Từ vụ vượt sông Siverskyi Donets đẫm máu
Theo đánh giá của các nhà phân tích quân sự và tình báo phương Tây, thành tích của lực lượng xâm lược Nga ở Ukraine không mấy ấn tượng. Quan điểm đó cũng đang được nhiều người ở chính nước Nga ủng hộ, trong đó có cả các blogger nổi tiếng hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau. Đáng chú ý nhất là ba blogger quân sự có tổng cộng hơn ba triệu người đăng ký theo dõi trên mạng xã hội Telegram. Cùng nhau, họ bất ngờ tung ra những lời chỉ trích thậm tệ về hoạt động chiến trường của Nga…, đặc biệt là thất bại gây sốc trong vụ vượt sông Siverskyi Donets đẫm máu vào tuần trước.
Những chỉ trích công khai như thế nhắm vào các hoạt động quân sự của Nga ở Ukraine là rất hiếm. Phần mình, Kremlin vẫn khẳng định chiến dịch đang diễn ra đúng kế hoạch, dù cho đến nay vẫn chưa có chiến tích nào đáng kể để “khoe”, trong khi các khí tài quân sự tiếp tục bị quân Ukraine vô hiệu hoá. Các chỉ trích mới đây được kích hoạt bởi một “danh mục các thất bại” chưa có điểm dừng mà tồi tệ nhất là nỗ lực thảm hại vượt qua sông Siverskyi Donets khiến ít nhất 70 xe bọc thép, xe tăng bị phá hủy và hàng trăm binh sĩ có thể đã thiệt mạng.
Theo CNN, tối 12 Tháng Năm, phóng viên quân sự nổi tiếng Yuri Kotenok có gần 300,000 người đăng ký xem kênh Telegram của ông đã đăng lại loạt hình ảnh về cuộc vượt sông thất bại từ nhiều tài khoản khác, kể cả một tài khoản từ Ukraine. Một tài khoản quy trách nhiệm cho sĩ quan chỉ huy và đổ lỗi cho ông ta “đã tập trung quá nhiều phương tiện trong một khu vực nhỏ ven sông, làm mồi cho đối phương tấn công huỷ diệt qui mô lớn”. Phản ứng trước chỉ trích của một số người, Kotenok nói: “Nếu bạn muốn nghe những câu chuyện cổ tích, bạn đã đến nhầm chỗ mà nên truy cập các nguồn tin chính thức. Còn nhiệm vụ của tôi là đưa ra các đánh giá đúng đắn, nói tốt về cái tốt, nói xấu về cái xấu, nhưng phải là SỰ THẬT”.
Thậm chí Kotenok không ngại “bóc mẽ” các kênh truyền hình nhà nước Nga. Ông nói: “Nếu bạn cứ ngồi trong bồn tắm nước ấm và chiến đấu một cách nhẹ nhàng, êm dịu, bạn có thể xem tin tức trên truyền hình. Ở đó, bạn sẽ tìm thấy rất nhiều thứ làm mãn nhãn đôi mắt và sướng đôi tai”. Từng là phóng viên tác nghiệp tại tiền tuyến nhiều cuộc xung đột khác nhau và còn mang mảnh đạn trong người, Kotenok kết luận: “Trong chiến tranh, tổn thất là điều không thể tránh khỏi và phải chấp nhận. Hãy nhớ điều này và… hãy im lặng nếu bạn không có gì thực sự hay ho để nói về cuộc chiến”.
Một số tài khoản Telegram phổ biến khác ở Nga cũng chọn chủ đề mổ xẻ cuộc xâm lược với hy vọng sẽ góp phần làm thay đổi nó. Trong loạt bài đăng, blogger Vladlen Tatarskiy mạnh dạn đổ lỗi cho chỉ huy chiến dịch của Nga. “Cho đến khi chúng ta chưa tìm ra tên của viên chỉ huy quân sự thiên tài, người đã lãng phí BTG (nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn) trên bờ sông và buộc ông ta giải thích công khai về một quyết định sai lầm, thì sẽ không có cải cách nào trong quân đội. Rõ ràng, cuộc tấn công ở Donbas đang bị gặp trở ngại, không chỉ do sự thiếu thông tin tình báo hiệu quả từ các UAV (máy bay không người lái) mà còn do những vị chỉ huy tệ hại như thế!” – ông viết và cho biết đã có lời cảnh báo từ 18 tháng nay là quân đội Nga đang thiếu nghiêm trọng máy bay không người lái tấn công và máy bay trinh sát.
“Tôi không chỉ trích toàn bộ ‘hoạt động quân sự đặc biệt’ mà là chỉ trích ‘từng lúc từng nơi, từng vụ việc’. Bản thân tôi vẫn tin Nga sẽ đạt được các mục tiêu của mình ở Ukraine và tôi sẽ đóng góp hết sức trong khả năng của mình – Tatarskiy nói với CNN qua tin nhắn – Tuy nhiên, tôi cũng kêu gọi có sự thay đổi thực chất. Tất cả các lĩnh vực phục vụ chiến trường cần được cải thiện. Mỗi cuộc chiến đều bộc lộ một số hạn chế, thiếu sót hoặc những sai lầm cần được điều chỉnh cho phù hợp với thực tại”.
Một blogger Telegram khác có tên “Vysokogovorit” với gần 400,000 người đăng ký cũng chia sẻ quan điểm: “Người chỉ huy cuộc vượt sông tại Bilohorivka không hiểu là không nên đưa quá nhiều xe dồn cục trong một khu vực hẹp đang bị đánh phá dữ dội mà một bên là con sông giống như bức tường nên không thể ẩn nấp nhanh được. Người chỉ huy phải ngốc đến mức nào mới không hiểu điều cấm kỵ này. Không chỉ là ngốc, mà còn phá hoại!”. Vysokogovorit cho biết ông từng tham gia vượt đoạn sông gần thành phố Izium. “Vì vậy, tôi biết rõ những gì mình đang nói”. Blogger Yuriy Podolyaka, người có hơn hai triệu người đăng ký, sau khi chỉ trích cho biết thêm Bộ Quốc phòng Nga đã phân tích thảm họa cầu phao để rút ra các bài học.
Cả trên đài truyền hình nhà nước và cựu bộ trưởng quốc phòng DPR
Ngạc nhiên hơn là những nghi ngờ về chiến thuật của Nga còn xuất hiện trên một trong những chương trình hàng đầu của đài truyền hình nhà nước. Trong chương trình “60 phút ” phát ngày 16 Tháng Năm trên kênh Rossiya One, Đại tá hưu Mikhail Khodarenok cảnh báo: “Rõ ràng, thực tế chiến trường đối với chúng ta sẽ ngày càng tồi tệ hơn!”. Khodarenok bác bỏ thẳng thừng tuyên bố “Các lực lượng vũ trang Ukraine đang gặp khủng hoảng và đứng bên bờ vực của sự sụp đổ đạo đức” và gọi cách tuyên truyền như thế là “liều thuốc an thần nguy hiểm và không đúng!”.
Bất chấp sự phản đối từ người dẫn chương trình “60 phút”, Khodarenok ước tính Ukraine có thể trang bị vũ khí cho một triệu người. “Cùng với chương trình cho thuê khí tài (Lend-Lease) của Mỹ sẽ sớm bắt đầu và sự hỗ trợ của châu Âu, chúng ta hãy tin số quân này là hiện thực trong tương lai gần. Tinh thần của binh lính Ukraine cũng rất quan trọng. Quyết tâm bảo vệ tổ quốc là có thực tại quốc gia này. Chiến thắng cuối cùng trên chiến trường phụ thuộc vào tinh thần cao của quân đội, những người đang đổ máu cho những ý tưởng họ chiến đấu”.
Quan điểm của Khodarenok mở rộng sang cả tình hình hiện nay của nước Nga. Ông nói: “Chúng ta đang bị cô lập hoàn toàn về địa chính trị; gần như cả thế giới chống lại chúng ta nhưng chúng ta lại không muốn thừa nhận điều đó. Ngay cả Trung Quốc và Ấn Độ, sự ủng hộ dành cho chúng ta không hề vô điều kiện”. Một tiếng nói chỉ trích khác đến từ Igor Strelkov, Cựu chỉ huy lực lượng dân quân ly khai của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) tự xưng, người giữ cương vị “Bộ trưởng Quốc phòng” khi máy bay MH17 của Malaysia bị bắn rơi bởi những người dưới quyền ông vào năm 2014.
Vẫn còn ảnh hưởng trong DPR, ngày 16 Tháng Năm, Strelkov viết: “Chiến dịch được quảng cáo rộng rãi vào cuối Tháng Tư và đầu Tháng Năm là sẽ đánh bại quân thù tại Donetsk đã THẤT BẠI”. Trong một cuộc thảo luận dài, Strelkov nhận định:
“Chiến dịch chỉ đạt được một số thành công về chiến thuật. Chưa có một lãnh thổ rộng lớn nào được giải phóng… Tôi tin đến đầu mùa Hè, Donbas vẫn chưa được giải phóng hoàn toàn!”. Strelkov nhận xét bi quan: “Bộ tư lệnh cấp cao của Nga bị lộ về cách tiếp cận chiến trường và thiếu bất kỳ yếu tố chiến thuật bất ngờ nào. Bên cạnh những ví dụ riêng biệt về ‘sự điên loạn’, chẳng hạn như nỗ lực vượt sông thất bại, những tổn thất phát sinh trong các trận tấn công không thành công phải mất một thời gian dài mới bổ sung được lực lượng. Không ai biết Ukraine sắp tấn công ở đâu và khi nào tiềm lực quân đội của chúng ta cạn kiệt”.
Bất luận thế nào, quá khứ đã cho thấy rằng những tiếng nói chỉ trích hiếm hoi ở Nga gần như chắc chắn không tạo ra bất cứ sự thay đổi chiến lược nào từ Kremlin. Nhưng việc các blogger mạnh dạn lên tiếng khi Ukraine bắt đầu những cuộc phản công ở phía Đông Bắc Ukraine đang được xem là pha đối đầu ngoạn mục với sự độc quyền của nhà nước về cách đưa tin cuộc xâm lược trên các phương tiện truyền thông.
