Hôm nay, ngày 8 Tháng Ba 2022, lần đầu tiên trong lịch sử thời hiện đại, trên bầu trời bao la bên ngoài không phận Nga bỗng mất hẳn hình ảnh của những hãng hàng không Nga. Cuộc xâm lược Ukraine mà Tổng thống Putin phát động hôm 24 Tháng Hai 2022 là nguyên nhân của sự mất tích này.
NHỮNG “VIÊN ĐẠN PHÒNG KHÔNG VÔ HÌNH”
Phản ứng mạnh và rồi tác động dây chuyền do việc Moscow tấn công Ukraine, các lệnh trừng phạt đã tiếp nhau như những viên đạn phòng không vô hình bắn phá khiến hàng không dân sự Nga hầu như mất dạng trên bầu trời.
*24 Tháng Hai 2022: Nga tấn công Ukraine.
*27 Tháng Hai: EU tung ra gói trừng phạt trong đó có lệnh cấm bán, cung cấp phụ tùng, hỗ trợ bảo dưỡng máy bay cho Nga.
*EU và một loạt các nước phương Tây (Anh, Canada, Mỹ, Ireland) và các nước ngoài khối EU cấm máy bay Nga bay qua không phận của mình.
*Nga phản ứng bằng việc cấm máy bay của các quốc gia này bay đến Nga.
*Airbus, Boeing, Embraer thông báo ngưng cung cấp dịch vụ bảo dưỡng, phụ tùng cho các hãng Nga, nơi đang khai thác 304 máy bay cánh liền và 320 trực thăng Airbus; 332 máy bay Boeing và 23 máy bay Embraer.
*Các công ty cho thuê máy bay ở Ireland tìm cách thu hồi khoảng 500 máy bay các loại đã cho các hãng hàng không Nga thuê khai thác thương mại.
*Ngày 3 Tháng Ba: Sabre, một trong ba công ty booking và phân phối vé lớn nhất thế giới, thông báo loại Aeroflot ra khỏi hệ thống phân phối GDS của mình (Global Distribution System).
*Ngày 3 Tháng Ba: Amadeus IT Group, một trong bộ ba công ty booking và phân phối vé lớn nhất thế giới, thông báo ngưng cung ứng hệ thống của mình cho S7 và Ural Airlines ở Nga.
*Ngày 4 Tháng Ba: Hãng Smartavia bắt đầu ngừng bay quốc tế, trong đó có các tuyến bay đi Thổ Nhĩ Kỳ và Uzbekistan.
*Ngày 5 Tháng Ba: S7, hãng hàng không tư nhân lớn nhất ở Nga, bắt đầu hủy bay quốc tế.
*Ngày 6 Tháng Ba: Chính quyền Moscow ra lệnh cho các hãng hàng không Nga kể từ ngày 6 Tháng Ba 2022 không được bay nước ngoài để tránh máy bay bị tịch thu sau khi hạ cánh xuống các sân bay ngoại quốc.
*Ngày 8 Tháng Ba: Aeroflot, hãng hàng không quốc gia Nga ngưng bay quốc tế (bình thường bay đến 164 thành phố ở 55 nước và lãnh thổ (tại Mỹ gồm Miami, Los Angeles, New York và Washington, DC), ngoại trừ Minsk, Belorussa.
Nếu không có cuộc xâm lược dẫn đến thực tế đen tối hiện nay thì trong năm 2022, các hãng bay của Nga sẽ nhận về thêm 37 máy bay các loại, trong đó có 25 chiếc Boeing 737 MAX cho hãng Utair. Năm 2021, ngành hàng không dân dụng Nga góp khoảng 6% vào tổng số chuyến bay toàn cầu.
NGA SẼ CHƠI TRÒ “QUỐC HỮU HÓA”?
Trong tình hình chiến sự Ukraine dầu sôi lửa bỏng, các công ty cho thuê lo ngại rất khó thu hồi được tài sản của mình (EU cho hạn phải hoàn tất vào ngày 28 Tháng Ba 2022) và câu hỏi đặt ra là liệu các hợp đồng bảo hiểm và tái bảo hiểm sẽ có được thực thi đúng như cam kết, nếu như máy bay của họ không thể nào trở về với họ vì có thể bị chính quyền Moscow quốc hữu hóa. “Chắc sẽ diễn ra những vụ kiện cáo và trường hợp cụ thể của từng máy bay cho thuê sẽ là yếu tố quan trọng để phân định” – các nhà phân tích ở Ngân hàng tài chính JP Morgan nhận định. “Bên cho thuê không được bồi thường vì những thiệt hại có nguyên nhân kinh tế, thương mại. Họ chỉ được bảo hiểm trong trường hợp máy bay của họ bị hư hại, bị phá hủy. Xét về một góc độ khác thì họ cũng được bảo hiểm trong trường hợp xảy ra tịch thu”.
Nhưng các công ty cho thuê còn lo nhiều hơn, khi trong ngày 7 Tháng Ba vừa qua đã lộ ra loạt tin không vui từ giới chức hàng không Nga. Cơ quan quản lý vận chuyển hàng không Liên bang Nga (Rosaviatsiya) đã liên tục gửi những tư vấn đến các hãng hàng không Nga với mục đích chính không gì khác là tránh né các trừng phạt phương Tây, giữ lại máy bay cho nước Nga. Tin tức về những tư vấn rất chi tiết này đều được loan đi trên các website chuyên ngành hàng không Nga và ở các kênh mạng xã hội ở Nga.
Ngày 4 Tháng Ba, Rosaviatsiya nhắc các hãng hàng không Nga nhanh chóng đăng ký lại tại Nga những máy bay lâu nay đã đăng ký ở nước ngoài (rất nhiều ở Ireland và ở Bermuda). Cũng trong ngày hôm ấy, một bản tin nhắc nhở được cho là cũng từ Rosaviatsiya phát đi, thúc hối các hãng hàng không Nga làm sao “truy cập lấy được hồ sơ kỹ thuật của những máy bay đã đăng ký ở nước ngoài và giao về một “cá nhân có trách nhiệm”.
Riêng ông Giám đốc Rosaviatsiya Vitaly Savelyev còn nhấn mạnh các hãng phải rất cẩn thận tránh không để xảy ra bất cứ tai nạn lớn nhỏ nào có thể làm hư hại máy bay. “Họ sẽ không tha thứ cho sai lầm của chúng ta đâu. Máy bay bây giờ coi như là làm bằng kim cương” – Alxander Serov, sếp lớn của Rostovaeroinvest viết trong bức thư (đã được công bố) sau khi có cuộc họp với giám đốc Rosaviatsiya Vitaly.
Trước đó, vào ngày 2 Tháng Ba 2022, các báo Nga đưa tin Bộ trưởng Vận tải Liên Bang Nga đã có cuộc họp quan trọng bàn về giải pháp quốc hữu hóa các đội máy bay Airbus và Boeing đã thuê từ các công ty ngoại quốc. Vì chỉ có như thế mới có thể giữ lại được khả năng giao thông vận tải cho đất nước.
HẬU XÔ VIẾT, HÀNG KHÔNG NGA LỆ THUỘC MÁY BAY PHƯƠNG TÂY
Ngành công nghiệp hàng không Nga không phải không có khả năng chế tạo máy bay chở hành khách, nhưng vào thời hậu Xô Viết, do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ điều kiện kinh tế, vốn nghiên cứu phát triển công nghệ mới, đến những rào cản tâm lý hành khách e ngại đáp máy “USSR-made” nên các công ty sản xuất máy bay Nga dần co cụm, tụt hậu. Và trước nhu cầu bức bối của thị trường, tất cả hãng bay ở Nga, từ hãng hàng không quốc gia Aeroflot đến hãng tư nhân đều mua (chính xác hơn là thuê) máy bay của phương Tây, cụ thể là Airbus (châu Âu), Boeing (Mỹ), Bombardier (Canada) và Embraer (Brazil).
Gần đây, nỗ lực của chính quyền Putin khôi phục ngành công nghiệp sản xuất máy bay chở khách để thoát khỏi sự phụ thuộc này đã sinh kết quả khả quan, tuy nhiên chưa đạt mức thành công. Đó mới chỉ là những chiếc Superjet 100 (SSJ100) của Sukhoi Civil Aircraft với thiết kế 100 chỗ bay tầm khu vực. Ngoài ra chiếc Irkut MX-21 của Irkut Corporation hợp tác với nước ngoài, tầm hoạt động 5,000 km, chở 150-200 hành khách vẫn còn trong giai đoạn bay thử nghiệm.
Năm 2019, ATO.ru, một báo mạng chuyên ngành hàng không và là chị em với Russian Aviation Insider đã có cuộc nghiên cứu, phân tích đầy đủ về thực tế này, qua đó biết được rằng ngành công nghiệp hàng không Nga phụ thuộc đến trên 90% vào máy bay phương Tây. Đáng ngại hơn, mức độ lệ thuộc này sẽ còn tiếp tục gia tăng trong tương lai không xa. Báo mạng này cho biết các nguồn thông tin được họ thu thập từ chính database về những AOC (Air Operator Certificates – Chứng nhận nhà khai thác hàng không) tính đến 31 Tháng Bảy 2019 và một số nguồn tin khác.
Năm 2019 ở Nga có tổng cộng 43 hãng hàng không với tổng số máy bay là 985 chiếc các loại, chia nhau vận chuyển hầu như trọn 100% tổng số hành khách của ngành công nghiệp hàng không Nga. Với số máy bay này, mỗi năm Nga có trên 150,000 ghế cung ứng cho thị trường và đáng chú ý là có đến 93.6% tổng cung ứng ghế này đến từ 20 hãng bay lớn nhất nước Nga khai thác 807 máy bay.
Theo ATO.ru, số máy bay nước Nga ngày nay và thời Xô Viết sản xuất đã giảm 2.4% kể từ năm 2015, còn 212 chiếc với số ghế cung ứng chỉ là 15,500 (góp 10.4 % tổng cung tải của tất cả các hãng Nga). Năm 2018, trong tổng số 116.1 triệu lượt hành khách vận chuyển bởi các hãng bay Nga, chỉ có 6.4% (tức 7.4 triệu khách) là bay bằng máy bay Nga sản xuất, kể cả trực thăng! Ngược lại, máy bay của Airbus và Boeing cung ứng đến 81.6% cung tải với phần nhỉnh hơn thuộc về Airbus (323 chiếc). Nhưng Boeing lại cung ứng nhiều ghế hơn do các hãng Nga sử dụng nhiều máy bay Boeing để bay liên lục địa, cụ thể là 56 chiếc B777; 22 chiếc B767; và 9 chiếc B747.
Trở về với thực tế hôm nay, 8 Tháng Ba 2022, nếu không có cuộc xâm lược dẫn đến thực tế đen tối hiện nay thì trong năm 2022, các hãng bay Nga sẽ nhận về thêm 37 máy bay các loại, trong đó có 25 chiếc Boeing 737 MAX cho hãng Utair. Năm 2021, ngành hàng không dân dụng Nga góp khoảng 6% vào tổng số chuyến bay toàn cầu.
____________
HÃNG NGA, MÁY BAY PHƯƠNG TÂY
*Aeroflot: 184 máy bay gồm 115 chiếc Airbus; 59 chiếc Boeing; 10 máy bay Nga (theo số liệu thu thập bởi Planespotters.net)
*S7 – Siberia Airlines: 105 máy bay gồm 48 chiếc Airbus A320; 16 chiếc Airbus A321; 3 chiếc Airbus A319; 21 chiếc Boeing 737; và 17 chiếc Embraer ERJ-170 (Planespotters.net)
*Ural Airlines: 53 máy bay Airbus (Planespotters.net)
