Kể từ khi cuộc xâm lược Ukraine bắt đầu, thế giới để ý nhiều hơn về tổ chức của những tên lính đánh thuê Wagner của Putin. Nhắc đến Tập đoàn Wagner dưới sự chỉ huy của Yevgeny Prigozhin, người còn được gọi là “tên đầu bếp của Putin”, thế giới liên tưởng đến sự tàn bạo từ nhiều năm trước dù không khét tiếng như bây giờ.
Kể từ cuộc xâm lược Ukraine, lính đánh thuê Wagner đã trở thành tâm điểm chú ý của dư luận thế giới. Tuy nhiên, hồ sơ về các tội ác bị cáo buộc của họ bắt đầu sớm hơn nhiều. Theo báo cáo, nhóm này đã hoạt động được khoảng mười năm. Mặc dù các nhóm lính đánh thuê tư nhân trên nguyên tắc là bất hợp pháp ở Nga, nhưng Điện Kremlin đã nhiều lần sử dụng chúng để đảm bảo các lợi ích chính trị và kinh tế, dù ngoài miệng vẫn nhiều lần phủ nhận có bất kỳ mối liên hệ nào với nhóm lính đánh thuê này.
Vào khoảng năm 2010, Điện Kremlin muốn gửi binh lính đến một số khu vực nhất định trên thế giới thí dụ như để tham gia một cách không chính thức vào các cuộc khủng hoảng hoặc để bảo vệ các công ty Nga và để che chắn khỏi tầm mắt của công chúng họ đã dùng quân đánh thuê của Tập đoàn Wagner.
Theo nghiên cứu của Bellingcat, Tập đoàn Wagner lần đầu tiên hoạt động ở Ukraine vào năm 2014, lúc đó ở Crimea và Donbass. Danh sách các quốc gia mà lính đánh thuê hoạt động trong những năm sau đó ngày càng dài ra. Syria là một ví dụ về cách Nga sử dụng lính đánh thuê Wagner để khẳng định lợi ích của mình. Vào năm thứ tư của cuộc nội chiến, Tháng Chín 2015, Nga bắt đầu hoạt động quân sự ở xứ này với đội lính đánh thuê Wagner. Đó là nhiệm vụ lớn thứ hai của họ sau khi xuất hiện ở Crimea và miền Đông Ukraine.
Tại Syria, nhóm lính đánh thuê đã chiến đấu bên cạnh quân đội của nhà cầm quyền Bashar al-Assad chống lại các lực lượng dân quân khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) và các nhóm đối lập, phiến quân. Vào năm 2017, hãng tin AP đã nhận được các tài liệu theo đó Tập đoàn Wagner nhận được cổ phần lợi nhuận 25% trong các công ty dầu mỏ mà họ đã giải phóng khỏi tay IS. Đây là một công việc kinh doanh béo bở: Một phần lớn thu nhập của ông chủ Wagner, Yevgeny Prigozhin, đến từ các giao dịch như vậy ở Trung Đông và Châu Phi, như nghiên cứu của Financial Times cho thấy (lợi nhuận đó có được chia chác cho Putin hay không đến nay vẫn là câu hỏi còn được bỏ ngỏ).
Chỉ đến gần đây, nhà nước Nga mới thừa nhận mối liên hệ với Tập đoàn Wagner, một đạo quân cực kỳ hung bạo. Trong một vụ, chúng tra tấn, giết chết một công dân Syria bằng búa tạ, rồi thiêu xác anh ta. Sau đó, chúng tạo dáng với cái đầu bị chặt của nạn nhân, treo lên hàng rào rồi quay phim và chụp ảnh hành động của chúng.
Ngoài Syria, Tập đoàn Wagner còn hướng sang châu Phi. Một trong những quốc gia châu Phi mà Tập đoàn Wagner tích cực hoạt động là Cộng hòa Trung Phi, bắt đầu vào đầu năm 2018. Nhiệm vụ của những tên lính đánh thuê là huấn luyện binh lính và hỗ trợ trong cuộc chiến chống lại các nhóm phiến quân. Họ cũng được sử dụng làm cận vệ cho Tổng thống Faustin-Archange Touadéra. Đổi lại, Prigozhin được cho là đã được cấp quyền tiếp cận các mỏ vàng, uranium và kim cương, theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ.
Cho đến nay, chính phủ Cộng hòa Trung Phi luôn phủ nhận việc sử dụng lính đánh thuê Wagner tuy nhiên các nhà báo và các tổ chức viện trợ đã ghi lại một số hành động của lính đánh thuê ở nước này. Ví dụ, vụ thảm sát Aïgbado vào Tháng Một 2022, được đặt tên theo một ngôi làng ở phía Tây đất nước. Ở đó, lính đánh thuê Nga thành lập căn cứ cùng với quân đội Trung Phi để chống lại quân nổi dậy. Chúng được cho là đã bắn vào dân thường và đốt nhà. Hành động tàn bạo của Tập đoàn Wagner đã được cổng thông tin internet Trung Phi Corbeau News và phóng viên Philip Obaji Jr. của tờ The Daily Beast của Mỹ phơi bày cùng các nhân chứng.
Theo các báo cáo, nhiều người đã thiệt mạng khi chạy trốn đến một nơi cách đó 70 km, và ngư dân báo cáo đã tìm thấy xác người dân ở một con sông. Theo thông tin, ít nhất 70 người đã thiệt mạng và Liên Hiệp Quốc đang điều tra vụ việc. Nhưng nỗi kinh hoàng không kết thúc ở đó. Obaji kể trên The Daily Beast về hai cô gái 16 tuổi trốn đến một trại tị nạn gần đó. Nhưng ở đó, cả hai đã bị giao cho lính đánh thuê Nga, rồi bị chúng hãm hiếp. “Họ giữ chúng tôi ở đó trong nhiều tuần và biến chúng tôi thành nô lệ tình dục của họ”, một trong hai người nói. “Chúng tôi có thể nghe thấy tiếng các cô gái la hét khi bị hãm hiếp.” Nếu một cô gái mang thai, những tên lính đánh thuê sẽ gọi một bác sĩ đến phá thai. Vào thời điểm phỏng vấn, hai cô gái đã trốn thoát được sang nước láng giềng Cameroon.
Tại Ukraine, lính đánh thuê Wagner chiến đấu công khai và xuất hiện trên các phương tiện truyền thông cùng với quân đội Nga. Lính đánh thuê Wagner gây chú ý với những tội ác khủng khiếp. Chúng sát hại ít nhất một người đào ngũ bằng búa tạ, quay phim hành động đó và tải lên internet. Theo các cơ quan tình báo phương Tây, họ cũng đóng vai trò quan trọng trong các hành động tàn bạo ở vùng ngoại ô Bucha của Kyiv.
Tuy nhiên, cuộc tranh giành quyền lực giữa quân đội Nga và tập đoàn lính đánh thuê Wagner ngày càng trở nên rõ ràng. Có những dấu hiệu và báo cáo rằng người đứng đầu Điện Kremlin Vladimir Putin đang cố gắng kiềm chế ảnh hưởng của Prigozhin, nhất là sau khi ông ta “lỡ lời” rằng mình có thể ứng cử ghế tổng thống Nga!
