Oligarch là từ dùng chỉ tầng lớp doanh nhân Nga thu lợi hàng tỷ đôla bằng cách tận dụng mối quan hệ với Điện Kremlin trong thập niên 1990, lúc Liên Xô vừa tan rã để chia chác tài sản của chế độ cũ. Nay, cuộc xâm lược Ukraine của Putin đã biến họ thành “nạn nhân bất đắc dĩ”!
Từ trò “bóc mẽ” của Jack Sweeney
Jack Sweeney, 19 tuổi sống tại tiểu bang Florida, chủ một tài khoản Twitter chuyên theo dõi hành trình máy bay riêng của tỷ phú Elon Musk, nay có mục tiêu mới: Các nhà tài phiệt và tỷ phú người Nga. Anh vừa tung ra hai tài khoản Twitter mới @RUOligarchJets và @Putinjet sau khi Nga đưa quân vào Ukraine. Hai tài khoản này có gần 300,000 người theo dõi và cung cấp thông tin cập nhật “trong thời gian thực” về chuyển động của các máy bay phản lực được nhắm đến kèm hình ảnh bản đồ xác định vị trí của chúng.
Các tài phiệt Nga vừa đối mặt với tình trạng suy thoái kinh tế tại quê nhà vừa phải chịu sự trừng phạt của phương Tây sau khi Putin điều quân vào Ukraine. Mỹ và các đồng minh đã đáp trả bằng việc trừng phạt các cá nhân giàu có thân cận với Điện Kremlin. Trong số máy bay phản lực bị Sweeney theo dõi có Roman Abramovich, ông chủ Câu lạc bộ bóng đá Chelsea; doanh nhân Alisher Usmanov; và Leonid Mikhelson, Chủ tịch công ty sản xuất khí đốt Nga Novatek. Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg, Sweeney cho biết anh rất sửng sốt trước những chiếc máy bay mà các tài phiệt Nga làm chủ. “Thật điên rồ khi những người giàu nhất nước Nga sở hữu những chiếc máy bay thương mại Airbus A319 và Boeing 737, rất lớn so với các loại máy bay phản lực khác”.
Tính đến nay, Sweeney đang theo dõi hơn 40 máy bay và trực thăng của các tài phiệt Nga. Anh đã mời nhiều người hơn nữa tham gia truy vết để tăng số máy bay có thể theo dõi. Sweeney đã từ chối đề nghị nhận $5,000 để xóa tài khoản Twitter theo dõi máy bay của Musk… Trong bài phát biểu Tình trạng Liên bang đầu tiên vào tối Thứ Ba, ngày 1 Tháng Ba, Tổng thống Joe Biden đã nói thẳng với “Những người bạn tỷ phú của Putin” là Mỹ và các đồng minh sắp chiếm du thuyền, căn hộ sang trọng và máy bay phản lực riêng của họ. Thông điệp nhấn mạnh “Trụ đỡ vững chắc phía dưới bàn chân của các tài phiệt Nga đang bị lung lay”
Đến thế tiến thoái lưỡng nan của các tài phiệt Nga
Kể từ khi Putin xâm lược Ukraine, các chính phủ phương Tây đã tìm cách đóng băng tài sản ở nước ngoài của các tài phiệt cánh hẩu của Putin và cấm họ đi đến phương Tây. Các biện pháp trừng phạt vừa để phạt giai cấp thống trị Nga, vừa gây áp lực buộc Putin lùi bước. Đến thời điểm này, đòn trừng phạt đã buộc một số tài phiệt phải lên tiếng. Ngày 2 Tháng Ba, Tỷ phú Roman Abramovich, 55 tuổi, với trị giá sản nghiệp khoảng $13.5 tỷ, đã tuyên bố bán Câu lạc bộ bóng đá Chelsea mà ông đã mua lại vào năm 2003.
Dù Abramovich vẫn chưa có tên trong danh sách trừng phạt, các nhà lập pháp Vương quốc Anh đang gây sức ép với chính phủ. Có tin ông ta đã bán bớt một số tài sản ở London của mình để đề phòng trừng phạt. “Sợ bị trừng phạt là lý do tỷ phú Nga rao bán ngôi nhà và một căn hộ khác ở Anh” – nghị sĩ Anh Chris Bryant nói với hãng tin Bloomberg. Đầu tuần này, theo hãng tin CNBC, có ít nhất bốn du thuyền cao cấp thuộc sở hữu của các tỷ phú Nga có quan hệ với Putin được phát hiện đang chuyển tới Montenegro và Maldives.
Maldives, một quốc đảo ở Ấn Độ Dương, không có hiệp ước dẫn độ với Mỹ, đang trở thành thiên đường “cất giữ tài sản” của giới tài phiệt Nga. Nhưng thật không may cho họ, nhiều bến cảng an toàn khác bắt đầu cấm cửa du thuyền của các tài phiệt Nga. Monaco, công quốc nhỏ bé ở Riviera thuộc Pháp hiện là sân chơi được ưa thích của giới giàu có Nga, vừa thông qua các biện pháp trừng phạt giống EU. Đất nước Thụy Sĩ nổi tiếng trung lập cũng tuyên bố đóng cửa không phận máy bay Nga và áp đặt lệnh cấm nhập cảnh đối với một số thân tín của Putin.
Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cho rằng việc trừng phạt các tỷ phú Nga không đơn giản vì họ rất “cao tay” trong việc che giấu tài sản bằng các công ty vỏ bọc. “Nếu thấy một nhà tài phiệt Nga ngồi trên du thuyền của họ ở Ấn Độ Dương thì chắc chắn du thuyền đó mang tên người khác – Alison Jimenez, chủ tịch công ty tư vấn Dynamic Securities Analytics nói – Bạn có thể tịch thu du thuyền, tịch thu máy bay, nhưng các tài phiệt Nga giấu tiền trên khắp thế giới. Cho dù bạn chiếm được 75% tài sản của họ, họ vẫn sẽ giàu có hơn rất nhiều người giàu khác trên thế giới!”.
Tuần này, hai tài phiệt nổi tiếng, Mikhail Fridman và Oleg Deripaska, quyết định rời “đội ngũ Putin” để kêu gọi chấm dứt cuộc chiến Ukraine. Fridman là Chủ tịch Alfa Group, một tập đoàn tư nhân kinh doanh ngân hàng, bảo hiểm, bán lẻ và nước khoáng. Lời kêu gọi hòa bình của ông được phụ hoạ bởi Deripaska, một daonh nhân nhôm thành công. “Hòa bình rất quan trọng! Các cuộc đàm phán cần phải bắt đầu càng sớm càng tốt!” – Deripaska viết trên Telegram.
