Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) đã ra lệnh bắt giữ thủ lĩnh Tập đoàn lính đánh thuê Wagner về tội nổi loạn. Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo của tổ chức bán quân sự Wagner tố cáo quân đội Nga đã tiến hành các cuộc tấn công vào các trại của ông ta và thề đòi lại công lý.
| –Yevgeny Prigozhin, từ kẻ bán hotdog trở thành nhân vật quyền lực khuynh đảo Kremlin |
Chuyện phải đến đã đến
Chính quyền Nga tăng cường an ninh ở thủ đô Moscow và phát lệnh bắt giữ Yevgeny Prigozhin với cáo buộc nổi loạn sau khi ông này kêu gọi quân đội của mình lật đổ giới lãnh đạo quân sự. Prigozhin, thân tín một thời của Tổng thống Nga Vladimir Putin, đã kêu gọi trả đũa trong một đoạn băng ghi âm tố cáo quân đội Nga đã giết “một lượng lớn” quân của ông ta trong các cuộc tấn công ngày 23 Tháng Sáu vào một doanh trại Wagner.
Quân đội Nga phủ nhận cuộc tấn công và cũng không có bằng chứng độc lập nào chứng minh cho tuyên bố của lãnh đạo Wagner. Trong khi các xe bọc thép chở quân bảo vệ các cơ sở trọng yếu ở Moscow, một số chỉ huy quân sự hàng đầu của Nga từng làm việc với Wagner kêu gọi nhóm đánh thuê này “dừng lại trước khi quá muộn”. “Điều cuối cùng chúng ta cần là tiến hành một cuộc nội chiến thực sự bên trong đất nước. Hãy tỉnh táo lại đi” – Trung tướng Vladimir Alekseyev, phó giám đốc tình báo quân đội Nga lên tiếng cảnh báo.
Một video phát tán trên mạng xã hội cho thấy xe bọc thép được triển khai ở trung tâm Moscow, gồm cả trên đường phố nơi có Hội đồng Liên bang, thượng viện của Quốc hội Nga và Văn phòng Tổng công tố. Prigozhin nói rằng quân đội của ông ta đang “hành quân đòi công lý” đến thành phố Rostov ở miền Nam nước Nga, nơi đặt sở chỉ huy phụ trách khu vực phía Nam giám sát cuộc chiến Ukraine của quân đội Nga. Ông nói những người lính nghĩa vụ trẻ Wagner trên mặt đất không kháng cự nhưng một máy bay trực thăng của Nga đã tấn công họ. Không có xác nhận độc lập về tin này.
“Tội ác mà giới lãnh đạo quân sự của đất nước gây ra phải bị ngăn chặn. Họ đã quên từ công lý, và chúng tôi sẽ nhắc cho họ nhớ – Prigozhin tuyên bố trong một bản ghi âm được đăng trên mạng xã hội của Wagner ngày 23 Tháng Sáu – Bất kỳ ai cố gắng chống cự sẽ bị xem là mối đe dọa và bị tiêu diệt ngay lập tức, gồm tất cả các trạm kiểm soát trên đường đi và bất kỳ máy bay nào trên đầu chúng ta”.
Các sự kiện ngày 23 Tháng Sáu đã tiết lộ chiều sâu của cuộc khủng hoảng chính trị bên trong nước Nga sau 16 tháng chiến tranh mệt mỏi với một loạt thất bại của quân xâm lược. Áp lực đè nặng lên Putin buộc ông ta phải nhanh tay dập tắt bất kỳ mối đe dọa nào Prigozhin gây ra cho quyền lực của ông ta và khả năng tiếp tục tiến hành chiến tranh của Nga.
Từng là tù nhân trở thành thân tín của Putin sau khi làm người cung cấp thực phẩm cho quân Nga ở St. Petersburg, Prigozhin đã lợi dụng cuộc chiến ở Ukraine để trở thành một trong những nhân vật nổi tiếng và quyền lực nhất nước Nga, với hàng chục ngàn quân thiện chiến trong biên chế Wagner. Ông ta phát triển thế lực nhờ kiểu độc tài kiểm soát cấp dưới bằng cách làm cho họ chống đối nhau của Putin. Quân đội Wagner là lực lượng duy nhất của Nga có thể tiến vào Ukraine trong gần một năm, chiếm thành phố Bakhmut vào tháng trước, và được chú ý nhiều vì luận điệu dân túy, khoa trương chống lại giới tinh hoa Nga của người lãnh đạo.
Prigozhin thành lập các trung tâm tuyển dụng trên khắp nước Nga. Trong hàng ngũ của Wagner có nhiều thành viên cũ của quân đội Nga, kể cả lực lượng đặc biệt và các đơn vị chọn lọc khác cũng như các chiến binh được tuyển dụng trong các nhà tù với lời hứa ân xá. Tập đoàn Wagner có kỷ luật hà khắc kiểu giáo phái, sẵn sàng hành quyết những kẻ đào ngũ và phản bội bằng búa tạ. Trong vài tháng qua, Prigozhin đã tập trung công kích mạnh mẽ vào Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Valery Gerasimov.
Không còn đường lùi
Tướng Sergei Surovikin, cựu chỉ huy quân đội Nga ở Ukraine, đã đưa ra lời kêu gọi qua video vào đêm khuya 23 Tháng Sáu, yêu cầu quân đội của Wagner không tuân theo lãnh đạo của họ. “Chúng ta chung dòng máu, là những chiến binh. Kẻ địch chỉ chờ tình hình chính trị nội bộ của ta hỗn loạn. Dừng lại các bạn. Hãy giải quyết mọi vấn đề một cách hòa bình” – ông nói.
FSB đã chính thức kêu gọi quân đội của Wagner hãy bắt giữ Prigozhin. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố: “Tổng thống đã được thông báo về tình hình xung quanh Prigozhin. Tất cả biện pháp cần thiết đang được thực hiện”. Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Adam Hodge nói: “Chúng ta đang theo dõi tình hình, tham vấn với các đồng minh và đối tác về những diễn biến tại Nga. Tổng thống Biden đã được thông báo”.
Vài năm qua, Prigozhin đã biến Wagner thành một lực lượng quân sự có kỹ năng tác chiến hỗ trợ các ý đồ chiến lược của Moscow trên khắp thế giới, từ miền Đông Ukraine năm 2014 đến Syria, Libya, Mali và Cộng hòa Trung Phi. Prigozhin thừa nhận Wagner đã mất 20,000 quân trong trận chiến kéo dài nhiều tháng ở Bakhmut khiến thành phố này trở thành đống đổ nát. Là đơn vị chiến đấu hiệu quả nhất của Nga ở Ukraine, Wagner đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến và từng đụng độ một thời gian ngắn với các lực lượng chính quy của Nga gần Bakhmut trong tháng này, bắt giữ chỉ huy của một lữ đoàn Nga, người mà Prigozhin cáo buộc đã dùng con đường Wagner rút lui để trốn khỏi thành phố.
Đầu tháng này, Bộ Quốc phòng Nga đã cố giành quyền kiểm soát Wagner cũng như dàn vũ khí của họ, bằng cách yêu cầu tất cả các nhóm bán quân sự và các công ty quân sự tư nhân phải ký hợp đồng chính thức để chịu sự kiểm soát tập trung của Bộ. Prigozhin nói Wagner sẵn sàng tìm cách tuân thủ mệnh lệnh.
“Nhưng khi thấy chúng tôi vẫn tiếp tục công việc của mình, họ đã phóng tên lửa tấn công vào các căn cứ của chúng tôi. Nhiều đồng đội chiến đấu của chúng tôi đã chết. Chúng tôi sẽ quyết định cách đối phó với tội ác này. Bước tiếp theo thuộc về chúng tôi. Đây không phải là một cuộc đảo chính quân sự, đây là một cuộc tuần hành vì công lý. Hành động của chúng tôi không cản trở quân đội. Chính phủ, cảnh sát và Lực lượng Vệ binh Quốc gia Nga vẫn hoạt động như bình thường một khi chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ. Công lý trong lực lượng vũ trang sẽ được khôi phục, và sau đó là công lý trên toàn nước Nga” – Prigozhin khẳng định.
Trong đoạn ghi âm, Prigozhin nói ông ta có 25,000 người dưới quyền nhưng cũng xem toàn bộ quân đội và toàn bộ xã hội Nga là lực lượng dự bị chiến lược của mình. Các nhà bình luận Nga đã phản ứng với sự kiện này theo cách bất ngờ và sốc.
“Chúa hãy cứu nước Nga!” – Oleg Tsaryov, cựu nghị sĩ Ukraine trở thành chính trị gia nổi tiếng của Nga từ 2014, viết. Trước đó cùng ngày, Prigozhin cho biết Shoigu đã nói dối người Nga và Putin khi bịa ra câu chuyện về “hành động gây hấn điên cuồng của Ukraine và kế hoạch tấn công Nga cùng với khối NATO” – dẫn lại từ Wall Street Journal.
