Áp lực tăng dần
Ngày 6 Tháng Mười, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu phải đối mặt với áp lực chính trị gia tăng sau một loạt cuộc rút lui hỗn loạn ở Ukraine. Các nhân vật theo xu hướng dân tộc chủ nghĩa đã công khai tấn công ông ta vì những thất bại ngay bên trong các khu vực mà Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố sáp nhập, từ Donesk đến Kherson.
Cùng ngày 6 Tháng Mười, để gỡ thể diện, quân đội Nga đã tiến hành nhiều cuộc tấn công tên lửa bừa bãi vào Zaporizhzhia, thủ phủ của một trong bốn khu vực Ukraine bị Nga tuyên bố chủ quyền bất hợp pháp nhưng vẫn do Ukraine kiểm soát. Chính quyền thành phố cho biết tên lửa đã trúng vào các khu chung cư, khiến ba người thiệt mạng.
Dù Điện Kremlin tuyên bố sẽ chinh phục các vùng lãnh thổ mà họ chưa kiểm soát tại bốn khu vực vừa sáp nhập nhưng ngay sau khi Putin vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế, quân đội Nga đã rút lui trên hai mặt trận ở Donetsk, Luhansk ở phía Đông, và ở Mykolaiv, Kherson phía Nam. Sự chỉ trích đặc biệt gay gắt từ những kẻ theo chủ nghĩa dân tộc cứng rắn đang mang mối hận thù với Shoigu, gồm cả nhà tài phiệt Yevgeniy Prigozhin, cha đẻ của nhóm lính đánh thuê Wagner, và lãnh đạo Cộng hoà Chechnya thuộc Liên bang Nga Ramzan Kadyrov.
Cả hai đều có lực lượng quân sự trung thành của riêng mình đang chiến đấu trên tuyến đầu ở Ukraine. Shoigu chỉ rơi vào tình thế nguy hiểm sau những thất bại quân sự nhục nhã trong những ngày gần đây, gồm cả việc mất thành phố chiến lược Lyman (một trung tâm trung chuyển thiết yếu của tỉnh Donetsk) và việc phải bỏ rơi vào tháng trước gần như toàn bộ lãnh thổ ở khu vực Đông Bắc thành phố Kharkiv mà lực lượng Nga đã chiếm đóng nhiều tháng trước.
Shoigu, 67 tuổi, không có bối cảnh quân sự nhưng đã giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng trong gần một thập niên, và được xem là nhóm “cận thần” trong đội ngũ lãnh đạo của Putin kể từ khi ông ta nhậm chức tổng thống vào ngày 31 Tháng 12, 1999.
Trước khi xâm lược Ukraine, Shoigu vẫn là một trong số các lãnh đạo cốt cán của nước Nga và thường được cho là người kế nhiệm tiềm năng của Putin. Ông là một trong những bộ trưởng phục vụ lâu nhất, kể từ năm 1991, khi Tổng thống Boris Yeltsin bổ nhiệm ông làm bộ trưởng phụ trách các tình huống khẩn cấp. Trong những năm qua, Shoigu rất thân thiết với Putin, có khi tháp tùng Putin trong các chuyến công du tới rừng taiga ở Siberia. Mọi việc bắt đầu đi theo chiều hướng xấu sau cú sốc mất Lyman.
Tứ bề thọ địch
Ngày 6 Tháng Mười, Kirill Stremousov, phó Giám đốc chính quyền ủy nhiệm của Moscow ở Kherson phàn nàn “Hiệu suất của Shoigu ở Ukraine kém đến mức bất kỳ sĩ quan đích thực nào cũng sẽ… tự sát!”. Ông ta mỉa mai trong một video đăng trên Telegram: “Đó là sự thật, nhiều người thề nếu họ là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, kẻ đã đưa đến tình trạng tồi tệ như thế này, họ sẽ tự bắn mình! Nhưng có nhiều kẻ không hiểu được giá trị và danh dự của một sĩ quan!”.
Một video phát tán trên các tài khoản Telegram ủng hộ Điện Kremlin ngày 6 Tháng Chín cho thấy một nhóm vài trăm binh sĩ Nga mới được động viên phàn nàn họ bị tập trung trong… điều kiện sống như… súc vật, phải tự mua thức ăn và được phát vũ khí cũ, rỉ sét. Một người vung nhiệt kế vào máy ảnh, hét lên: “Có nhiều tân binh bị ốm vì sốt!”.
Artem Kovrignykh, 20 tuổi, một cựu nhân viên cửa hàng McDonald’s, người đã quay đoạn video gần Belgorod ở miền Nam nước Nga nói với hãng tin độc lập ASTRA là một đại tá Nga điểm danh nhóm tân binh vào ngày 5 Tháng Mười thông báo họ sẽ được gửi đến Ukraine vào ngày hôm sau. “Chúng tôi không muốn ra chiến trường khi chưa được huấn luyện. Họ bảo chúng tôi cứ đến Belgorod để được huấn luyện ở đó.
Nhưng thay vì huấn luyện, tại đó chúng tôi phải cố gắng sống sót, phải tự dựng lều và tự tìm thức ăn. Những ý kiến đóng góp của chúng tôi với các chỉ huy đều không được lắng nghe. Không có câu trả lời nào cho những đề xuất! Tôi giải thích với đại tá chỉ huy là chúng tôi chưa thể sẵn sàng. Chúng tôi không có đồng phục. Tôi có một chiếc mũ bảo hiểm và áo khoác, số đông khác thì không. Tôi không thể đưa lính dưới quyền mình đi như thế. Tôi sẽ giải thích thế nào với mẹ họ nếu họ bị chết?”.
Hầu hết đàn ông được cấp đồng phục mùa Hè, một chiếc túi, một chiếc ly, một chiếc muỗng và một phích nước nhỏ, Kovrignykh nói: “Đó là tất cả. Không có khẩu phần ăn khô, áo chống đạn, mũ bảo hiểm hoặc bình đựng nước kiểu quân đội! Đồng phục hầu hết sai kích cỡ. Ủng cũng vậy. Súng cứ nạp đạn lại kẹt vì chúng được sản xuất từ thập niên 70, 80”.
Đoạn video lan truyền nhanh trên mạng xã hội sau khi được đăng tải bởi Rybar, một blogger quân sự ủng hộ Điện Kremlin có hơn 900,000 người đăng ký. Ngày 6 Tháng Mười hãng truyền thông nhà nước Nga RIA Novosti đưa tin đơn vị trên gồm 299 binh sĩ sẽ được huấn luyện ở Mulino và xác nhận nhóm lính trong video của Kovrignykh là có thực. Nhưng một số bài viết khác lên án những video phê phán có thể do các đối thủ của Shoigu “dàn dựng để làm mất uy tín của Bộ trưởng Quốc phòng”. Người phát ngôn của đài truyền hình nhà nước Vladimir Solovyov còn đe doạ: “Những kẻ nói dối ở mọi cấp độ cần bị trừng phạt!” – The Washington Post cho biết.
Lục súc tranh công
Những cuộc tấn công công khai hiếm hoi đã phá vỡ lệnh cấm phê bình vai trò lãnh đạo quân sự của chính phủ và báo hiệu những vấn đề chính trị ngày càng nhiều đối với Putin khi ông ta cố gắng giảm nhẹ trách nhiệm về những thất bại trên chiến trường và lệnh động viên hỗn loạn. Các nhà phân tích nghi ngờ có sự xung khắc và tranh công và giữa các lực lượng có nguồn gốc khác nhau ngoài tiền tuyến, nơi các hoạt động của lực lượng lính đánh thuê Wagner của Prigozhin đôi khi trái ngược với chiến lược và mục tiêu của quân đội Nga truyền thống.
Prigozhin đã bác bỏ những chỉ trích và tuyên bố lực lượng của ông ta đang “nâng cao tinh thần chiến đấu yêu nước của binh sĩ, những người không ngại khó khăn gian khổ để bảo vệ tất cả người Nga”. “Các chính trị gia, nhà báo và những kẻ ngu xuẩn cũng nên ra tiền tuyến” – ông ta thách thức thông qua kênh truyền thông của mình.
Blogger quân sự hiếu chiến Igor Girkin, một cựu sĩ quan Cục An ninh Liên bang (FSB), người điều hành một kênh Telegram có đông người xem đã nhiều lần kêu gọi có hành động quân sự cứng rắn hơn đối với Ukraine. Mới đây ông ta đã chỉ trích Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov và dự đoán Shoigu sẽ bị sa thải. “Rồi sẽ đến lúc, lãnh đạo Bộ Quốc phòng phải trả lời về phần lớn những gì họ đã làm (và không làm) trước và trong chiến tranh – Girkin nói – Điều đó có nghĩa là ai đó sẽ bị mất chức. Ai đó giữ cương vị lớn (đề cập trực tiếp đến Shoigu)”.
Thí quân và tìm cách lấy lại uy tín
Áp lực lên Shoigu diễn ra sau khi một loạt chỉ huy quân đội Nga bị cách chức âm thầm, trong đó có Dmitry Bulgakov, Thứ trưởng Quốc phòng, người được thay thế vào tuần trước bởi Mikhail Mizintsev, người đã chỉ huy cuộc tấn công tàn bạo vào Mariupol. Alexander Zhuravlev, Tư lệnh Bộ chỉ huy quân sự miền Tây đang gặp khó khăn cũng được thay thế.
Khi Nga mất dần lãnh thổ tại các khu vực mới sáp nhập, Kremlin đang cố gắng củng cố vị thế chính trị của mình bằng cách tiến hành các biện pháp hành chính tại các khu vực này. Ngày 6 Tháng Mười, Andrei Turchak, người đứng đầu đảng Nước Nga Thống Nhất của Putin thông báo đã mở các cơ sở đảng ở các vùng lãnh thổ bị sáp nhập bất hợp pháp và chính quyền đã cấp biển số xe mới cho bốn khu vực. Động thái này diễn ra bất chấp các lệnh trừng phạt kinh tế mới được Liên minh châu Âu (EU) nhất trí thông qua trước đó một ngày nhằm trừng phạt Nga chiếm giữ trái phép lãnh thổ.
Các biện pháp gồm cấm nhập khẩu thép, kim loại quý và đá quý của Nga; tiếp tục cấm xuất khẩu các sản phẩm công nghệ sang Nga, kể cả các trang thiết bị hàng không và khống chế giá dầu vận chuyển bằng đường biển của Nga sang các nước thứ ba. Tuy nhiên, ngày 6 Tháng Mười Putin thừa nhận một số lĩnh vực của nền kinh tế Nga đang chịu áp lực nghiêm trọng do các lệnh trừng phạt, nhưng tuyên bố sản xuất công nghiệp đang dần phục hồi.
