Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) sẽ quá cảnh Mỹ vào cuối tháng này, dừng chân ở New York và California trên đường đến và về từ Trung Mỹ, nơi bà sẽ cố gắng củng cố quan hệ với một số đồng minh ngoại giao còn lại của hòn đảo dân chủ.
Khi Bắc Kinh đang tích cực lật đổ trật tự quốc tế do Hoa Kỳ lãnh đạo, tuần trước, bà Xiomara Castro, Tổng thống Honduras bất ngờ thông báo đất nước bà đang tìm cách củng cố quan hệ ngoại giao với Trung Quốc (TQ), điều đó có nghĩa là quan hệ chính thức với Đài Loan sẽ bị cắt đứt. Mất Honduras sẽ chỉ còn lại 13 quốc gia công nhận Đài Loan.
Bà Thái sẽ đi từ ngày 29 Tháng Ba đến ngày 7 Tháng Tư, dừng chân đầu tiên ở New York trước khi đến Guatemala và Belize rồi dừng chân tại Los Angeles trên đường về. Phát ngôn viên văn phòng Tổng thống Đài Loan đã xác nhận chuyến đi nhưng không cung cấp lịch hoạt động của bà khi quá cảnh Hoa Kỳ. Chuyến đi (đánh dấu lần thứ bảy của bà Thái tới Mỹ kể từ ngày nhậm chức năm 2016) sẽ có cuộc gặp với Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy (Cộng hoà-California) tại Thư viện Reagan ở California vào ngày 5 Tháng Tư.
Cuộc gặp của bà Thái với McCarthy diễn ra sau chuyến thăm được công bố rộng rãi của Nancy Pelosi, Chủ tịch Hạ viện lúc bấy giờ đến Đài Loan vào Tháng Tám năm ngoái, dẫn đến một màn phô diễn hung hăng của quân đội TQ, kể cả bắn các tên lửa đạn đạo bay qua Đài Loan và vào vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản. Các quan chức Bộ Ngoại giao TQ tuyên bố Bắc Kinh “kiên quyết phản đối bất kỳ hình thức tương tác chính thức nào giữa Hoa Kỳ, Đài Loan” và “kiên quyết phản đối việc Mỹ có bất kỳ hình thức liên hệ nào với các phần tử ly khai đòi độc lập cho Đài Loan”.
Bắc Kinh khẳng định Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và luôn nói về việc tìm cách “thống nhất hòa bình” với Đài Loan. Các nhà quan sát ở Đài Loan tin rằng việc Bắc Kinh vận động Honduras cắt đứt quan hệ với Đài Bắc là màn trả đũa khi nghe về chuyến đi Trung Mỹ của bà Thái.
Theo một quan chức cấp cao của chính quyền Biden, việc các quan chức cấp cao của Đài Loan quá cảnh Mỹ là phù hợp với “thông lệ lâu đời của Mỹ”, đồng thời lưu ý rằng “mọi tổng thống Đài Loan đều từng làm như thế”. Vì Mỹ không duy trì quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan nên các chuyến công du của các nhà lãnh đạo Đài Loan thường được cả hai bên xem là quá cảnh hơn là thăm chính thức.
Chung Chih-tung, trợ lý nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (Institute for National Defense and Security Research), một cơ quan cố vấn do chính phủ tài trợ, giải thích: “Ngoại giao quá cảnh, ở một mức độ đáng kể, là nhiệt kế đo lường mối quan hệ Mỹ-Đài Loan. Dù không chính thức, nhưng chuyến đi của bà Thái đã tái khẳng định sự ủng hộ của Mỹ với Đài Loan và cho Đài Bắc biết họ không đơn độc khi đối đầu với áp lực của TQ”.
Một quan chức chính quyền Biden cũng lưu ý trong một cuộc gọi với các phóng viên sau thông báo về chuyến thăm của bà Thái là “Các chuyến đi Mỹ trước đây của bà Thái chỉ gặp phản ứng tối thiểu từ TQ”.
Chuyến đi của bà Thái diễn ra sau khi người tiền nhiệm Mã Anh Cửu thực hiện chuyến thăm đầu tiên của một (cựu) tổng thống Đài Loan tới TQ. Mã là một nhà lãnh đạo trong đảng đối lập Quốc Dân Đảng (Kuomintang) ủng hộ quan hệ sâu sắc hơn với Bắc Kinh. Quốc Dân Đảng miêu tả chính sách xuyên eo biển của Đảng Dân chủ Tiến bộ của bà Thái là hành động khiêu khích không cần thiết, cho rằng chính sách này đang làm gia tăng nguy cơ chiến tranh với TQ.
Trong khi đó, giới chức trong chính quyền Biden khẳng định:
“Quá cảnh không phải là thăm, vì thuần túy riêng tư và không chính thức. Quan chức Đài Loan thường gặp gỡ các thành viên Quốc hội khi họ dừng chân ở Mỹ. Chúng tôi thấy không có lý do gì để Bắc Kinh biến lần quá cảnh vốn phù hợp với chính sách lâu dài của Hoa Kỳ thành bất cứ thứ gì khác ngoài bản chất của nó. Không nên biến chuyến đi thành cái cớ để đẩy mạnh hoạt động gây hấn quanh eo biển Đài Loan. Chúng tôi mong Cộng Hoà Nhân dân Trung Hoa sẽ không làm như thế. Chính sách một TQ của Mỹ vẫn không thay đổi. Mỹ phản đối bất kỳ sự thay đổi đơn phương nào đối với hiện trạng cả hai bên. Chúng tôi không ủng hộ nền độc lập của Đài Loan và chúng tôi hy vọng những khác biệt giữa hai bờ eo biển sẽ được giải quyết bằng giải pháp hòa bình”.
