Nhiều năm được biết đến như là một quản trị gia cấp cao có thực tài và đáng nể trọng, nay Elvira Nabioullina trở thành tâm điểm của mọi ánh mắt quan sát trong giới tài chánh ngân hàng thế giới. Từ năm 2013 đến nay bà là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga (BCR). Bloomberg News (23-3-2022) cho biết Elvira Nabiullina vừa đệ đơn từ chức nhưng Putin không đồng ý…
Mỗi khi xuất hiện dịp quan trọng, bà Elvira Nabioullina lại gắn lên ngực áo một cái broche có hình dáng và màu sắc khác nhau. Bà có cả một bộ sưu tập đủ kiểu broche vì mỗi cái được bà sử dụng như dấu chỉ báo sự việc quan trọng, đáng mừng hay đáng lo. Năm 2020, khi đại dịch bùng nổ, bà cài broche hình căn nhà, ngụ ý mọi người phải tự cách ly an toàn tại nhà; Tháng Ba 2021, khi chuẩn bị thông báo tăng lãi suất, bà gắn broche hình con diều hâu; và khi thể hiện sự ủng hộ chính sách kinh tế của Kremlin, bà đeo broche hình con cò…
Và hôm ấy, ngày 28 Tháng Hai 2022, tức bốn ngày sau khi Putin thực hiện cái gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine, bà Elvira Nabiullina mặc trang phục toàn đen, ngồi vào một chiếc ghế kê quanh cái bàn dài 6 m, cách Putin không xa. Mọi người nhìn ngực áo của bà Thống đốc Ngân hàng Trung ương và ngỡ ngàng vì không thấy cái broche nào cả! Người ta nói rằng bà sếp ngân hàng trung ương đang “mang tang nước nhà”, coi như chỉ dấu khai tử của chính sách tiền tệ mà chính bà đã đưa ra và áp dụng kể từ khi về lãnh đạo BCR năm 2013. Khi ấy, nhiệm vụ đặt ra cho bà Tân thống đốc là làm sao cho đồng ruble không mất giá ở thị trường thế giới và nền kinh tế Nga tìm lại được sự cân bằng về tài chánh.
Theo giới chuyên ngành, dù cho nền kinh tế Nga không thực sự sáng láng những năm qua thì bà ta cũng hoàn thành khá tốt nhiệm vụ được giao, tính cho đến thời điểm nổ ra cuộc xâm lược Ukraine. “Thành thật mà nhận xét, mấy năm vừa qua, Ngân hàng Trung ương Nga đã hoàn thành nhiều việc tốt đẹp trước sự ngạc nhiên của đồng nghiệp quốc tế. Và có thể nó là một trong những ngân hàng trung ương hoạt động hiệu quả nhất thế giới,” một nhà đầu tư ngoại quốc giấu tên nói với báo Le Point, Pháp.
ĐƯỢC TIN DÙNG NHƯNG KHÔNG PHẢI LÀ “TAY TRONG” CỦA PUTIN
Thuộc gia đình gốc Tatar, Elvira Nabioullina chào đời cách nay 58 năm tại Oufa, thủ đô Bashkiria ở phía Tây nước Nga. Bố là tài xế xe buýt, mẹ là công nhân nhà máy. Elvira Nabiullina gia nhập đảng Cộng sản ngay sau khi ra trường đại học, khoa kinh tế. Rồi đi làm ở Liên hiệp Khoa học và Công nghệ Xô Viết và sau đó chuyển sang Bộ Kinh tế, ủng hộ chương trình cải tổ đưa ra bởi Tổng thống Boris Yelstin trong những năm 1991-1999. Cuối những năm 1980, khi là sinh viên Đại học Moscow, Elvira Nabiullina thành hôn với giảng viên Yaroslav Kuzminov mà sau này là Hiệu trưởng Trường Kinh tế Đại học Quốc gia (HSE, từ 1994 đến 2021). Họ có một con trai, tên Vasili, sinh năm 1988, nay là nghiên cứu sinh ở HSE.
Sử dụng tiếng Pháp thông thạo, Elvira Nabiullina thích thơ của Anna Akhmatova; Paul Verlaine và cả Joseph Brodsky, người đối lập với chính thể Xô Viết và được trao giải Nobel Văn học năm 1987. Tuy ủng hộ chương trình đổi mới của Tổng thống Mikhail Gorbachev nhưng Elvira Nabiullina không khỏi tiếc nuối khi Liên bang Xô Viết tan rã. Tóm lại, Elvina Nabioullina là đại diện tiêu biểu của thế hệ những nhà kỹ trị Nga sinh ra và lớn lên, đào tạo ở nước Nga Xô Viết nhưng trưởng thành thời nước Nga đổi mới, tức sống tự do, có ước vọng, có mục tiêu tốt đẹp nhưng vẫn quyến luyến thời bao cấp.
Năm 2000, khi lên nắm quyền, tức hai năm sau khi nền kinh tế quốc dân vỡ nợ, Vladimir Putin cần những chuyên gia tài ba để hợp sức vực nước Nga và chuyển thành một nền kinh tế thị trường. Elvira Nabiullina là một trong những tài năng cần thiết ấy. Từ 2000 đến 2011, bà lần lượt kinh qua nhiều trọng trách ở Bộ Phát triển để đến năm 2012 thì trở thành một cố vấn cho Putin. Một năm sau, Putin cất nhắc bà vào chức Thống đốc ngân hàng trung ương.
Theo bà, muốn kinh tế Nga thực sự khỏe mạnh thì điều tiên quyết là phải giảm thiểu sự lệ thuộc quá nhiều vào dầu khí, thay vào đó là phát triển những lãnh vực khác có sức hấp dẫn giới đầu tư ngoại quốc. Mà muốn thu hút họ thì trước nhất cần phải trong sạch toàn nhánh tài chính ngân hàng Nga! Điều không ngờ là bà khá thành công, tuy nhiên không may là Putin lại thôn tính Crimea, dẫn đến hệ quả là một loạt lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế. Bà buộc phải thả nổi đồng ruble trồi sụt tự do ở thị trường thế giới. Trước đó bà đã khéo léo thu gom ngoại tệ dự trữ về cho BCR, nguồn thu là từ những thương vụ dầu khí. Ngoài ra, khoản dự trữ này cũng được dùng hỗ trợ một phần cho các khoản chi công. Chiến lược của bà đã sinh trái, kinh tế Nga có tăng trưởng trở lại vài năm trước khi nổ ra đại dịch.
“Tài thánh” cũng không thể cứu nước Nga
Và nay mới là thời điểm thử thách cao độ nhất cho nữ Thống đốc ngân hàng này vì lượng dự trữ khoảng $630 tỷ chỉ giúp kinh tế Nga tồn tại được thời gian ngắn, trong khi mọi việc mua bán hoặc tất cả những gì mà BCR phát hành đều đã bị các định chế Mỹ, Anh, châu Âu cấm tiệt. BCR cũng chẳng thể thực hiện hoạt động nào bằng đồng đôla Mỹ và Euro.
Trước đây không hề muốn kiểm soát nguồn vốn thì đầu Tháng Ba 2022, Elvira Nabiullina đã phải ra lệnh theo dõi kỹ, hòng ngăn chặn dòng chảy ngoại tệ ra nước ngoài. Bà cũng cho tăng lãi xuất ngân hàng lên 20% để chặn đà rơi tự do của đồng ruble. Giới chuyên ngành cho rằng đây chỉ là biện pháp cấp thời tối cần thiết, được dựng vội như những đê tuyến đầu ngăn lũ giúp kinh tế Nga cầm cự không rơi vào tình trạng siêu lạm phát có thể trở thành mầm mống nảy sinh những rối loạn trầm trọng trong xã hội. Trước khi nổ ra cuộc xâm lược Ukraine, Elvira Nabiullina từng khẳng định đến năm 2023 sẽ kềm được lạm phát về dưới mức 4% và trong năm 2022 này là ở quanh 5-6%. Bom đạn của Putin khiến kế hoạch của bà thống đốc phải nhét vào tủ…
Với vai trò Elvira Nabiullina và trong bối cảnh tan hoang hiện nay, Vladimir Putin không thể để mất bà thống đốc ngân hàng trung ương này. Không chỉ không đồng ý Elvira Nabiullina từ chức, Putin còn vừa quyết định giao trọng trách sếp ngân hàng trung ương thêm nhiệm kỳ năm năm cho Elvira Nabiullina. Cho đến nay, mới chỉ một nhân vật cố vấn Putin từ chức để phản đối cuộc chiến Ukraine. Đó là Anatoly Chubais. Nhân vật này đã rời khỏi nước Nga – theo Bloomberg. Nước Nga hiện đang quay trở lại không khí thời bao cấp. Phóng sự The Guardian ngày 23 Tháng Ba cho biết, nhiều nơi tại Nga, người dân bắt đầu xếp hàng để mua đường.
Khi quân đội Nga kéo vào Ukraine, các cửa hàng ở một số thành phố lớn bắt đầu thiếu nhiều sản phẩm thiết yếu, từ kem đánh răng đến băng vệ sinh. Giá hàng hóa nhập khẩu, chẳng hạn bột giặt Tide, quần áo hoặc kem đánh răng, tăng vọt. Một số thăm dò cho thấy các bác sĩ Nga đang đối mặt tình trạng thiếu hơn 80 loại thuốc, trong đó có insulin và một loại thuốc chống viêm phổ biến dành cho trẻ em.
Hàng chục nghìn người đã thất nghiệp khi các công ty nước ngoài tạm thời rút lui khỏi thị trường. Nhiều nhà máy địa phương tạm dừng sản xuất. Đầu Tháng Ba, AvtoVAZ, một trong những nhà sản xuất xe hơi lớn nhất Nga, đã phải ngừng sản xuất một số dòng xe. Các phi trường Nga đang biến thành phi trường ma. Toàn cảnh, kinh tế Nga đang là nền kinh tế ma. Nước Nga đang là một quốc gia ma. Putin đang nhấn chìm tất cả và biến tất cả thành địa ngục. Elvira Nabiullina có tài thánh cũng chẳng cứu nổi nước Nga…
