Thế giới ngoại giao chẳng còn lạ gì cái gọi là “Hội chứng Havana” (Havana Syndrome – nói về việc giới chức ngoại giao Mỹ bị tấn công bằng những phương tiện kỹ thuật bí ẩn). “Hội chứng Havana” đã xảy ra tại Việt Nam trước chuyến đi Hà Nội năm 2021 của Phó Tổng thống Kamala Harris.
Giờ đây, bằng chứng mới cho thấy Nga có thể liên quan. Quan trọng hơn, điều tra cho thấy có thể chính Hà Nội đã được cung cấp công nghệ để tấn công người Mỹ – theo tiết lộ của CBS News ngày 31 Tháng Ba 2024.
Hà Nội liên can như thế nào?
Cuộc điều tra kéo dài một năm của The Insider, phối hợp với chương trình 60 Minutes (thuộc CBS) và tờ báo Đức Der Spiegel, đã phát hiện bằng chứng cho thấy các sự cố sức khỏe bất thường không giải thích được, còn được gọi là “Hội chứng Havana”, có thể bắt nguồn Đơn vị 29155 thuộc cơ quan tình báo Nga GRU.
Thời điểm đó, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội thông báo rằng một “sự cố sức khỏe bất thường” xảy ra, thuật ngữ của chính phủ liên bang ám chỉ các cuộc tấn công theo kiểu “Hội chứng Havana”. Theo 60 Minutes, có 11 người bị tấn công trong các vụ việc riêng biệt trước khi Phó Tổng thống Harris đến Hà Nội: Hai người là viên chức thuộc Đại sứ quán Mỹ ở Hà Nội và chín người thuộc đội tiền trạm của Bộ Quốc phòng (Defense Department advance team) có nhiệm vụ chuẩn bị cho chuyến công du của Phó Tổng thống Harris. Một số nhân viên bị tổn thương đã được đưa ra khỏi Việt Nam nhưng Phó Tổng thống Harris vẫn đến Hà Nội sau ba giờ bị trì hoãn ở Singapore.
Các triệu chứng của “Hội chứng Havana” gồm buồn nôn, chóng mặt, đau nửa đầu, rối loạn thị giác và thính giác. Trong khi giới chức Hoa Kỳ vẫn chưa xác nhận nguyên nhân gây ra những triệu chứng bất thường và cực kỳ bí ẩn, các chuyên gia của 60 Minutes cho biết nạn nhân bị tấn công bằng sóng âm (sonic) hoặc vi sóng (microwave). 60 Minutes đã điều tra loạt cuộc tấn công tương tự trong hơn năm năm. Đối với báo cáo mới nhất, liên quan vụ việc ở Hà Nội, vừa công bố ngày 31 Tháng Ba 2024, một nguồn tin cho rằng người Việt Nam đã được cung cấp một loại công nghệ nào đó gây ra “Hội chứng Havana”.
Theo nguồn tin, Hà Nội có thể đã được yêu cầu sử dụng công nghệ để nghe lén người Mỹ trước chuyến đi của Kamala Harris – nhưng họ có thể không biết rằng công nghệ trên có thể gây hại cho những người mà họ đang nhắm đến. Khi điều tra vụ việc ở Hà Nội, nhà báo điều tra Christo Grozev – hiện làm việc cho The Insider, người nổi tiếng với cuộc điều tra vụ đầu độc nhân vật chính trị đối lập Alexey Navalny của Nga – đã tìm thấy một tài liệu cho thấy giả thuyết trên có thể đúng.
Năm tháng trước chuyến kinh lý Hà Nội của Kamala Harris, một email được gửi tới Hội đồng An ninh Nga, cho thấy tình báo Nga đã vận động và được Tổng thống Vladimir Putin bật đèn xanh, về việc cung cấp công nghệ nào đó cho các cơ quan an ninh Việt Nam. Trong số danh sách những công nghệ được đề xuất, có “bộ phát sóng âm LRAD” (“LRAD acoustic emitters”) và “thiết bị sóng ngắn quét cơ thể người” (“short-wave equipment for scanning the human body”).
LRAD, viết tắt của “thiết bị âm thanh tầm xa” (“long-range acoustic device”), là vũ khí âm thanh cấp quân sự có thể phát ra chùm âm thanh với âm lượng (volume) cực cao. Một thiết bị LRAD từng được sử dụng để chặn cuộc tấn công cướp biển vào tàu du lịch vào năm 2005; và kể từ đó đến nay, quân đội Hoa Kỳ đã sử dụng LRAD để phát cảnh báo, chẳng hạn cảnh báo mọi người tránh xa vành đai căn cứ quân đội.
Khi để ở mức âm lượng cao nhất, một số hệ thống LRAD có thể tạo ra mức áp suất âm thanh (sound pressure) là 162 decibel, trong khi ngưỡng chịu đau của con người là khoảng 130 decibel. Dựa trên nghiên cứu của mình, Christo Grozev cho biết ông nghi người Nga gửi công nghệ vũ khí này cho các chính phủ nước ngoài để được sử dụng trong các cuộc tấn công theo kiểu “Hội chứng Havana”.
Christo Grozev nói với 60 Minutes: “Tôi tin rằng Nga đang hỗ trợ các chính phủ khác thực hiện một số hoạt động mà bản thân những chính phủ đó cũng muốn thực hiện; nhằm tạo dựng lòng trung thành với Nga, đối với các hoạt động trong tương lai mà Nga có thể cần trên lãnh thổ của họ”. Trung tá hưu Greg Edgreen thuộc quân đội Hoa Kỳ – người tổ chức cuộc điều tra cho Cơ quan Tình báo Quốc phòng về các sự cố sức khỏe bất thường – nói với 60 Minutes rằng ông cũng tin người Nga có liên quan vụ tấn công năm 2021 ở Việt Nam.
Căn bệnh bí ẩn được gọi là “Hội chứng Havana” bắt đầu tấn công nhiều nhà ngoại giao và nhân viên tình báo Hoa Kỳ ở thủ đô Havana (Cuba) vào cuối năm 2016. Nạn nhân cho biết triệu chứng khởi phát đột ngột gồm đau đầu, buồn nôn, khó chịu và cực kỳ nhạy cảm trước âm thanh, cùng với hiện tượng mất trí nhớ và loạt triệu chứng rối loạn nhận thức khác.
Trong bài báo năm 2023, The Washington Post cho biết có 200 vụ việc được báo cáo trong số quân nhân Hoa Kỳ làm việc tại Nga, Trung Quốc, Colombia, Uzbekistan và thậm chí ở Mỹ. Những trường hợp đầu tiên được biết đến là các nhân viên Mỹ và Canada ở Cuba vào cuối năm 2016. Các viên chức CIA đóng tại Đại sứ quán Mỹ ở Havana cho biết họ đột ngột cảm thấy mệt mỏi dữ dội, buồn nôn và áp lực dồn dập khiến đầu họ muốn nổ tung. Kết quả quét não sau đó cho thấy họ bị tổn thương mô nghiêm trọng, vốn chỉ thấy ở những bệnh nhân bị chấn động sau một vụ nổ bom hoặc tai nạn xe hơi.
Theo BBC ngày 1 Tháng Tư 2024, mới đây, Ngũ Giác Đài cho biết một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ dự Hội nghị thượng đỉnh NATO năm 2023 ở Lithuania cũng trải qua các triệu chứng tương tự “Hội chứng Havana”. Tính đến nay, hơn 1,000 báo cáo về căn bệnh bí ẩn đã được ghi nhận, trong đó có hàng chục trường hợp chính thức được coi là không thể giải thích được.
Thủ phạm: Đơn vị 29155 của Nga
Theo The Insider, cái gọi là “Hội chứng Havana” có thể không phải bắt đầu ở thủ đô Cuba vào năm 2016 như nhiều người kết luận mà có khả năng đã xảy ra hai năm trước đó ở Frankfurt, Đức, khi một nhân viên chính phủ Mỹ đóng tại lãnh sự quán ở đó bị bất tỉnh bởi “thứ gì đó” giống như một chùm năng lượng mạnh. Nạn nhân sau đó được chẩn đoán bị chấn thương não.
Như đã nói, điều tra của The Insider, 60 Minutes và Der Spiegel phát hiện tài liệu bằng chứng cho thấy Đơn vị 29155 của GRU (tình báo Nga) là thủ phạm. Đơn vị 29155 vốn khét tiếng trong cộng đồng tình báo Hoa Kỳ cũng như thế giới. Một cựu quan chức cấp cao CIA có chuyên môn về các vấn đề ở Nga nói với The Insider: “Phạm vi của họ (Đơn vị 29155) là toàn cầu. Họ tiến hành các hoạt động gây chết người và thực hiện những hành vi phá hoại. Nhiệm vụ của họ là tìm kiếm cách thức và hoàn thiện các phương pháp, tất cả đều nhằm hỗ trợ cho giấc mơ đế quốc của Vladimir Putin.”
Ban đầu được hình thành như một đơn vị đào tạo trong GRU, Đơn vị 29155 được tổ chức lại và mở rộng vào năm 2008 với tư cách là một nhóm hoạt động chuyên thực hiện các chiến dịch ám sát, phá hoại và gây bất ổn chính trị trên khắp thế giới.
Ba nhân vật của đơn vị này, Đại tá Alexander Mishkin, Đại tá Anatoliy Chepiga và Thiếu tướng Denis Sergeev, chính là những kẻ lập kế hoạch đầu độc điệp viên hai mang người Anh Sergei Skripal và cô con gái Yulia của ông bằng chất độc thần kinh Novichok ở Salisbury (Anh) vào năm 2018. Năm 2015, Denis Sergeev và các thành viên khác trong Đơn vị 29155 hai lần đầu độc tay buôn vũ khí người Bulgaria Emilian Gebrev bằng organophosphate. Emilian Gebrev bị xử vì công ty EMCO của ông lúc đó bán đạn dược cho Georgia và Ukraine, hai quốc gia thù địch của Nga.
Đơn vị 29155 cũng sử dụng lính đánh thuê người Serbia để dàn dựng một cuộc đảo chính thất bại ở Montenegro trước ngày quốc gia này gia nhập NATO vào năm 2016. Và cũng chính Đơn vị 29155 là nơi được triển khai thực hiện các chiến dịch phá hoại ở Ukraine trong những ngày trước khi Nga thực hiện cuộc xâm lược toàn diện vào nước này (Tháng Hai 2022).
________________
Hôm nay, ngày 1 Tháng Tư 2024, người phát ngôn Kremlin, Dmitry Peskov, phủ nhận sự liên quan của Nga trong các vụ “Hội chứng Havana”, rằng “tất cả những điều này không gì khác hơn là lời buộc tội vô căn cứ của giới truyền thông” – hãng thông tấn nhà nước Nga TASS đưa tin.
