Kim Yo Jong, em gái của nhà độc tài Bắc Hàn Kim Jong Un là người rất có quyền lực, một thế lực chính trị đang lên. Theo cơ quan tình báo Hàn Quốc (HQ) bà được xem là nhà lãnh đạo số hai trên thực tế của quốc gia khép kín này.
Kim Yo Jong, trên 34 tuổi, là quan chức cấp cao của Bắc Hàn giúp giám sát các chính sách liên quan đến Mỹ và Hàn Quốc. Ngoài nhiều chức danh, bà Kim đứng đầu trên danh nghĩa bộ phận tuyên truyền của Bắc Triều Tiên. Trở nên nổi tiếng vài năm trở lại đây, Kim Yo Jong từng dự cả ba cuộc gặp mặt trực tiếp giữa Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Donald Trump và nhà lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong Un, với tư cách là người thân tín và cố vấn của Jong Un.
Tháng Chín, 2021, bà được cất nhắc vào Ủy ban Quốc vụ, cơ quan ra quyết định hàng đầu của hệ thống chính trị Bắc Hàn. Gần đây hơn, Kim Yo Jong phát động các cuộc tấn công truyền thông nhà nước chống lại Hoa Kỳ, Hàn Quốc và những người bị xem là thù địch với chế độ Kim.
Yo Jong chính xác là người như thế nào và chúng ta biết gì về người em gái của lãnh tụ Bắc Hàn này?
Ngày sinh chính xác của Yo Jong vẫn chưa được biết, dù cơ sở dữ liệu của Bộ Thống nhất Hàn Quốc về các quan chức Bắc Hàn cho biết bà sinh năm 1988 tại Bình Nhưỡng, là em gái của Kim Jong Un và là con gái út của cố lãnh tụ Kim Jong Il, cai trị Bắc Hàn từ 1994 đến 2011 (ông ta còn có con với một số phụ nữ khác). Trong những năm đầu đời, Yo Jong ít được biết đến nhưng đến năm 2009 tình hình đã khác khi Kim Jong Un được đồn đại sẽ kế thừa vị trí lãnh đạo Bắc Hàn, sau khi người cha bị đột quỵ.
Năm đó, một bức ảnh được chiếu trên truyền thông nhà nước cho thấy bà cùng với Jong Un và người anh cả Kim Jong Chol đứng bên nhau. Đầu năm 2011, hình ảnh truyền hình cho thấy Yo Jong tham dự buổi hòa nhạc của ca sĩ Eric Clapton tại Singapore cùng với Jong Chol.
Tình trạng hôn nhân của bà không được biết dù một số hãng tin Hàn Quốc tin rằng Yo Jong có thể kết hôn với con trai của Choe Ryong Hae, một quan chức nổi tiếng và là phó của anh trai bà trong Uỷ ban các vấn đề nhà nước, bộ máy ra quyết định quyền lực nhất của chính phủ. Truyền thông nhà nước Bắc Hàn chưa bao giờ công khai bà đi cùng chồng.
Từ năm 2018, Yo Jong dần nổi tiếng trên trường quốc tế khi Kim Jong Un tăng tốc phát triển vũ khí hạt nhân. Năm 2020, khi anh trai bà bị đồn ốm nặng, các chuyên gia về Bắc Hàn tin rằng bà sẽ là nhân vật dự phòng khẩn cấp, nếu Jong Un đột ngột qua đời, hoặc mất năng lực. Theo tình báo Hàn Quốc, Yo Jong đã giữ một chức vụ chính thức trong chính phủ Bắc Hàn ít nhất từ năm 2014, có chân trong Quốc hội và Ủy ban Trung ương, cơ quan điều hành của đảng Lao động cầm quyền.
Năm 2018, bà nhận được sự chú ý quốc tế khi đến Hàn Quốc với tư cách sứ giả của anh trai mình để thảo luận về cách Bắc Hàn tham gia Thế vận hội mùa Đông năm đó tại Pyeongchang, Hàn Quốc. Sau đó, bà xuất hiện tại lễ khai mạc Thế vận hội, ngồi gần Phó Tổng thống Mỹ lúc đó là Mike Pence. Bà cũng là thành viên đầu tiên được biết đến của gia đình Kim cầm quyền đến thăm Nam Hàn. Không lâu sau, Yo Jong, với tư cách cố vấn, đến Singapore, Việt Nam và biên giới liên Triều để dự các cuộc gặp trực tiếp giữa anh trai bà và Trump.
Bất ngờ, Tháng Ba, 2020, Yo Jong tự giới thiệu một diện mạo khác khi lần đầu tiên công khai “mắng mỏ” Hàn Quốc. Kể từ đó, bà trở thành nhân vật được lựa chọn của Bắc Hàn khi cần phê phán Hoa Kỳ và Hàn Quốc. Yo Jong chỉ trích chính quyền Biden, phản đối các cuộc tập trận quân sự chung Washington-Seoul và chế giễu nỗ lực hàn gắn quan hệ của Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol.
Người đàn bà “thép” này sẽ kế nhiệm Kim Jong Un?
Không có quy tắc nào phác thảo chính xác việc kế vị lãnh đạo Bắc Hàn nhưng trong hai lần kế vị xảy ra ở đất nước này kể từ ngày thành lập năm 1948, lãnh đạo đương nhiệm luôn lựa chọn cẩn thận và chuẩn bị cho một người con trai trưởng thành kế vị sau khi mình qua đời. Theo giới quan sát Bắc Hàn, Yo Jong có thể chỉ là một nhiếp chính tạm thời, tạm quyền lãnh đạo Bắc Hàn nếu Kim Jong Un đột ngột qua đời hoặc lâm bệnh nặng.
Vào Tháng Tư, 2020, trong bối cảnh có nhiều đồn đoán Jong Un có thể bị mất khả năng làm việc hoặc chết, Yo Jong được xem là nhân vật dự phòng tiềm năng do mối quan hệ huyết thống với gia đình cầm quyền, trong khi tất cả con của Kim Jong Un chưa 18 tuổi và các thành viên nam khác trong gia đình Kim đều đứng ngoài lề chính trị.
Theo các chuyên gia về Bắc Hàn, Yo Jong có thể là cố vấn duy nhất mà Kim Jong Un tin tưởng, do có chung dòng máu. Có vẻ không nuôi tham vọng, Yo Jong thường xuất hiện để giúp anh trai mình nổi bật, thay vì tranh giành quyền lực hay gây sự chú ý công chúng. Truyền thông nhà nước Bắc Hàn thường đưa tin bà đi cùng anh trai trong các chuyến thăm chính thức tới các nhà máy, nông trang và cơ quan chính phủ với vai trò phụ tá, lặng lẽ đưa ra vài ý kiến, với cuốn sổ luôn cầm trên tay.
Tuổi của bà cũng là một lợi thế để giành được sự tin tưởng của nhà lãnh đạo Bắc Hàn, vì tuổi tác là yếu tố quyết định thâm niên trong văn hóa Triều Tiên. Có tin đồn bà bị giáng chức sau khi Hội nghị thượng đỉnh Hà Nội vào Tháng Hai 2019 do không đạt được thỏa thuận phi hạt nhân hóa; nhưng không lâu sau, bà được phục hồi vào Bộ Chính trị và tham dự nhiều sự kiện, mà đáng chú ý là vào Tháng Năm 2020 khi Kim Jong Un xuất hiện tại một buổi khai trương nhà máy sau khi thế giới suy đoán ông có thể đã chết. Tháng Mười Một 2022, người ta thấy Yo Jong rơi nước mắt trong lễ kỷ niệm vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Hwasong-17, một thành tựu quan trọng của Bắc Hàn.
Mối quan hệ của Yo Jong với anh trai được so sánh với mối quan hệ giữa Kim Jong Il, cha họ, và em gái của ông – bà Kim Kyong Hui (hiện là người thân ruột rà duy nhất còn sống của cố lãnh tụ Kim Jong Il). Hai anh em cựu lãnh tụ Kim Jong Il có một quá khứ bi thảm: Người mẹ qua đời khi sinh, lúc cả hai còn nhỏ; và một người anh trai của họ chết đuối một năm trước đó.
Bà Kim Kyong Hui giúp Kim Jong Il cai trị bằng việc giám sát các bộ phận của nền kinh tế đất nước với vai trò cố vấn của Kim Jong Il. Nhưng khi người cháu Kim Jong Un lên nắm quyền, bà Kim Kyong Hui bị đẩy ra rìa. Thậm chí Jang Song Thaek, chồng bà, bị thanh trừng và được cho là bị xử tử vào năm 2013. Mãi đến Tháng Một 2020, một bức ảnh trên truyền thông mới cho thấy bà Kim Kyong Hui dự một buổi hòa nhạc ở Bình Nhưỡng cùng Kim Jong Un.
Kim Yo Jong được bên ngoài nhìn nhận thế nào?
Không thể đánh giá chính xác vị thế thực sự của bà trong mắt công chúng Bắc Hàn nhưng công chúng có thể không quen với việc một phụ nữ trẻ giữ vị trí cấp cao trong chính phủ, vì phần lớn đều là nam giới lớn tuổi. Năm 2018, ống kính truyền hình Hàn Quốc ghi được cảnh Kim Yong Nam, 89 tuổi, nguyên thủ quốc gia trên danh nghĩa của Bắc Hàn lúc đó, với tư cách là người đứng đầu cơ quan lập pháp, đã cúi đầu chào bà Yo Jong khi hai người dẫn đầu phái đoàn Bắc Hàn đến Hàn Quốc.
Những quan chức Hàn Quốc từng trò chuyện và uống rượu với Yo Jong trong các cuộc gặp liên Triều gần đây nhớ đến bà như “một người ăn nói nhẹ nhàng và lịch lãm”. Tại Hoa Kỳ, đôi khi bà được xem là “mô phỏng không chính thức” của Ivanka Trump, người từng là cố vấn cho cha mình Donald Trump và từng tháp tùng cựu tổng thống Mỹ trong các hoạt động ngoại giao với Bắc Hàn. Cả hai cũng dự Thế vận hội mùa Đông 2018 – Yo Jong với tư cách trưởng phái đoàn Bắc Hàn không chính thức còn Ivanka Trump tham dự lễ bế mạc với tư cách trưởng phái đoàn Mỹ.
Yo Jong bị các tổ chức nhân quyền và chính phủ Hoa Kỳ xem là “kẻ đồng lõa vi phạm nhân quyền” vì vai trò cấp cao của bà nên bà phải chịu một phần trách nhiệm về việc chế độ Kim tiếp tục hành quyết, tống giam và áp bức tù nhân chính trị. Tháng Một 2017, khi đưa bà Yo Jong vào danh sách trừng phạt, Bộ Tài chính Mỹ nêu rõ: “Vai trò của Kim Yo Jong trong bộ phận tuyên truyền của chính phủ buộc bà phải chịu trách nhiệm về các hoạt động đàn áp hà khắc của chế độ Kim”.
