Tăng cường đàn áp
Washington Post thuật: Một buổi tối Tháng Năm, 2022 tại trụ sở chính quyền đặc khu hành chính Hong Kong, một nhóm tín đồ Công giáo tụ tập xung quanh một bàn thờ. Cha Franco Mella đang cử hành Thánh lễ như Chủ nhật hàng tuần suốt bảy năm qua để cầu nguyện cho các nhà hoạt động và người biểu tình bị bắt giam trong các cuộc đàn áp. Cả nhóm cất tiếng hát bài “Hallelujah to the Lord” quen thuộc. Ngay lúc đó, một phụ nữ đến gần bàn thờ, quay video những người tham gia trước khi lên xe cảnh sát rời đi…
Từng được xem là trụ đỡ cho các hoạt động sôi nổi một thời của thành phố, hiện nay các nhà thờ Công giáo và Tin lành bị đặt dưới sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền giống như phần còn lại của Trung Quốc. Ngày thứ Tư 11 Tháng Năm, cảnh sát Hong Kong đã bắt giữ Hồng y Joseph Zen 90 tuổi, giáo sĩ Công giáo La Mã cao cấp nhất ở Hong Kong và là cựu giám mục của thành phố vì liên quan đến quỹ cứu trợ nhân đạo hỗ trợ các nhà hoạt động bị bỏ tù và tội “thông đồng với nước ngoài”.
Theo 18 giáo sĩ và chuyên gia tôn giáo được tờ The Washington Post phỏng vấn, các nhà thờ đã bị đẩy vào thế phải tự kiểm duyệt và tránh bổ nhiệm các giáo sĩ có quan điểm chính trị khác chính quyền. Năm ngoái, một nghiên cứu của Phong trào Đổi mới Giáo hội Hong Kong (Hong Kong Church Renewal Movement) cho biết hơn một phần ba nhà thờ hiện phải điều chỉnh nội dung bài giảng cho phù hợp với không khí chính trị mới. Một giáo sĩ được phỏng vấn với điều kiện giấu tên cho biết: Các lãnh đạo nhà thờ không thể ra lệnh cho tôi phải ra đi nếu chính quyền thấy tôi là người có vấn đề; nhưng chính quyền sẽ gợi ý, gây áp lực để tôi phải tự nguyện từ nhiệm”.
Tự do bị đánh cắp
Công giáo từ lâu đã có một vai trò lớn tại nhượng địa cũ của Vương Quốc Anh. Các nhà hoạt động đối lập và các lãnh đạo ở cấp quyền lực cao nhất đều lấy cảm hứng từ đức tin của họ. Đặc khu trưởng Hong Kong Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam) và người kế nhiệm Lý Gia Siêu (John Lee) đều tự nhận là tín đồ Cơ đốc (Catholic) được giáo dục trong các trường đạo thành lập cách nay hàng thế kỷ.
Những người ủng hộ dân chủ như sinh viên Hoàng Chi Phong (Joshua Wong), cựu nghị viên và ông trùm truyền thông Lê Trí Anh (Jimmy Lai) xem đức tin là chỗ dựa đạo đức cho hoạt động của họ. Hoàng Chi Phong theo đạo Tin lành, từng lãnh đạo phong trào Dù Vàng ủng hộ dân chủ vào năm 2014, cho biết chính đức tin đã thôi thúc quyết tâm đấu tranh cho công lý của mình. Trong các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ năm 2019, các giáo sĩ hướng dẫn các tín đồ ngồi trật tự cầu nguyện và hát bài “Hallelujah to the Lord” với mong ước chính quyền lắng nghe nguyện vọng của người biểu tình ôn hoà về trách nhiệm giải trình và quyền phổ thông đầu phiếu.
Bài hát đã trở thành biểu tượng của các cuộc biểu tình hòa bình và quyền tự do hội họp từng được cho phép ở thành phố bán tự trị hoạt động theo chính sách “một quốc gia, hai hệ thống” sau khi được Anh giao trả với nhiều quyền tự do lục địa Trung Quốc. Nay, trong môi trường khắc nghiệt mới, các tổ chức tôn giáo muốn các tín đồ tự kiểm duyệt để tránh rắc rối với chính quyền. Để kiềm chế những hành vi chống đối “không thể chấp nhận được”, Tháng Hai 2020, Bắc Kinh bổ nhiệm một người mới phụ trách các vấn đề Hong Kong và Macao. Đó là Hạ Bảo Long (Xi Baolong), kẻ từng xoá sổ các nhà thờ ở tỉnh Chiết Giang bằng cách gỡ bỏ thánh giá.
Năm tháng sau khi luật an ninh mới được thông qua, một phương tiện truyền thông thân Bắc Kinh đã đăng danh sách 20 giáo sĩ ủng hộ bạo loạn. Lo sợ bị bắt giữ, ít nhất năm mục sư đã chuyển sang Anh và Đài Loan. Các nhà thờ luôn phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ ở đại lục, nên nhiều người tin rằng trong tương lai gần các cơ sở tôn giáo tại Hong Kong cũng thế. Một nhân vật có thể là xung kích trong kế hoạch hội nhập giáo hội Công giáo-Tin lành Hong Kong vào hệ thống tôn giáo của Đảng Cộng sản Trung Quốc là mục sư Quản Hạo Minh (Peter Koon), một giáo sĩ Tin lành Anh giáo, người đầu tiên của một tổ chức tôn giáo được bầu vào cơ quan lập pháp thân Bắc Kinh. Các mục sư cho biết mô hình của Koon gần giống với mô hình “Công giáo quốc doanh” ở lục địa: “Lòng yêu nước” đi trước đức tin!
Quản Hạo Minh ủng hộ thành lập ủy ban tôn giáo trực thuộc chính quyền, giống như “cục tôn giáo” đầy quyền lực tại đại lục. Ủy ban sẽ giúp các tổ chức tôn giáo “hoàn thành nhiệm vụ” suôn sẻ hơn, chẳng hạn được duyệt xây dựng nhà thờ, tu viện. Nhưng nhiều mục sư tin rằng ủy ban mới sẽ là một công cụ để thắt chặt sự kìm kẹp của chính quyền đối với giáo hội.
Chuẩn bị sống chung với lũ
John Chan, trợ giảng tại học viện Alliance Bible Seminary, cho biết hiện các giáo sĩ không còn đề cập đến chính trị trong các bài giảng, dù trực tuyến hay trực tiếp. “Các nhà thờ đang nghĩ ra các phương cách thay thế để có thể tiếp tục hoạt động. Cuối năm 2021, Liên minh Cơ đốc giáo và Truyền giáo (Christian and Missionary Alliance), một trong ba tổ chức Cơ đốc giáo lớn nhất Hong Kong đã thông qua một nghị quyết trong cuộc họp thường niên về việc tách các nhà thờ khỏi giáo hội chung thành các thực thể riêng biệt.
Đây là một cách để tránh việc toàn bộ giáo hội bị xoá sổ nếu chính quyền quyết định trừng phạt một nhà thờ, cắt nguồn kinh phí hoạt động. Năm 2021, Nhà thờ Tin lành Lutheran của Hong Kong đã ban hành một bản ghi nhớ nội bộ về việc chỉ bổ nhiệm những mục sư đủ tiêu chuẩn chính quyền qui định để sau này khi trở thành giám mục sẽ không gặp trở ngại. Phát biểu ngày 21 Tháng Tư trong chương trình “The World Over” của kênh truyền hình EWTN, Cha Vincent Woo, một linh mục Giáo phận Hong Kong và là một chuyên viên giáo luật, nói:
“Đảng Cộng sản Trung Quốc đang sử dụng các thủ đoạn ý thức hệ như cải tạo và tuyên truyền để xóa bỏ quyền tự do tôn giáo ở Hong Kong. Đảng muốn kiểm soát mọi khía cạnh của xã hội, kể cả thực hành lễ nghi tôn giáo. Tôi đã thấy nhiều giáo sĩ Cơ đốc giáo không dám lên tiếng chống lại các sai trái chỉ vì sợ bị bắt giam. Gần đây, một mục sư Tin lành đã bị bắt vì tội kích động trên YouTube ủng hộ người tổ chức buổi cầu nguyện tại Quảng trường Thiên An Môn. Vụ này cho thấy nếu bạn rao giảng điều gì đó chính quyền không thích, hậu quả là khó lường. Vì thế, hai năm qua, hiếm khi có linh mục, mục sư hay giám mục nào ở Hong Kong công khai chống lại chính quyền Hong Kong hoặc Đảng Cộng sản. Nhưng là linh mục và giám mục, chúng ta được ơn kêu gọi để trở thành những nhà tiên tri chống lại sự bất công xã hội”.
Woo ca ngợi “nhân chứng anh hùng”, Hồng y Cung Phẩm Mai (Ignatius Kung Pin-Mei), tổng giám mục Thượng Hải bị bỏ tù 33 năm vào thập niên 1950 vì nhất quyết từ chối cam kết trung thành với Đảng Cộng sản.
Tháng Mười Hai 2021, Reuters đưa tin, các giám mục và lãnh đạo tôn giáo Trung Quốc đã thông báo tóm tắt cho các giáo sĩ Hong Kong chủ trương của Chủ tịch Tập Cận Bình về mô hình tôn giáo “đậm đà bản sắc Trung Quốc” và thông báo đặt tôn giáo ở Hong Kong dưới sự giám sát của Văn phòng Liên lạc Hong Kong và Văn phòng tôn giáo của Bắc Kinh. Giống như ở đại lục, các giáo sĩ buộc phải đăng ký hành nghề với chính quyền để có thể hoạt động công khai.
Nhưng để được gia hạn “giấy phép hành nghề”, các linh mục phải đáp ứng một số tiêu chí nhất định, chẳng hạn tham gia các lớp học cải tạo. Ngoài ra, giấy phép có thể bị thu hồi bất cứ lúc nào. Ở Trung Quốc đại lục từng tồn tại một Giáo hội Công giáo ngầm, bị đàn áp và trung thành với Toà thánh La Mã. Hầu hết các giám mục ngầm đều bị bỏ tù hoặc đã rất già, khiến tương lai của Giáo hội ngầm rất bấp bênh.
Nhiều trường tôn giáo liên kết với các giáo xứ và giáo xứ phải chịu trách nhiệm về những gì nhà trường làm nếu họ không tuân thủ luật An ninh quốc gia. Kết quả là giáo xứ có thể bị đóng cửa. Vào cuối tháng Giêng, tờ Đại Công Báo (Ta Kung Pao) đã đăng bốn bài báo tiêu cực về Công giáo ở Hong Kong, một bài nói về Hồng y Joseph Zen, người từng chỉ trích gay gắt thỏa thuận giữa Vatican-Bắc Kinh năm 2018 về qui chế bổ nhiệm giám mục. Tờ báo xem Zen là kẻ thù của Đảng Cộng sản và kêu gọi các cơ sở tôn giáo của Hong Kong nên đặt dưới sự kiểm soát của chính phủ.
_________
