Trong ấn bản cuối năm 2022, tạp chí TIME đã bình chọn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là “Person of The Year”. Trên sân khấu chính trị thế giới 2022, thật sự không ai xứng đáng hơn Volodymyr Zelensky để nhận danh hiệu này, nếu có thể xem người được TIME bình chọn theo thông lệ hàng năm là một danh hiệu với ý nghĩa tích cực của từ này.
__________________
“Sự sống sẽ chiến thắng cái chết, ánh sáng sẽ chiến thắng bóng tối”
Sự can đảm và kiên định của Tổng thống Volodymyr Zelensky với tư cách nhà lãnh đạo thời chiến đã gây tiếng vang thế giới. Suốt từ đầu cuộc chiến, kể từ ngày 24 Tháng Hai 2022, Zelensky chưa từng một lần tỏ ra nhụt nhuệ khí. Sự can đảm của Zelensky đã lan truyền đến mọi người dân Ukraine.
Chỉ sáu tháng trước đó, Tổng thống Afghanistan, Ashraf Ghani – một nhà lãnh đạo giàu kinh nghiệm hơn nhiều so với Zelensky – đã chạy trốn khi Taliban ào ạt như vũ bão tiến vào Kabul. Năm 2014, một trong những người tiền nhiệm Zelensky, Viktor Yanukovych, đã cuốn gói chạy mất dạng khỏi Kyiv khi những người biểu tình vây kín nơi ở của đương sự. Đầu Thế chiến thứ hai, các nhà lãnh đạo Albania, Bỉ, Tiệp Khắc, Hy Lạp, Ba Lan, Hà Lan, Na Uy và Nam Tư… cũng chạy trốn khỏi sự tiến công Đức và sống lưu vong suốt cuộc chiến.
Volodymyr Zelensky chưa bao giờ khoác áo nhà binh. Ông chỉ ngồi ghế tổng thống từ Tháng Tư 2019. Nghề nghiệp chuyên môn của ông là một diễn viên. Ấy vậy, Zelensky có khả năng thích nghi cực kỳ tốt. Ông không mất tinh thần trước áp lực. Ông biết cách đọc vị đám đông và biết cách phản ứng với kỳ vọng của họ. Bây giờ khán giả của ông là thế giới. Lòng can đảm của ông đã khích lệ tinh thần người Ukraine. Thay vì bỏ chạy, nhiều người Ukraine chụp lấy bất cứ vũ khí nào có thể tìm thấy để cùng Tổng thống của họ bảo vệ các thị trấn, làng mạc và thành phố trước đoàn quân xâm lược được tin là có thể nghiền nát Ukraine và chiếm được Kyiv trong tích tắc.
Bất ngờ lâm vào một cuộc chiến bảo vệ đất nước mà chính ông trước đó tin rằng không thể xảy ra, Volodymyr Zelensky nhanh chóng thể hiện năng lực lãnh đạo tuyệt vời. Ông cho phép các tướng lĩnh Ukraine tự do điều binh khiển tướng. Phần mình, ông tập trung vào khía cạnh của cuộc chiến mà ông có thể đạt được hiệu quả cao nhất: Thuyết phục thế giới rằng Ukraine phải giành chiến thắng bằng bất cứ giá nào.
“Hãy chứng minh rằng các bạn ủng hộ chúng tôi,” ông nói trong một bài phát biểu trước Nghị viện Châu Âu trong tuần đầu tiên của cuộc xâm lược. “Hãy chứng minh rằng bạn sẽ không bỏ rơi chúng tôi. Hãy chứng minh rằng các bạn thực sự là người châu Âu. Sự sống sẽ chiến thắng cái chết, ánh sáng sẽ chiến thắng bóng tối”.
Với Zelensky, chiến thắng trước Nga không chỉ là một chiến thắng quân sự
Và rồi ông xuất hiện thường xuyên ngoài chiến trường. Không mặc áo giáp. Đứng giữa Kyiv, ông thề chiến đấu cùng người dân đến hơi thở cuối cùng. Ông liên tục thực hiện các cuộc họp quân sự. Nhìn bản đồ, ông thấy quân xâm lược bố trí như thế nào. Để tiến lên từ phía Tây, quân Ukraine cần phải vượt qua Dnipro dưới làn đạn pháo và súng máy. Để tiến lên từ phía Bắc, họ sẽ vào nhà máy điện hạt nhân lớn nhất của Ukraine… Zelensky vật lộn với vô vàn câu hỏi và sắp xếp suy nghĩ của mình quanh những tình huống khó xử. Khi nói đến các quyết định trên chiến trường, Zelensky tập trung vào tính mạng con người: Bao nhiêu người sẽ thiệt mạng nếu chọn cách này?…
______________
Quê nhà của Tổng thống Volodymyr Zelensky
______________
Với Volodymyr Zelensky, cuộc chiến với quân xâm lược Nga không chỉ là chiến thắng trên chiến trường. Điều ông muốn đạt là phá vỡ chu kỳ áp bức và bi kịch mà Ukraine gánh chịu dưới áp lực chính trị của Kremlin, qua nhiều thế hệ. Bà của Zelensky từng kể về giai đoạn mà lính Liên Xô lũ lượt đến tịch thu lương thực Ukraine, vét sạch những vụ thu hoạch ngũ cốc và lúa mì. Tất cả bị cướp dưới họng súng, dẫn đến nạn đói thảm khốc Holodomor – “(bị) tàn sát vì đói” – khiến ít nhất ba triệu người Ukraine thiệt mạng.
Cha mẹ Zelensky là người Do Thái. Phần lớn gia đình bên mẹ ông sống sót sau chiến tranh nhờ họ được sơ tán bằng tàu hỏa đến Uzbekistan khi Đức bắt đầu chiếm đóng Ukraine. Nhiều người thân của Zelensky bên gia đình cha cũng bị Đức quốc xã sát hại. Ông nội của ông, một lính pháo binh trong quân đội Liên Xô, đã mất cha mẹ và ba anh trai trong chiến dịch diệt chủng (Holocaust). Những bi kịch nối tiếp, đầu tiên là Holodomor, sau đó là Thế chiến II…
Sau khi Liên Xô tan rã năm 1991, quê hương Zelensky trở thành cái mà ông gọi là “thành phố của những tên cướp”. Kinh tế sa sút nghiêm trọng. Để kiếm sống, Zelensky tham gia một đoàn kịch hài năm 17 tuổi, biểu diễn cùng bạn bè khắp Ukraine và Nga. Đoàn thành lập công ty biểu diễn nghệ thuật Kvartal 95 (Quận 95), theo tên khu phố nơi họ lớn lên. Thành công lớn nhất của họ là sản xuất bộ phim sitcom có tên Người hầu của nhân dân, được phát sóng lần đầu vào năm 2015, nhấn mạnh đến nạn tham nhũng của đất nước.
______________
Gương mặt Volodymyr Zelensky sau gần 50 ngày chiến tranh
______________
Ưu tiên hàng đầu của Zelensky với tư cách Tổng thống là chính sách đối ngoại hòa bình với Nga. Điều đó không dễ. Hai tháng sau khi Zelensky ngồi ghế tổng thống, Hoa Kỳ đóng băng khoản viện trợ trị giá gần $400 triệu. Tổng thống Donald Trump muốn Ukraine “hợp pháp hóa” những cáo buộc tham nhũng mà Trump nhắm vào gia đình Joe Biden, và Trump sử dụng viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine làm đòn bẩy đối với Kyiv. Trong một cuộc điện đàm vào Tháng Bảy 2019, Trump yêu cầu Zelensky “làm ơn giúp chúng tôi” bằng cách đồng ý điều tra những cáo buộc mà Trump cho rằng con trai Joe Biden dính dáng Ukraine.
Vụ “tống tiền” của Trump đã làm sứt mẻ niềm tin của Zelensky đối với các đối tác và đồng minh nước ngoài. Với chính sách hòa hoãn Kremlin, Zelensky dự định gặp Putin trong vòng đàm phán hòa bình đầu tiên. Tuy nhiên, cục diện không đi đến đâu. Nga từ chối nhượng lại quyền kiểm soát những khu vực ly khai ở miền Đông Ukraine; và chính phủ Kiev cũng từ chối trao quyền tự trị cho những khu vực mà Moscow yêu cầu.
Sau đó, đại dịch COVID-19 hoành hành. Zelensky không thể tìm đủ nguồn vaccine từ các đồng minh phương Tây. Ông lại không chấp nhận lời đề nghị từ Putin về việc cung cấp vaccine do Nga sản xuất cho Ukraine. Cuối năm 2020, sự ủng hộ công chúng dành cho Zelensky giảm xuống mức thấp nhất (20%), từ hơn 70% vào một năm trước đó.
“Khi tấn công chúng tôi, các bạn sẽ thấy khuôn mặt chứ không phải lưng của chúng tôi”
Trong nước, Volodymyr Zelensky chuyển trọng tâm sang các cuộc giao tranh chính trị, nhắm vào việc loại bỏ các chính trị gia thân Nga. Mục tiêu lớn đầu tiên là Viktor Medvedchuk, bạn thân của Putin, chủ tịch đảng đối lập lớn nhất trong Quốc hội Ukraine. Chính phủ Ukraine tịch thu tài sản gia đình Medvedchuk và sau đó quản thúc đương sự tại gia. Putin nổi điên và đáp trả bằng cách đưa hàng nghìn binh sĩ Nga tới biên giới để tham gia loạt “tập trận quy mô lớn” kéo dài gần hết năm 2021. Các cuộc pháo kích và bắn tỉa gia tăng dọc theo chiến tuyến. Hoa Kỳ bắt đầu cảnh báo sự leo thang nhanh chóng, thậm chí là một cuộc xâm lược.
Sáng sớm 24 Tháng Hai, cả Putin và Zelensky đều xuất hiện trên truyền hình. Sự tương phản giữa họ không thể rõ ràng hơn. Bài phát biểu Putin tràn ngập mùi đe dọa. Putin nói rằng ông ra lệnh quân đội Nga thực hiện một “chiến dịch quân sự đặc biệt” với mục đích “phi quân sự hóa và phi phát xít hóa” ở Ukraine. Về thực chất, đó là hành động lật đổ chính phủ một quốc gia có chủ quyền. Putin cũng đưa ra lời đe dọa lạnh sống lưng đối với bất kỳ “thế lực bên ngoài” nào bảo vệ Ukraine: “Điều đó sẽ dẫn đến những hậu quả mà quý vị chưa từng đối mặt trong lịch sử mình” – Putin khè ra lửa.
Trong bài phát biểu riêng, Zelensky chọn cách nói chuyện trực tiếp với người dân Nga. Ông nói rằng ông đã cố tiếp cận Putin trong nỗ lực cuối cùng nhằm có thể ngăn chặn cuộc xâm lược nhưng Kremlin phớt lờ. Zelensky chống lại sự tuyên truyền đến từ truyền hình nhà nước Nga. “Các bạn (người Nga) được tuyên truyền rằng ngọn lửa này sẽ mang lại tự do cho Ukraine. Tuy nhiên, người dân Ukraine đã được tự do. Khi tấn công chúng tôi, các bạn sẽ thấy khuôn mặt chứ không phải lưng của chúng tôi.”
Tiếp đó, Zelensky gọi đến Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos và hội nghị thượng đỉnh NATO ở Madrid. Ông trả lời phỏng vấn hàng loạt hãng tin phương Tây, đồng thời tổ chức các cuộc trò chuyện trực tiếp với sinh viên Stanford, Harvard và Yale. Chiến dịch truyền thông của Zelensky cực kỳ hiệu quả. Minh tinh Jessica Chastain và tài tử Ben Stiller đến tận Kyiv thăm Zelensky. Diễn viên Liev Schreiber đồng ý trở thành “đại sứ” gây quỹ cho Ukraine. Tài tử thượng thặng Sean Penn mang tượng Oscar đến Kyiv tặng Zelensky.
______________
Volodymyr Zelensky và dòng máu Do Thái
Những điều chưa kể về Đệ nhất phu nhân Olena Zelenska
______________
Điều đáng nói cuối cùng về Volodymyr Zelensky không chỉ là tinh thần can đảm mà còn là sự thận trọng không thể hiện thái độ huyên hoang trước bất kỳ chiến thắng nào của Ukraine trên mặt trận. Ông nói: “Tôi không muốn đề cập đến việc ai có nhiều xe tăng và binh lính hơn. Nga là siêu cường hạt nhân. Bất kể bao nhiêu lần lực lượng của họ buộc phải rút lui khỏi các thành phố của Ukraine, họ đều có thể tập hợp lại”.
Với Volodymyr Zelensky, cách duy nhất để đánh bại một kẻ thù như vậy – không chỉ giành được một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời mà còn phải chiến thắng trong cuộc chiến tàn khốc – là thuyết phục phần còn lại của thế giới tự do kéo Ukraine theo một hướng khác, hướng tới chủ quyền, độc lập và hòa bình; làm sao để thế giới thấy rằng việc mất tự do ở một quốc gia sẽ làm xói mòn tự do ở tất cả quốc gia còn lại.
“Nếu chúng nuốt chửng chúng tôi, Mặt trời trên bầu trời của bạn sẽ trở nên mờ hơn.”
_____________
| Trong những ngày đầu cuộc chiến, Volodymyr Zelensky ít gặp gia đình. Gần đây, ông gặp họ thường xuyên hơn. Trong một lần thăm gần đây, Zelensky bất ngờ khi thấy cậu con trai 9 tuổi Kyrylo trở nên rành rẽ các vấn đề quân sự. “Nó nghiên cứu tất cả. Nó tìm hiểu mọi thứ từ trên mạng. Nó nói chuyện với các vệ sĩ. Nó hâm mộ lực lượng vũ trang Ukraine, biết rõ nhiệm vụ của chúng tôi là gì, chúng tôi đang giải phóng những gì, chúng tôi có vũ khí gì và chúng tôi đang thiếu những gì”. |
