Những cuộc tấn công mới đây vào các quan chức thân Nga tại phía Nam Ukraine cho thấy phong trào phản kháng lại lực lượng xâm lược và chính quyền bù nhìn ngày càng phát triển.
Đẩy mạnh những cuộc ám sát
Theo các quan chức Mỹ, ba âm mưu ám sát nhắm vào các quan chức thân Nga trong hai tuần qua cho thấy cuộc chiến phản kháng chống lại các chính quyền bù nhìn do Nga dựng lên đang bùng nổ, đặc biệt tại các vùng lãnh thổ phía Nam Ukraine. Dù chỉ mới có vài trường hợp tại thành phố Kherson nhưng cuộc kháng chiến có thể sớm phát triển thành cuộc phản kích rộng lớn hơn, thậm chí là một cuộc chiến tranh du kích gây hao mòn địch quân. Đây là một thách thức đáng kể đối với quân Nga trong việc kiểm soát các vùng lãnh thổ chiếm được trên khắp Ukraine.
“Kremlin đang đối mặt hoạt động quấy rối ngày tăng ở miền Nam Ukraine” – Avril Haines, Giám đốc tình báo quốc gia Hoa Kỳ, cho biết trong một hội nghị ở Washington, DC vào ngày 29 Tháng Sáu. Quan chức Mỹ tin rằng Nga không có đủ lực lượng để chiếm đóng và kiểm soát Kherson một cách hiệu quả, nhất là sau khi phải tăng viện cho cuộc chiến ở vùng Donbas. Một quan chức Mỹ cho biết nhờ Nga phân tán lực lượng, các nhóm kháng chiến Ukraine đã có cơ hội ám sát những kẻ làm việc cho Nga trong bộ máy chính quyền địa phương. Quân đội Ukraine hỗ trợ bằng cách tiến hành các cuộc phản công hạn chế gần Kherson, khiến quân Nga càng thêm căng thẳng.
Khu vực phía Nam rất quan trọng để Nga nắm giữ bờ biển Hắc Hải của Ukraine và kiểm soát việc vào ra bán đảo Crimea. Không rõ bao nhiêu lực lượng Nga đang đồn trú trong hoặc gần Kherson, nhưng việc người dân địa phương có thái độ thù địch nhiều hơn là hợp tác khiến Nga ngày càng lúng túng. “Quân đội Nga đang ưu tiên cho chiến dịch quân sự chiếm thêm lãnh thổ ở Donbass nên việc đổ người và khí tài vào trận chiến chống du kích chưa phải là ưu tiên vào lúc này” – một nhà quan sát nói.
Để chuẩn bị cho cuộc chiến du kích
Vụ tấn công đầu tiên ở Kherson xảy ra vào ngày 16 Tháng Sáu, khi một vụ nổ làm vỡ cửa kính một chiếc Audi Q7 SUV màu trắng. Chiếc xe bị hư hại nặng nhưng mục tiêu vẫn sống sót dù phải nhập viện. Nạn nhân là Eugeniy Sobolev, người đứng đầu cơ quan quản lý nhà tù thân Nga ở Kherson. Cũng theo hãng thông tấn nhà nước Nga RIA Novosti, ngày 24 Tháng Sáu, một quan chức thứ hai thân Nga ở Kherson bị tấn công.
Lần này, vụ ám sát thành công. Dmitry Savluchenko, quan chức thân Nga phụ trách Bộ Thanh niên và Thể thao bị thiệt mạng. Serhii Khlan, Cố vấn của người đứng đầu chính quyền Ukraine ở Kherson, gọi đích danh Savluchenko là “kẻ phản bội” và xác nhận ông ta bị nổ tung trong xe. “Các tổ tác chiến nội đô của chúng tôi lại có một chiến thắng nữa” – Khlan nói. Theo hãng thông tấn nhà nước Nga Tass, ngày Thứ Ba 28 Tháng Sáu, xe của một quan chức thứ ba thân Nga đã bị phóng hỏa ở Kherson nhưng ông ta không bị thương. Chưa rõ ai đã thực hiện các cuộc tấn công.
Một quan chức Mỹ nhận định: “Dường như không có bộ chỉ huy trung tâm điều phối các cuộc tấn công dù tần suất tấn công đã tăng thời gian gần đây, đặc biệt ở Kherson, nơi bị Nga chiếm đóng vào Tháng Ba lúc bắt đầu cuộc xâm lược”. Tình hình cho thấy, chiếm đóng thì dễ nhưng giữ được là chuyện không đơn giản.
Tuy nhiên, một nguồn tin quen thuộc với tình báo phương Tây không nghĩ rằng cuộc kháng chiến sẽ sớm phát triển thành một chiến dịch có tổ chức hơn với vũ khí đầy đủ. “Cho đến nay, cuộc kháng chiến vẫn chưa tác động nhiều đến quyền kiểm soát của Nga đối với Kherson, trừ gieo rắc nỗi sợ – một quan chức Mỹ nói – Nhưng về dài hạn, Nga cuối cùng sẽ phải đối mặt với sự phản kích của người dân địa phương Ukraine”.
Michael Kofman, Giám đốc nghiên cứu Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, nhận định: “Tôi nghĩ người Nga sẽ gặp phải những thách thức đáng kể trong việc thiết lập sự ổn định tuyệt đối cho những lãnh thổ chiếm đóng, vì có khả năng, những ổ nhóm chống Nga sẽ ám sát những viên chức cao cấp hơn và làm cho những người khác phải sống trong lo lắng. Công việc điều hành của Nga cũng khó khăn hơn”.
CNN cho biết, ngày 28 Tháng Sáu, chính quyền do Nga dựng lên ở Kherson đã bắt giữ Thị trưởng dân cử Ihor Kolykhaiev, người Ukraine, vài giờ trước khi công bố kế hoạch trưng cầu dân ý sáp nhập vào Nga. Chính quyền thân Nga cáo buộc Kolykhaiev “khuyến khích người dân tin vào sự trở lại của chủ nghĩa phát xít mới”. Theo cố vấn của Kolykhaeiv, quân Nga đã thu giữ ổ cứng máy tính và lục soát tìm kiếm tài liệu. Đầu tháng này, quân đội Ukraine cho biết “những kẻ xâm lược” đã đột nhập vào Đại học Bang Kherson và bắt cóc hiệu trưởng.
Kế hoạch sáp nhập của Nga sẽ phá sản?
Tại Kherson đồng rúp dần trở thành đồng nội tệ và hộ chiếu Nga cũng bắt đầu được cấp. Tại thành phố cảng Mariupol, vào Tháng Năm qua, chính quyền bù nhìn thân Nga đã tổ chức lễ ăn mừng cái gọi là “giải phóng” thành phố. Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng đã cho thay đổi biển báo giao thông từ tiếng Ukraine sang tiếng Nga và cho đặt bức tượng một phụ nữ lớn tuổi cầm lá cờ Liên Xô. Biểu tượng Mariupol sơn màu cờ Ukraine cũng được sơn lại màu cờ Nga. Nhưng bất chấp những nỗ lực tinh vi của Nga nhằm loại bỏ lịch sử, dân tộc và chủ nghĩa dân tộc Ukraine khỏi Kherson và các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng khác, người dân Ukraine vẫn thể hiện tinh thần dân tộc rất cao.
Trong khi lực lượng chiếm đóng và những kẻ hợp tác ra rả cổ vũ Kherson sáp nhập vào Nga, một quan chức Ukraine cho biết vào tuần trước: “Mỗi ngày đều có nhiều cờ và tiếng Ukraine xuất hiện bí ẩn trong thành phố”. Theo một quan chức cấp cao của NATO, những nỗ lực nhằm xóa bỏ nền văn hóa Ukraine và áp đặt văn hoá Nga chỉ dẫn đến tác dụng ngược. Ông nói: “Đã có báo cáo về các âm mưu ám sát nhằm vào một số ‘quisling’ gồm thống đốc, thị trưởng và lãnh đạo doanh nghiệp bù nhìn do Nga dựng lên (Quisling là tên của một quan chức Na Uy phản bội cộng tác với Đức Quốc xã trong Đại chiến Thế chiến lần hai). Hành động này có tác dụng răn đe và ngăn cản bất kỳ ai định làm việc cho Nga”.
Để tranh thủ lòng dân địa phương với ý đồ duy trì quyền kiểm soát lâu dài, Nga phải cung cấp các dịch vụ cơ bản trong các lãnh thổ mình quản lý, như nước sạch và thu gom rác. Nhưng Mỹ đánh giá các hành động chống đối đang gây khó khăn cho công việc điều hành thành phố. Trước cuộc chiến, một quan chức cấp cao của Mỹ đã cảnh báo đồng cấp Nga về một cuộc nổi dậy nếu Nga vẫn tấn công Ukraine. Nhưng lời cảnh báo rơi vào lỗ tai điếc và cuộc xâm lược tiếp tục, một phần do sự hống hách và tính toán chủ quan của lãnh đạo Kremlin; dù trong lịch sử, họ từng đối mặt các cuộc nổi dậy kéo dài, đẫm máu ở Afghanistan và Chechnya…
