Tổng thống Nga Vladimir Putin cố giữ kín cuộc sống riêng tư và tài sản cá nhân nhờ “năng lực cáo già” của một cựu sĩ quan KGB. Ngay cả hai cô con gái (được công nhận chính thức) cũng sống với bí danh và lảng tránh công chúng. Nhưng bức tường bí mật bắt đầu xuất hiện những vết nứt trong những năm gần đây nhờ vào loạt tiết lộ từ các nhà hoạt động đối lập, nhà báo và những người truy tìm sự thật khác. Nay Tài liệu Pandora lại làm lộ mật thêm một số bí mật.
Ai là nhân tình trong bóng tối của Putin?
Căn hộ nằm lơ lửng trên làn nước xanh ngắt của Địa Trung Hải nằm dưới sòng bạc Monte Carlo. Ở bến cảng bên dưới, các ông hoàng, ông trùm và giới siêu giàu lênh đênh trên những chiếc du thuyền lớn cỡ tảng băng trôi. Có rất ít thông tin về xuất thân khiêm tốn của Svetlana Krivonogikh để trả lời câu hỏi tại sao bà ta có đủ khả năng để tậu được cơ ngơi nhìn ra sân chơi dành cho giới thượng lưu thế giới? Người phụ nữ Nga được nghe nói là lớn lên trong một căn hộ chung cư đông đúc ở St. Petersburg và làm những công việc vặt như lau dọn cho một cửa hiệu gần đó.
Nhưng hồ sơ tài chính mới được tiết lộ – Padora Papers – cùng với các tài liệu thuế sở tại cho thấy Krivonogikh, 46 tuổi, đã trở thành chủ sở hữu căn hộ cao cấp ở Monaco thông qua một công ty nước ngoài bình phong được thành lập chỉ vài tuần sau khi bà ta sinh con gái. Đứa trẻ được sinh ra năm 2020, khi báo chí Nga tung tin Krivonogikh có mối quan hệ bí mật kéo dài nhiều năm với Tổng thống Nga Putin. Cơ ngơi sang trọng của Krivonogikh tại Monte Carlo Star được tiết lộ qua tập Tài liệu Pandora đồ sộ do Tổ chức Các nhà báo điều tra quốc tế (International Consortium of Investigative Journalists-ICIJ) thu được.
Tập tài liệu mới cho thấy Krivonogikh sở hữu một công ty bình phong ở Quần đảo Virgin thuộc Vương quốc Anh và sử dụng một công ty dịch vụ tài chính Monaco. Công ty này cũng làm việc cho một trong những người bạn tỷ phú của Putin. Nhưng tài liệu không thể hiện bà lấy đâu ra tiền để trả cho căn hộ trị giá $4.1 triệu vào năm 2003 và nay giá còn cao hơn. Krivonogikh mua căn hộ đúng vào thời điểm xuất hiện tin đồn có quan hệ với Putin và đã tích lũy được một số tài sản “tầm cỡ” ở Nga (Tổ chức nhà báo điều tra trực tuyến Proekt bị đặt ngoài vòng pháp luật cũng vì tiết lộ mối liên hệ của Krivonogikh với lãnh đạo Nga). Một phát ngôn viên của Điện Kremlin bác bỏ tin đồn này. Điểm cốt lõi của vấn đề là các tài sản tích lũy được của Krivonogikh thường liên quan đến các cộng sự thân thiết của Putin. Điều đó có nghĩa là họ làm việc theo lệnh sếp!
Trước khi có tiết lộ của Proekt đã có nghi vấn về mối quan hệ của Krivonogikh với những người thân tín của Putin nhưng chưa thu hút sự chú ý của công chúng. Cụ thể, năm 2010, ngân hàng Bank Rossiya tiết lộ Krivonogikh là “một trong những cổ đông lớn nhất” của nó. Ngân hàng có trụ sở tại St.Petersburg này bị Bộ Tài chính Hoa Kỳ trừng phạt vì là “ngân hàng cá nhân dành cho các quan chức cấp cao của Liên bang Nga”. Krivonogikh không nói gì về mối quan hệ bị cáo buộc của bà với Putin hoặc nguồn gốc số tài sản đáng nể của bà, nhưng cô con gái, Luiza Rozova, năm nay 18 tuổi đã làm nổi lên mối nghi ngờ về quan hệ cha con với Putin trong các cuộc phỏng vấn, thậm chí còn tận dụng sự chú ý để tăng lượng người theo dõi trên mạng xã hội.
Nhìn ảnh, Rozova có nhiều nét rất giống tổng thống Nga nhưng cô xem đây là “một sự trùng lắp đáng yêu” và từ chối xác nhận hoặc phủ nhận Putin là cha mình. Rozova không có tên cha trong các tài liệu chính thức Proekt thu thập được, nhưng lại có ghi tên đệm, “Vladimirovna” (viết tắt cụm từ “Con gái của Vladimir”). Trên tài khoản Instagram có hơn 83,000 người theo dõi, cô cũng lấy biệt danh là “Rozova Luiza V.” với chữ V đầy kiêu hãnh. Krivonogikh đã không trả lời đề nghị bình luận được gửi đến bà qua trung gian một số doanh nghiệp đóng tại St.Petersburg, Ngân hàng Rossiya, con gái bà và công ty dịch vụ tài chính Monaco.
Những nỗ lực tiếp cận Krivonogikh tại ba địa chỉ cư trú của bà đều không thành công. Một phát ngôn viên của Điện Kremlin cũng không trả lời đề nghị bình luận do ICIJ gửi đến. Cho đến nay, chưa tìm được bằng chứng nào cho thấy tài sản cá nhân của Krivonogikh đến từ sự giàu có của gia đình bà. Hai nguồn tin giấu tên cho biết có lần bà từng khoe là bạn thân của Putin từ thập niên 1990 ở St.Petersburg, nơi Putin là quan chức cấp cao trước khi trở thành tổng thống.
| Proekt đã xem được giấy tờ lưu giữ cho thấy Krivonogikh thường xuyên đi máy bay đến Moscow để gặp Putin ngoài giờ làm việc. Năm 2001, triển vọng nghề nghiệp của bà đột nhiên sáng lên sau khi bà vào làm việc tại Bank Rossiya, rồi mua lại 3% cổ phần của ngân hàng. Cũng theo điều tra của Proekt, bà sở hữu một căn hộ trên Đảo Kamenny danh tiếng của St.Petersburg và mua cổ phần của một trung tâm nghệ thuật biểu diễn ở đây. Một thương vụ khác mang về cho bà 75% cổ phần trong một khu nghỉ mát trượt tuyết ở phía Bắc St.Petersburg. Năm ngoái, Proekt ước tính chỉ riêng tài sản của Krivonogikh ở Nga đã trị giá 7.7 tỷ rúp, tương đương khoảng $100 triệu. |
Băng đảng Putin chia chác nhau như thế nào?
Các manh mối kết nối Krivonogikh với biệt thự của bà tại Monaco được lấy trong kho Tài liệu Pandora vừa công bố gồm các spreadsheet, memo, invoice, email của các công ty luật, văn phòng kế toán và của các quản trị viên ủy thác hoạt động ở một số quốc gia và lãnh thổ dễ gian lận tài chính nhất trên thế giới. Tổng cộng gồm hơn 11.9 triệu trang tài liệu, nhiều hơn số tài liệu trong vụ bê bối Hồ sơ Panama (Panama Papers) được tiết lộ cách nay năm năm dẫn đến những cải cách bắt buộc trong một số hệ thống ngân hàng bị tố cáo. Tập tài liệu đã làm sáng tỏ các giao dịch tài chính ngầm của nhiều lãnh đạo thế giới, các tỷ phú đầu tư, nhiều người nổi tiếng, vận động viên và các nhân vật có máu mặt khác.
Nó cũng cho thấy có bao nhiêu cộng sự trung kiên của Putin đã trở nên giàu có bất thường và thu gom tài sản ở nước ngoài, dù Tổng thống thường xuyên chê bai phương Tây và kêu gọi giới “tinh hoa Nga” hãy giữ tiền của họ ở trong nước. Ví dụ, Giám đốc điều hành truyền thông Konstantin Ernst có cổ phần trong một thương vụ bất động sản béo bở sau khi ông ta nhận được lời khen của Putin về việc giúp tổ chức Thế Vận Hội mùa Đông 2014 ở Sochi thành công.
Thương vụ liên quan đến việc chuyển đổi các cụm rạp chiếu phim thời Liên Xô thuộc sở hữu nhà nước thành các khu mua sắm và căn hộ tư nhân. Mối quan hệ đối tác của Ernst không được tiết lộ công khai nhưng được nêu chi tiết trong tập Tài liệu Pandora. Trong một tuyên bố bằng văn bản, Ernst xác nhận có tham gia vào liên doanh bất động sản này nhưng phủ nhận rằng đó là khoản “tưởng thưởng” cho Thế Vận Hội 2014. Ông ta không trả lời các câu hỏi khác do The Washington Post, ICIJ và các hãng truyền thông khác gửi mà chỉ khẳng định: “Tôi không nhúng tay vào bất kỳ hành vi bất hợp pháp nào!”.
Các tài liệu khác cho thấy Herman Gref, Chủ tịch ngân hàng nhà nước Nga Sberbank và gia đình giữ hơn $50 triệu tiền mặt và các khoản cho vay khác ở nước ngoài trong các tài khoản cá nhân ở Samoa, Panama và Singapore, bất chấp ông ta là gương mặt quen thuộc nhất của hệ thống ngân hàng Nga. Chính quyền Singapore lập tức thổi còi các giao dịch liên quan đến Gref và hai đồng nghiệp người Nga của ông ta (theo báo cáo kiểm toán của Cơ quan tiền tệ Singapore mà Tài liệu Pandora có). Sau đó Singapore đã phạt công ty tài chính xử lý tài sản của Gref $1.1 triệu vì “vi phạm các quy định chống rửa tiền”.
Một phát ngôn viên của cơ quan quản lý tiền tệ Singapore cho biết công ty tài chính này “đã trả tiền phạt và đã có các biện pháp khắc phục”. Nhưng phát ngôn viên của Sberbank nói Gref từ chối bình luận các câu hỏi. Nhìn chung, Tài liệu Padora vạch trần nước Nga là nơi tầng lớp tinh hoa câu kết với quyền lực chính phủ thu lợi hàng triệu USD và bảo vệ sự giàu có bằng việc “tận dụng các kẻ hở hạ tầng tài chính ở nước ngoài”.
Năm năm sau khi Hồ sơ Panama được tiết lộ, Tài liệu Pandora cho thấy một sự thật đáng buồn: Thay vì ngưng sử dụng các thủ thuật bất minh, những người Nga giàu có và những người quản lý tiền của họ lại tìm cách che giấu tài sản… tốt hơn! Trong thông báo năm 2016, một luật sư đại diện cho hai người bạn lâu năm của Putin cảnh báo một công ty tài chính Panama là… chớ để lộ tài liệu một lần nữa! “Bạn có nghĩa vụ giữ bí mật cho khách hàng của chúng tôi, vì vậy không nên có một Hồ sơ Panama thứ hai”!
Quan hệ làm ăn mờ ám của Krivonogikh với Putin
Những người dàn xếp mua tài sản Monte Carlo cho Krivonogikh dùng mọi biện pháp cần thiết để bảo đảm tên và tư cách sở hữu của bà không xuất hiện trên hồ sơ công khai. Vào ngày 2 Tháng Tư, 2003 – gần đúng một tháng sau khi con gái của Krivonogikh ra đời – một công ty sản xuất bình phong có tên Brockville Development Ltd. được thành lập trên đảo Tortola của vùng Caribe (theo Tài liệu Pandora). Nhiều tháng sau, hồ sơ lưu trữ bất động sản của Monaco cho thấy công ty bình phong đó đã mua căn hộ ở Monaco với giá 3.6 triệu euro (hiện nay là $6 triệu được điều chỉnh theo lạm phát). Quảng cáo trực tuyến cho thấy tòa nhà được “những người giàu nhất thế giới yêu thích nhờ sáng sủa và thoáng mát, có sân hiên rộng rãi để ăn uống ngoài trời và ngắm các siêu du thuyền sang trọng nhất thế giới ra vào Cảng Hercules nổi tiếng”.
Tài liệu Pandora không nói chính xác ngày Krivonogikh chính thức là “chủ sở hữu” của Brockville. Lý do, Moores Rowland đã sử dụng các công ty vỏ bọc để cản trở ý đồ phát hiện quyền sở hữu của bà ta. Brockville là công ty con một công ty vỏ bọc thứ hai có tên Sefton Securities, do Eamonn McGregor, một kế toán viên người Anh điều hành Moores Rowland ở Monaco, làm chủ. Tài liệu giao dịch cuối cùng nằm ở đây. Theo Tài liệu Pandora, ngày 1 Tháng Một 2006, Krivonogikh đã ký một thỏa thuận chuyển Brockville cho Sefton trong khi trên thực tế, căn hộ là của ba ta. Một lá thư tiết lộ năm 2015 trong hồ sơ cho thấy, các văn phòng của Moores Rowland nằm ở trung tâm Monte Carlo, cách sòng bạc nổi tiếng trong đất liền vài dãy nhà. Công ty dường như đã chuyển quyền kiểm soát Brockville sang một công ty khác có trụ sở tại Panama vào năm 2018, nhưng không có dấu hiệu nào trong các hồ sơ hoặc hồ sơ công khai cho thấy Krivonogikh đã từng từ bỏ quyền sở hữu.
Khi một phóng viên của The Washington Post đến thăm khu phức hợp Monte Carlo Star vào giữa Tháng Tám, một quan chức an ninh tại lối vào khẳng định không có ai tên Svetlana Krivonogikh trong danh sách cư dân. Đến căn hộ được xác định thuộc sở hữu của Brockville, cũng không có ai tên Svetlana sống tại căn hộ và cũng không giống ảnh Krivonogikh! Các quan chức thuế Monaco xác nhận Brockville vẫn sở hữu căn hộ. Nếu quả thực Krivonogikh cho thuê nó, bà ta sẽ bỏ túi ít nhất $25,000 mỗi tháng. Moores Rowland có mối quan hệ kinh doanh gắn bó với những người thân cận với Putin.
Trong số đó có Gennady Timchenko, một tỷ phú kinh doanh dầu mỏ kết thân với Putin vào thập niên 1990 tại St. Peterburg. Hồ sơ cho thấy Moores Rowland thay mặt Timchenko thành lập một công ty mà sau này trở thành một phần của đế chế kinh doanh dầu mỏ của ông ta. Công ty của Timchenko bác bỏ cáo buộc, nhưng Tài liệu Pandora thể hiện ông ta từng làm ăn với những người được cho là thân cận với Putin. Ví dụ, Timchenko đã bán một căn hộ sang trọng ven sông ở St.Petersburg cho bà ngoại của cựu vận động viên thể dục nhịp điệu Alina Kabayeva, người được xem là có quan hệ tình cảm với Putin (theo điều tra của kênh truyền hình Russia’s TV Rain).
Năm 2008, Putin phủ nhận có quan hệ với Kabayeva. Kabayeva không trả lời câu hỏi gửi cho Tập đoàn Truyền thông Quốc gia của Nga, nơi bà là chủ tịch. Theo Reuters, Timchenko cũng bán một biệt thự ở Biarritz, Pháp và một lượng lớn cổ phần trong công ty hóa dầu Nga Sibur cho con rể cũ của Putin. Carter-Ruck, một công ty luật ở London đại diện cho Timchenko, khẳng định “Thân chủ chúng tôi luôn hành động hoàn toàn hợp pháp trong mọi hoạt động giao dịch kinh doanh của mình”.
Năm 2014, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã quyết định trừng phạt Timchenko. Vào đầu năm nay, đối thủ chính trị chính của Putin, lãnh đạo đối lập Alexei Navalny, đã lên mạng tiết lộ cung điện trị giá $1 tỷ trên bờ Biển Đen là nơi ở bí mật của lãnh đạo Nga và được trả bằng tiền tham nhũng. Putin phủ nhận sở hữu bất động sản này. Đổi lại, ông tiến hành cuộc đàn áp dữ dội phe đối lập và các nhà báo. Navalny bị hành hạ “lên bờ xuống ruộng” và bị kết án ba năm rưỡi tù giam. Tổ chức chính trị của ông bị tòa án Nga cấm hoạt động. Proekt cũng bị đặt ngoài vòng pháp luật vì “xâm phạm an ninh quốc gia”. Biên tập viên bài báo tố cáo phải bỏ trốn khỏi đất nước vì sợ bị truy tố hình sự.
