Thứ Năm 21 Tháng Tư, Vladimir Putin trong cuộc họp với các cận thần đã vội vã tuyên bố chiến thắng ở thành phố cảng chiến lược Mariupol, mặc dù một ổ kháng cự kiên cường của quân kháng chiến Ukraine vẫn còn trong nhà máy thép Azovstal Iron and Steel Works, nơi hàng trăm chiến binh và dân thường Ukraine ẩn nấp. Quyết định “ngưng tấn công và bao vây chặt không cho một con ruồi lọt qua” ổ kháng cự của Putin bị Tổng thống Ukraine Zelensky xem là “hoạt động khủng bố”.
Các nhà phân tích giải thích cho chiến thắng “sinh non” này: “Putin khao khát một chiến thắng lớn trước lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng (Đức Quốc xã) vào ngày 9 Tháng Năm”. Chiếm toàn bộ Mariupol sẽ mang lại cho Nga một lợi thế địa chính trị ở miền Đông Ukraine và một chiến thắng lớn về mặt tuyên truyền sau hai tháng thất bại trong cuộc tổng tấn công thủ đô Kyiv và khu vực Bắc Ukraine.
Mariupol giống như cây cầu đất liền nối đại lục Nga với bán đảo Crimea bị Nga xâm chiếm “không đổ máu” và sáp nhập vào năm 2014. Cây cầu sẽ liên kết lực lượng Nga ở Crimea với các nhóm ly khai do Nga hậu thuẫn ở miền Đông Ukraine. Tracey German, chuyên gia chính sách an ninh Nga tại trường King’s College London, nhận định: “Mariupol sẽ giúp Nga tăng viện dễ dàng hơn đến vùng Donbas, hiện là điểm nóng cuộc xâm lược của Moscow”. Samuel Charap, nhà khoa học chính trị cấp cao tại Rand Corp, bổ sung: “Maniupol giống như cửa vào đường cao tốc đưa binh sĩ Nga từ Crimea về phía Bắc để phối hợp cùng các đơn vị Nam tiến từ vùng Kharkiv nhằm bao vây các lực lượng Ukraine tại Donbas, nơi có hai nước cộng hoà tự xưng được Nga công nhận”.
Ngày Thứ Hai 18 Tháng Tư, Thư ký báo chí Ngũ Giác Đài John Kirby nói với kênh MSNBC: “Đối với người Nga, điều quan trọng về mặt địa lý là phải có một cây cầu trên bộ để đến Crimea. Nếu mục tiêu thực sự của quân Nga là cắt đứt vùng Donbas và bao vây lực lượng Ukraine ở đó, không cho phép chuyển đến những nơi khác để tăng viện, thì việc chiếm Mariupol là rất cần thiết”.
Ngay từ đầu cuộc chiến, quân Nga đã tiếp cận Mariupol, pháo kích và bao vây thành phố. Sau khi chiếm thành phố Berdyansk cách Mariupol 50 dặm về phía Tây, quân Nga bắt đầu tấn công Mariupol từ cả phía Đông và phía Tây, bao vây thành phố. Trận địa pháo, tên lửa và bom của Nga đã khiến nhiều cư dân phải chạy trốn. Nhưng ước tính có khoảng 120,000 dân thường, khoảng 1/4 dân số trước chiến tranh, vẫn còn trụ lại thành phố.
Các cuộc tấn công của Nga vào một bệnh viện phụ sản, một nhà hát và một trường nghệ thuật, nơi dân thường đang ẩn náu đã dẫn đến sự lên án quốc tế và cáo buộc tội ác chiến tranh. Cuộc không kích đánh trúng một nhà hát nơi hàng trăm người đang trú ẩn được nói đến nhiều nhất. Các quan chức thành phố mô tả mức độ tàn phá khi nỗ lực giải cứu các nạn nhân dưới đống đổ nát. Từ vài tuần nay, quân Nga đã cắt nguồn cung cấp thực phẩm, điện và y tế.
Sau ba tuần bị bao vây, các lực lượng Ukraine – bao gồm cả Tiểu đoàn Azov mà Nga xem là khủng bố, phát xít – đã yếu dần, giúp các lực lượng Nga tiến sâu hơn vào thành phố. Đầu tuần này, các chiến binh Ukraine chỉ còn điểm kháng cự cuối cùng là nhà máy thép rộng hơn chục kilomet vuông, nơi một chỉ huy nói với The Washington Post rằng binh lính của ông đang “chết dưới lòng đất”.
Đối với Ukraine lẫn Nga, Mariupol có ý nghĩa biểu tượng. Quân đội Ukraine và các lực lượng do Moscow hậu thuẫn từng tranh quyền kiểm soát thành phố trước đây. Năm 2014, sau khi chiến tranh nổ ra ở miền Đông Ukraine, những người ly khai do Nga hậu thuẫn chiếm Mariupol một thời gian ngắn trước khi bị quân đội Kyiv đánh bật vào Tháng Sáu năm đó. Một chiến thắng của Nga lúc này sẽ biến Mariupol thành thành phố lớn đầu tiên của Ukraine bị thất thủ kể từ khi Nga tiến hành xâm lược, tạo cơ hội tuyên truyền cho Putin. Câu hỏi đặt ra hiện nay là các chiến binh Ukraine còn lại có thể bảo vệ thành phố trong bao lâu nếu không có nguồn tiếp tế mới. Sự tồn tại chỉ còn tính từng ngày.
Mariupol là thương cảng lớn nhất trên Biển Azov và là trung tâm xuất khẩu thép và ngũ cốc quan trọng. Việc chiếm giữ Mariupol cho phép Nga kiểm soát bờ biển Ukraine ở phía Đông Nam và làm tê liệt hoạt động thương mại hàng hải vốn rất quan trọng đối với nền kinh tế Ukraine. Theo cơ quan tình báo nguồn mở Janes, đối với Moscow, giành quyền kiểm soát cảng chiến lược này sẽ giúp giao thông hàng hải giữa Nga, Donbas và Crimea trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Mariupol còn có ngành công nghiệp luyện kim sinh lợi. Nhà máy thép Azovstal và một nhà máy thép khác gần đó thuộc sở hữu của cùng một công ty chiếm khoảng một phần ba sản lượng thép Ukraine vào năm 2019. Cùng năm đó, thép và các ngành liên quan chiếm đến 12% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Ukraine.
Chính phủ Ukraine ước tính có hơn 20,000 người thiệt mạng từ khi thành phố bị Nga tấn công. Bom và pháo Nga bắn bừa bãi biến nhiều khu vực rộng lớn thành đống đổ nát. Hàng trăm nghìn cư dân phải di tản. Sự tàn bạo xung quanh Mariupol trở thành tiêu điểm rõ nét hơn vào hôm Thứ Năm 21 Tháng Tư khi những hình ảnh vệ tinh mới được công bố, cho thấy một khu chôn cất tập thể ở ngôi làng Manhush do Nga chiếm đóng, cách Mariupol khoảng 12 dặm về phía Tây. Tại đây có hơn 200 nghĩa trang mới cùng với một nghĩa trang làng hiện có.
Những hình ảnh do Maxar Technologies cung cấp (dẫn lại từ Washington Post) cho thấy một số hàng mộ chia làm bốn phần riêng biệt, mỗi phần có kích thước gần 280 feet. Theo Maxar, những ngôi mộ mới xuất hiện trong khoảng thời gian từ ngày 23 đến 26 Tháng Ba và những mảnh đất bổ sung đã được thêm vào trong vài tuần kể từ đó. Petro Andryushchenko, một cố vấn của thị trưởng Mariupol, đã viết trên trang Facebook: “Những bức ảnh phản ánh toàn bộ thảm kịch Mariupol, sự vô nhân đạo của người Nga và là bằng chứng trực tiếp về tội ác chiến tranh và nỗ lực che đậy chúng”. “Trước khi người Nga đến, thành phố của chúng tôi rất đẹp. Có những cơ sở kinh doanh mới mở, những ngôi nhà mới; chúng tôi đã phát triển mạnh trở lại – một phụ nữ chạy trốn khỏi Mariupol trong tuần này nói với The Washington Post – Rồi họ đến và phá hủy tất cả”.
Theo NPR News, Thị trưởng Mariupol, Vadym Boychenko, đã so sánh loạt thảm sát man rợ của Nga với vụ thảm sát của Đức Quốc xã tại Babyn Yar, nơi hơn 30,000 người Do Thái Ukraine bị hành quyết một cách có hệ thống trong hai ngày trong Thế chiến thứ hai. Business Insider trong bài đăng sáng 22 Tháng Tư, thuật thêm rằng một phụ nữ Ukraine tên Alina Beskrovna sống sót từ Mariupol kể rằng bọn Nga nhắm vào các tòa nhà chung cư “như thể chúng đang chơi game”!
