Chiến Công Hạng Nhất), cũng cho rằng hành động của Norden xứng đáng với Victoria Cross. “Ngày nay, người ta phải làm gì nữa mới xứng đáng nhận Huân Chương VC?” ông từng đặt câu hỏi đầy chua xót.
Phải mất hơn năm thập niên, nhờ nỗ lực không ngừng của cựu chiến binh George Hulse – người đã kiên trì gõ cửa mọi cấp chính quyền, từ quân đội đến quốc hội, mà cuối cùng, sự công nhận cũng đã đến. Vào năm 2022, chính phủ Úc chính thức đề xuất truy tặng Norden tấm huân chương danh giá nhất.
Điều trớ trêu là Richard Norden không sống lâu để được thấy thành quả của lòng dũng cảm ấy. Sau khi trở về từ Việt Nam, ông gia nhập lực lượng Cảnh Sát Liên Bang Úc, tiếp tục phục vụ cộng đồng. Nhưng số phận nghiệt ngã đã không buông tha ông. Năm 1972, Richard Norden qua đời trong một tai nạn xe máy, khi mới chỉ 24 tuổi.
Tấm huân chương hôm nay được trao cho bà Robynn, người vợ góa đã sống với ký ức và sự mất mát suốt hơn nửa đời người. Trong buổi lễ, bà nghẹn ngào nhận lấy tấm huân chương, không phải chỉ cho chồng mình, mà cho tất cả những người lính đã chiến đấu, hy sinh và bị lãng quên.
Câu chuyện về Richard Norden không chỉ là một phần lịch sử được viết lại – nó còn là minh chứng rõ ràng cho lòng dũng cảm, tinh thần đồng đội và sự hy sinh thầm lặng mà chiến tranh để lại. Dù huân chương đến muộn, nhưng nó là biểu tượng cho công lý, cho sự ghi nhận mà một người hùng thực sự xứng đáng.
Ở thị trấn nhỏ Gundagai, nơi Richard từng lớn lên, người dân giờ đây có thể tự hào nhắc đến ông như một người con kiệt xuất. Và ở khắp đất nước Úc, tên tuổi ông sẽ mãi được nhớ như một biểu tượng không bao giờ phai mờ của tình đồng đội và lòng quả cảm. Lòng dũng cảm không cần tiếng vỗ tay, nhưng luôn xứng đáng được ghi nhớ.”
Richard Norden – xin vĩnh biệt ông, một người anh hùng!
