Iran đã hành quyết một nhà vô địch karate và một huấn luyện viên bị bắt trong cuộc đàn áp làn sóng biểu tình chống đối kéo dài từ năm ngoái.
Vụ hành quyết diễn ra vào ngày thứ Bảy, 7 Tháng Một và hai tử tội là nhà vô địch karate và tình nguyện viên huấn luyện cho thiếu nhi. Đã có bốn người bị hành quyết liên quan các cuộc biểu tình trên toàn quốc, bày tỏ bất bình với chế độ độc tài mà nguyên nhân trực tiếp là cái chết của Mahsa Amini, 22 tuổi, một phụ nữ người Kurd gốc Iran, bị giết vào ngày 16 Tháng Chín 2022 khi đang bị cảnh sát đạo đức giam giữ vì không đeo khăn trùm đầu đúng cách.
Theo hãng tin Fars News, hai “tội nhân” Mohammad Mehdi Karami và Seyed Mohammad Hosseini đã bị treo cổ. Hãng tin tư pháp Mizan của Iran cho biết họ bị kết tội giết Ruhollah Ajamian, một thành viên lực lượng bán quân sự Basij. Mohammad Hossein Aghasi, luật sư biện hộ cho Karami, đăng lên Twitter vào ngày hành hình, khẳng dịnh Karami không được nói chuyện với gia đình lần cuối cùng trước khi bị treo cổ. Ông nói thêm: “Karami bắt đầu tuyệt thực từ ngày 4 Tháng Một để phản đối toà không cho phép gặp luật sư đại diện của mình”. Có tới 41 người biểu tình khác đã bị tuyên án tử hình trong những tháng gần đây, theo tuyên bố chính thức của cả nhà nước và truyền thông Iran. CNN và 1500Tasvir đã kiểm chứng lại, nhưng con số thật có thể cao hơn nhiều.
Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) và Liên minh Châu Âu (EU) đã kêu gọi Iran dừng tất cả các vụ hành quyết sau vụ treo cổ mới nhất.
“Chúng tôi lấy làm tiếc là có thêm hai người biểu tình #MohammadMehdiKarami và #MohammadHosseini bị xử tử sau một phiên tòa bất công dựa vào những lời thú tội cưỡng bức. Chúng tôi kêu gọi Iran hãy dừng tất cả các vụ hành quyết” – OHCHR nêu rõ trong một tuyên bố đăng trên Twitter vào ngày hành quyết.
OHCHR gọi việc Iran tiếp tục giết những người biểu tình “bất chấp sự phản đối kịch liệt của quốc tế” là “cú sốc lớn”. Trong ngày hành quyết, EU ra tuyên bố, nhấn mạnh “Chúng tôi xem đây là dấu hiệu nữa cho thấy chính quyền Iran đàn áp bạo lực các cuộc biểu tình hoà bình dân sự. Một lần nữa EU kêu gọi chính quyền Iran chấm dứt ngay lập tức hành vi bị lên án mạnh mẽ này. Chúng tôi cũng kêu gọi chính quyền Iran hủy bỏ ngay các bản án tử hình đã được tuyên trong bối cảnh làn sóng biểu tình vẫn đang diễn ra và cung cấp thủ tục tố tụng công bằng cho tất cả những người bị giam giữ”.
Tổ chức phi lợi nhuận Nhân quyền Iran (Iran Human Rights-IHR) trụ sở tại Na Uy lên án mạnh mẽ các vụ giết người vô pháp và cảnh báo “sẽ có thêm nhiều người biểu tình bị hành quyết trong những ngày tới nếu không có phản ứng thích đáng của quốc tế”. Trong một tuyên bố vào ngày hành quyết, giám đốc Nhân quyền Iran Mahmood Amiry-Moghaddam nêu rõ: “Các vụ hành quyết là phần mở rộng của việc giết hại vô pháp những người biểu tình không có khả năng tự vệ trong tù”.
Một số ngôi sao lớn Hollywood như Cate Blanchett, Jason Momoa, Bryan Cranston và Olivia Wilde cũng kêu gọi Iran chấm dứt các vụ hành quyết trong một chiến dịch trực tuyến được phát động vào ngày 6 Tháng Một, trước khi hai nạn nhân mới bị treo cổ. Chiến dịch có sự tham gia của hơn 50 ngôi sao, được tổ chức bởi nhà biên kịch và châm biếm người Mỹ gốc Iran Nicole Najafi; đạo diễn, nhà văn kiêm nhà sản xuất người Mỹ gốc Iran Ana Lily Amirpour và nữ diễn viên kiêm nhà văn Mỹ gốc Iran Mozhan Marno.
Về hai nạn nhân
Mohammad Mehdi Karami, 21 tuổi là nhà vô địch karate người Iran gốc Kurd. Tháng trước, cha mẹ của Karami đã đăng một video lên mạng xã hội cầu xin nhà nước tha mạng cho con mình. Cha anh tâm sự: “Con trai tôi là một trong những nhà vô địch karate hàng đầu của Iran, đã có một số danh hiệu quốc gia và xếp thứ tư trong đội tuyển quốc gia Iran. Tôi cầu xin chính phủ hãy bỏ lệnh hành quyết”. Karami bị kết án vào ngày 5 Tháng Mười Hai, chưa đầy một tuần sau khi phiên tòa xét xử anh diễn ra ở Tehran về cáo buộc giết một chiến binh của tổ chức bán quân sự.
Seyyed Mohammad Hosseini, 20 tuổi, được nghị sĩ Đức Ye-One Rhie nhớ đến như một nhà hoạt động tình nguyện chăm sóc trẻ em năng động. Nghe tin người được mình bảo trợ bị hành quyết, ông viết trên Twitter: “Câu chuyện về #SEYedMohammadHosseini thật buồn. Anh mất cả cha lẫn mẹ. Anh đến thăm mộ của họ vào thứ Năm hàng tuần”. Theo Rhie, Hosseini bị bắt khi đang trên đường đi thăm mộ cha mẹ mình. Nghị sĩ cho biết anh trai của Hosseini cũng bị bắt và chưa có tin tức gì. Theo Ân xá Quốc tế, Hosseini bị kết án dựa vào những lời thú tội cưỡng bức trong cùng phiên toà với Karami. Ngoài họ còn hai người đàn nữa bị kết án tử hình trong cùng phiên toà là Hamid Ghare-Hasalou và Hossein Mohammadi.
Hiện thời, trong những người bị giam giữ, có biên tập viên chính trị Mehdi Beyk của tờ báo độc lập Iran Etemad Online. Ông bị bắt ngày 5 Tháng Một (theo thông báo trên Twitter của tờ báo). Ngày 6 Tháng Một, bà Zahra Beyk, vợ ông, cho biết Beyk đã bị người của Bộ Thông tin Iran bắt giữ. Bà viết trên Twitter: “Điện thoại di động, máy tính xách tay và đồ đạc của chồng tôi đều bị tịch thu”.
Tổ chức ủng hộ cải cách IranWire cho biết vụ bắt giữ xảy ra sau khi Beyk phỏng vấn gia đình của một số người bị bắt trong các cuộc biểu tình. Trước đó, cảnh sát Iran đã bắt giữ một số cá nhân vì họ chỉ trích phản ứng của chính quyền đối với các cuộc biểu tình. Cơ quan thông tấn ISNA có liên kết với nhà nước Iran đưa tin, Taraneh Alidoosti, một trong những nữ diễn viên nổi tiếng nhất của Iran vừa được tại ngoại vào ngày 4 Tháng Một sau khi bà bị bắt vì chỉ trích việc hành quyết một người biểu tình.
Được biết đến như nhà hoạt động vì nữ quyền, tháng trước Alidoosti cho đăng một bức ảnh của mình trên Instagram mà không quấn khăn trùm đầu và cầm một tấm biển ghi “Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do” để thể hiện sự ủng hộ phong trào phản kháng dân sự. Alidoosti không bị buộc tội chính thức nhưng bị bắt vì “thiếu bằng chứng” cho những phát biểu của mình về bản án treo cổ Mohsen Shekari vào tháng trước. Đây là vụ hành quyết đầu tiên liên quan đến làn sóng biểu tình mới và kéo dài tại Iran.
