Vụ tấn công ngày 22 Tháng Ba 2024 tại Moscow đã được nhóm phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) nhận trách nhiệm. Giới chức Mỹ cho biết một nhánh khu vực của IS – Nhà nước Hồi giáo-Khorasan (IS-Khorasan) – đứng đằng sau vụ thảm sát man rợ này…
IS-Khorasan hiện là lực lượng khủng bố lì lợm và tàn bạo dù hàng trăm tay súng của tổ chức này đã bị Taliban bắt giữ hoặc tiêu diệt kể từ năm 2021. Michael Kugelman, giám đốc Viện Nam Á tại Trung tâm Wilson ở Washington, cho biết: “IS-Khorasan có lẽ là phân nhánh tích cực và mạnh mẽ nhất trong các phân nhánh khu vực của tổ chức Nhà nước Hồi giáo hiện nay”.
IS-Khorasan được thành lập ở Afghanistan vào cuối năm 2014, cùng năm mà tổ chức khủng bố Hồi giáo (IS) tràn vào các khu vực rộng lớn ở Iraq và Syria và tuyên bố thành lập một vương quốc tự phong, hay một “nhà nước” được quản lý bởi luật Hồi giáo. IS sau đó bị liên minh do Mỹ dẫn đầu đánh tơi tả. IS-Khorasan qui tụ các thành viên bất mãn của Taliban Afghanistan, Tehrik-e Taliban Pakistan và Al-Qaeda. Lập địa bàn chỉ huy tại Afghanistan, IS-Khorasan trước đây từng nhắm vào Đại sứ quán Nga ở Kabul và đe dọa thực hiện các cuộc tấn công bên trong nước Nga (“Khorasan” đề cập đến một khu vực lịch sử gồm các phần của Afghanistan, Iran và Trung Á ngày nay).
IS-Khorasan ban đầu cát cứ các vùng lãnh thổ nhỏ ở miền Đông và miền Bắc Afghanistan như một phần trong mục tiêu mở rộng rộng hơn của IS ra khắp Nam và Trung Á. IS-Khorasan rút khỏi các cứ địa ở Afghanistan vào khoảng năm 2019, khi hứng chịu hỏa lực ngày càng tăng từ các lực lượng đồng minh phương Tây, quân đội chính quy Afghanistan và thậm chí Taliban, một nhóm chiến binh khát máu không kém nhưng thù nhau không đội trời chung.
Ngay từ những ngày đầu thành lập, IS-Khorasan đã xung đột với Taliban, cùng tranh giành lãnh thổ ở miền Đông Afghanistan và sau đó tố cáo chính phủ Taliban không thiết lập những gì chúng coi là luật Shariah đúng với truyền thống Hồi giáo. IS-Khorasan chỉ trích gay gắt Taliban tội thiết lập quan hệ ngoại giao với các quốc gia không theo đạo Hồi, trong đó có Hoa Kỳ và Nga, và cho rằng đó là sự phản bội đối với cuộc đấu tranh thánh chiến toàn cầu.
Trong một báo cáo vào Tháng Sáu 2023, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (UNSC) cho biết các tay súng IS-Khorasan gồm công dân Pakistan, Iran, Azerbaijan, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Tajikistan, Uzbekistan và một số chiến binh Ả Rập gốc gác Syria. Theo UNSC, số chiến binh IS-Khorasan ở Afghanistan dao động “từ 4,000 đến 6,000”.
Không chỉ tấn công quân đội chính quy Afghanistan, lực lượng quốc tế cũng như Taliban, IS-Khorasan cũng nhắm vào các nhóm tôn giáo thiểu số ở Afghanistan. IS-Khorasan từng thực hiện một trong những cuộc tấn công gây hậu quả nghiêm trọng, giết chết 170 thường dân Afghanistan và 13 lính Mỹ tại sân bay quốc tế Kabul, vào Tháng Tám 2021, thời điểm mà quân đội Mỹ chính thức rút khỏi Afghanistan.
Sau khi Taliban nắm quyền Afghanistan (Tháng Tám 2021), IS-Khorasan tiếp tục nhắm mục tiêu vào giới chức chính quyền Taliban, công dân và viên chức đại sứ quán nước ngoài, cộng đồng Shi’a Hazara của Afghanistan và những người mà chúng cho là không phù hợp với cách giải thích cực đoan của chúng về Hồi giáo.
Ngày 21 Tháng Ba, IS-Khorasan nhận trách nhiệm vụ tấn công bên ngoài một ngân hàng ở thành phố Kandahar, miền Nam Afghanistan, khiến ít nhất 21 người thiệt mạng. Điều đáng chú ý là IS-Khorasan bắt đầu phát động các cuộc tấn công xuyên biên giới. Tháng Giêng, IS-Khorasan bị cáo buộc giết chết hơn 90 người ở thành phố Kerman phía Nam Iran. Đây là vụ tấn công đẫm máu nhất Cộng hòa Hồi giáo Iran trong nhiều thập niên.
Trước đó, Tháng Chín 2022, IS-Khorasan nhận trách nhiệm vụ đánh bom liều chết bên ngoài Đại sứ quán Nga ở Kabul khiến ít nhất sáu người thiệt mạng, trong đó có hai nhân viên đại sứ quán. Vụ tấn công không làm giới quan sát ngạc nhiên vì IS từ lâu luôn đe dọa thực hiện các cuộc tấn công người Nga. Không chỉ người Nga, IS-Khorasan còn cố ám sát nhà ngoại giao hàng đầu của Pakistan tại Afghanistan. Lần khác, chúng xông vào một khách sạn nổi tiếng ở Kabul, nơi có nhiều công dân Trung Quốc sinh sống.
Lucas Webber, đồng sáng lập và biên tập viên của MilitantWire.com, cho biết IS, ngay từ đầu, đã coi Nga cùng với Mỹ là kẻ thù chính. Điều này càng trở nên nghiêm trọng khi vào năm 2015, Nga bắt đầu can thiệp quân sự vào Syria; tiếp đó, quân đội và nhà thầu quân sự tư nhân Nga lại hiện diện khắp châu Phi và liên tiếp thực hiện các chiến dịch càn quét IS.
Gần đây, các cuộc tấn công của IS-Khorasan ngày càng táo bạo. Chúng đã giết chết ít nhất 43 người trong một cuộc tấn công vào một cuộc biểu tình chính trị ở miền Bắc Pakistan vào Tháng Bảy; giết chết ít nhất 84 người trong hai vụ đánh bom tự sát ở Iran vào Tháng Giêng như nói ở trên… Những tháng gần đây, IS-Khorasan đã dọa tấn công Đại sứ quán Trung Quốc, Ấn Độ và Iran ở Afghanistan. Chúng tung ra một loạt tuyên truyền chống Nga, tố cáo Kremlin can thiệp vào Syria và lên án Taliban hợp tác với chính quyền Nga nhiều thập niên sau khi Liên Xô xâm chiếm Afghanistan.
Cần nhấn mạnh, trong khi chưa có quốc gia nào chính thức công nhận chính phủ Taliban, Tháng Ba 2024, Nga đã chấp nhận một tùy viên quân sự của Taliban ở Moscow; và Trung Quốc cũng chấp nhận một đại sứ Taliban tại Bắc Kinh. Điều này khiến IS-Khorasan rất tức giận và chúng cho rằng đó là bằng chứng rõ rệt việc Taliban bán đứng Hồi giáo.
Chỉ một ngày trước cuộc tấn công tàn bạo vào nhà hát Crocus ngoại ô Moscow (22 Tháng Ba 2024), IS-Khorasan đã thực hiện vụ đánh bom liều chết ở Kandahar, Afghanistan – nơi khai sinh phong trào Taliban – gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng ngay cả binh lính Taliban ở “đại cứ địa” Kandahar cũng không an toàn. Riccardo Valle, giám đốc nghiên cứu Khorasan Diary, nơi chuyên tổng hợp dữ liệu về IS-Khorasan có trụ sở tại Islamabad, thủ đô Pakistan, cho biết: “Thành công của Taliban ở Afghanistan không làm thay đổi mức độ đe dọa mà Nhà nước Hồi giáo Khorasan gây ra ở Afghanistan. Nó chỉ đơn giản là buộc Nhà nước Hồi giáo thay đổi chiến thuật quân sự.”
Các chuyên gia cho biết, giờ đây, thay vì tổ chức các cuộc tấn công nhỏ lẻ nhằm vào binh sĩ và sĩ quan cảnh sát cấp thấp của Taliban, IS-Khorasan chuyển trọng tâm sang các cuộc tấn công lớn, trong Afghanistan và ngoài biên giới Afghanistan. Tháng Ba 2024, phát biểu trước Thượng viện Hoa Kỳ, Giám đốc tình báo quốc gia Avril D. Haines nói: “Hiểm dọa IS vẫn là mối lo ngại đáng kể của cuộc chiến chống khủng bố. Hầu hết các cuộc tấn công do IS thực hiện trên toàn cầu đều được tiến hành bởi những phân nhánh của chúng (Avril D. Haines ám chỉ phân nhánh IS-Khorasan của IS)”.
Giới chuyên gia về khủng bố lo rằng mục tiêu lớn mà IS-Khorasan đang nhắm đến là Thế vận hội Mùa hè sắp tới ở Paris (từ ngày 26 Tháng Bảy đến ngày 11 Tháng Tám 2024).
