Bắc Kinh đã lên kế hoạch cho một cơ sở huấn luyện quân sự mới ở Cuba, nâng cao triển vọng quân đội Trung Quốc sẽ hiện diện ngay trước cửa nhà Mỹ.
Chính quyền Biden rất nỗ lực ngăn chặn tham vọng của Trung Quốc (TQ) ở khu vực Caribe “nóng lạnh bất thường” nhưng có vẻ họ đang gặp trở ngại. Khi có tin TQ và Cuba đang đàm phán để xây dựng một cơ sở huấn luyện quân sự chung mới trên đất Cuba, Washington đã lên tiếng báo động TQ đang đẩy mạnh các hoạt động an ninh và tình báo tại một nơi chỉ cách bờ biển Florida 160 km.
Theo các báo cáo tình báo của Hoa Kỳ, dù các cuộc thảo luận về cơ sở huấn luyện trên bờ biển phía Bắc Cuba đã bước sang giai đoạn cuối nhưng chưa đạt được thoả thuận cuối cùng. Chính quyền Biden khi liên lạc với phía Cuba để tìm cách ngăn chặn thỏa thuận này đã nhấn mạnh với hòn đảo này về nguy cơ mất chủ quyền nếu cho thuê lãnh thổ. Nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thiết lập một cơ sở huấn luyện quân sự ở Cuba được tiết lộ trong sự lo lắng ngày càng tăng ở Washington về tham vọng của TQ ở khu vực Caribe-Mỹ Latin và chính phủ Mỹ đang tìm cách giảm bớt những căng thẳng giữa hai siêu cường lớn nhất thế giới sau một loạt đối đầu, gồm cả việc Hoa Kỳ hỗ trợ Đài Loan.
Chuyến đi của Ngoại trưởng Anthony Blinken mới đây dường như đã ngăn chặn được vòng xoáy đi xuống trong mối quan hệ, nhưng Blinken không tìm được sự đồng thuận của TQ về đề nghị quân đội hai bên nên nối lại liên lạc quân sự để tránh những hiểu lầm nguy hiểm. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết ông Blinken cũng nêu lên những lo ngại về các hoạt động tình báo của TQ ở Cuba.
Các quan chức Mỹ thừa nhận tài liệu về cơ sở huấn luyện mới ở Cuba thuộc thông tin tình báo tuyệt mật, có tính thuyết phục nhưng vẫn rời rạc. Các nhà hoạch định chính sách và các nhà phân tích tình báo đang mổ xẻ chúng với các cấp độ cảnh báo khác nhau. Ngày 8 Tháng Sáu, khi tờ Wall Street Journal (WSJ) đưa tin TQ và Cuba đã đạt được thỏa thuận về nguyên tắc cho một địa điểm nghe lén mới ở Cuba, thoạt đầu Toà Bạch Ốc gọi báo cáo đó là “không chính xác” dù không giải thích chi tiết.
Tuy nhiên, hai ngày sau, khi đã giải mật thông tin tình báo, chính quyền Biden xác nhận các cơ sở thu thập tin tình báo của TQ đã tồn tại ở Cuba ít nhất từ năm 2019 và có thể là tín hiệu cho phép TQ tiến xa hơn nữa, kể cả đồn trú lâu dài trên đảo và mở rộng hoạt động tình báo, nghe lén điện tử chống lại nước Mỹ.
Wall Street Journal cho biết, cơ sở huấn luyện nằm trong “Dự án 141” quy mô toàn cầu của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) nhằm mở rộng sự hiện diện quân sự và mạng lưới hỗ trợ hậu cần trên toàn thế giới. Theo các quan chức Mỹ, TQ và Cuba đã cùng điều hành mạng lưới trạm nghe lén trên hòn đảo sau đợt nâng cấp đáng kể vào năm 2019 với bốn trạm vận hành chung từ một trạm ban đầu.
Một địa điểm khác của Dự án 141 là tiền đồn hải quân TQ ở Campuchia và một cơ sở quân sự không được công khai tại một cảng ở Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE) với khả năng thu thập tin tình báo. Ngoài ra, TQ còn căn cứ quân sự tại Djibouti thuộc vùng Sừng châu Phi (căn cứ quân sự duy nhất của Bắc Kinh bên ngoài Thái Bình Dương). Cho đến khi bị phát hiện, không nghe nói có cơ sở nào thuộc Dự án 141 nằm ở Tây bán cầu, sân sau của Mỹ. Đại sứ quán Cuba tại Washington đã gọi báo cáo trước đó của WSJ là “hoàn toàn dối trá và vô căn cứ”.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn dành cho CBS News ngày 19 Tháng Sáu, Ngoại trưởng Blinken xem các hoạt động của TQ ở Cuba là “mối lo ngại nghiêm trọng đối với chính quyền Mỹ” và ông cho biết đã nêu vấn đề này trong các cuộc họp cuối tuần ở Bắc Kinh. “Chúng tôi có phản ứng ngoại giao tương tự trong nhiều năm qua bất cứ khi nào thấy TQ cố gắng mở rộng căn cứ quân sự và tình báo trên toàn cầu. Đây thật sự là mối quan tâm của chúng tôi”.
Một số quan chức tình báo Mỹ cho rằng Bắc Kinh xem các hành động của họ ở Cuba là “phản ứng địa lý” để đáp trả mối sự hỗ trợ của Hoa Kỳ dành cho Đài Loan, đặc biệt khi Hoa Kỳ đưa hơn 100 binh sĩ đến Đài Loan huấn luyện cho lực lượng phòng thủ tại chỗ. Đài Loan cách TQ đại lục khoảng 100 dặm, tương đương với khoảng cách từ Cuba đến Florida. Theo các quan chức Mỹ, TQ không có lực lượng chiến đấu ở Mỹ Latin, trong khi đó Mỹ có hàng chục căn cứ quân sự trên khắp Thái Bình Dương, với hơn 350,000 quân đồn trú.
Các quan chức TQ đã chỉ ra điều này khi phê phán những chỉ trích của Mỹ về việc TQ bành trướng quân sự bên ngoài Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Một quan chức Mỹ đánh giá ý đồ của TQ ở Cuba vẫn chưa được biết đầy đủ và còn quá sớm để đưa ra kết luận chắc chắn về các tiết lộ gần đây. Một số quan chức khác khuyến cáo Cuba nên hành động thận trọng, tránh khiêu khích Mỹ vào thời điểm nền kinh tế của nước này tồi tệ và Cuba muốn Mỹ nới lỏng các biện pháp trừng phạt kinh tế và hạn chế đi lại bị áp đặt.
Chính quyền Biden đang theo dõi chuyến thăm đã lên kế hoạch của một quan chức quốc phòng cấp cao của Cuba tới Bắc Kinh. Chuyến đi được xem là bước tiếp theo trong các cuộc đàm phán về cơ sở huấn luyện. Không thể xác định liệu chuyến đi có diễn ra hay không, nhưng nó cho thấy kế hoạch mở rộng hợp tác là có thực. “Chúng tôi đã bày tỏ quan ngại với chính phủ Cuba” – phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia John Kirby tuyên bố vào đầu tháng này.
Ngày 19 Tháng Sáu, một quan chức Toà Bạch Ốc khẳng định: “Chính phủ TQ sẽ tiếp tục cố gắng tăng cường sự hiện diện của mình ở Cuba và chúng tôi sẽ tiếp tục tìm cách phá vỡ ý đồ này”. Thượng nghị sĩ Mark Warner (Dân chủ-Virginia) và Thượng nghị sĩ Marco Rubio (Cộng hoà-Florida) – Chủ tịch và phó chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện – nhấn mạnh trong một tuyên bố chung: “Chúng tôi rất lo lắng trước thông tin tình báo Havana và Bắc Kinh đang hợp tác để nhắm vào Hoa Kỳ và người dân của chúng ta”.
____________
