Theo một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại thành phố Sydney, Úc, Trung Quốc sẽ không bao giờ đạt được “vị trí dẫn đầu có ý nghĩa” đối với nền kinh tế của Mỹ. Đến giữa thế kỷ này, cả sự thịnh vượng và năng suất tính theo đầu người của Trung Quốc vẫn còn kém xa Mỹ.
Trong báo cáo phân tích mới nhất có tên Revising Down the Rise of China (Điều chỉnh sự trỗi dậy của Trung Quốc), Viện Lowy kết luận: “Chúng tôi tin rằng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ chậm lại ở mức bình quân 2 đến 3% từ nay đến năm 2050”. Roland Rajah, đồng tác giả báo cáo và là nhà kinh tế trưởng của Lowy, giải thích: “Nền kinh tế Trung Quốc hiện phải đối mặt với một số hạn chế nghiêm trọng, trong đó có thách thức về dân số, thiếu nhà ở, giảm đầu tư công, và năng suất yếu”.
Roland Rajah chỉ ra rằng trong 20 nghiên cứu gần đây, hầu hết dự báo đều cho rằng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ đạt bình quân khoảng 5% mỗi năm cho đến năm 2030, trước khi giảm xuống khoảng 4% đến năm 2050. Ông nói: “Các thông số về sự trỗi dậy của Trung Quốc đã được điều chỉnh thấp xuống đáng kể ở hầu hết nghiên cứu kinh tế, đặc biệt là giảm ước tính về tác động của Trung Quốc đối với chính trị toàn cầu”. Vì không thể xác minh tính chính xác các dữ liệu do Trung Quốc công bố nên phân tích của Viện Lowry chủ yếu dựa vào dự báo trung hạn mới nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và dự báo dài hạn do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) công bố. Các nhà kinh tế thường hoài nghi về số liệu chính thức do Đảng Cộng sản Trung Quốc công bố. Một số chuyên gia khẳng định số liệu tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc được đánh giá quá cao nên không đáng tin cậy. Thử điểm qua vài yếu tố then chốt khiến Trung Quốc không thể vượt Mỹ.
Dân số giảm
Yếu tố đơn giản nhất góp phần vào sự suy giảm tăng trưởng kinh tế dài hạn của Trung Quốc là dân số. Sau 37 năm áp dụng chính sách một con hà khắc, dân số trong độ tuổi lao động vẫn tiếp tục giảm đáng kể. Cuộc điều tra dân số quốc gia mới nhất của Trung Quốc cho thấy sinh suất giảm chỉ còn 1.3/một phụ nữ vào năm 2020, thấp hơn nhiều so với sinh suất cần thiết để duy trì lực lượng lao động. Dự báo của Liên Hợp Quốc cho thấy đến năm 2050, dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc sẽ giảm khoảng 220 triệu người, tức mất 1/5 so với hiện nay. Trung Quốc không có chọn lựa nào để giải quyết số lao động hao hụt. Trong khi các quốc gia phát triển phương Tây thường dùng lao động nhập cư để bù đắp cho tỷ lệ sinh thấp, thì đây không phải là lựa chọn của chính phủ Trung Quốc. Trên thực tế, nhiều người Trung Quốc muốn di cư ra nước ngoài hơn số muốn nhập cư vào Trung Quốc.
Phát triển nhà ở chậm lại
Khi dân số già và giảm, nhu cầu nhà ở giảm theo. Hệ quả, thị trường nhà của Trung Quốc đối mặt với sự suy giảm mạnh. Sau nhiều thập niên tăng trưởng và đầu tư mạnh gần như mất kiểm soát (với đầu tư vào nhà ở ước tính tăng 14% GDP trên cả nước và một nửa tổng đầu tư là của tư nhân), thị trường nhà tại Trung Quốc vừa trải qua một đợt rung chuyển tài chính lớn do các qui định mới của cơ quan quản lý nhà. Những lo ngại về dư cung, đầu cơ và tăng giá nhà đã có từ lâu nhưng nay các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc mới chỉ bắt đầu quyết đoán hơn trong việc kiềm chế thị trường nhà ở.
Sự sụp đổ gần đây của Tập đoàn địa ốc Evergrande (công ty kinh doanh nhà lớn thứ hai Trung Quốc do vướng vào khoản nợ lên tới 3% GDP của Trung Quốc) là thiệt hại lớn đầu tiên do các chính sách thắt chặt nhà ở của Bắc Kinh. Nhiều công ty phát triển nhà khác cũng dễ bị tổn thương về tài chính khi các điều kiện hoạt động trên thị trường ngày càng khó khăn hơn. Một vấn đề cần xem xét là đà tăng dân số đô thị giảm có nghĩa là hoạt động xây dựng nhà ở tại đô thị cũng giảm trong khi số liệu thống kê chính thức cho thấy khoảng 90% hộ gia đình thành thị đã làm chủ ít nhất một ngôi nhà hay căn hộ. Kinh tế suy yếu cũng giảm cơ hội việc làm, khiến số người từ nông thôn ra thành thị kiếm việc làm ít hơn. Giảm nhu cầu và dư cung kéo dài, khiến triển vọng kinh doanh nhà ở càng u ám.
Năng suất thấp kinh niên
Khi đối mặt với sự sụt giảm dân số trong độ tuổi lao động, nếu chính phủ Trung Quốc muốn giữ vững sản lượng thì phải tăng năng suất. Nhưng năng suất chưa bao giờ là thế mạnh của Bắc Kinh. Một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Thực tế Trung Quốc có thể tăng năng suất đến đâu? Nhìn lại lịch sử, Trung Quốc chưa bao giờ có năng suất làm việc ấn tượng. Điểm xuất phát năng suất cực kỳ thấp. Khi so sánh nền kinh tế Trung Quốc với các giai đoạn phát triển tương tự của Bốn con hổ châu Á, tăng trưởng năng suất ở Trung Quốc cách ba nước còn lại một “biên độ” đáng kể. Trong khi các nền kinh tế thần kỳ Đông Á và Đông Nam Á trước đây được hưởng lợi lớn về địa chính trị, được tiếp cận thoải mái với phương Tây, cả thị trường lẫn công nghệ, thì địa chính trị lại là bất lợi cho Trung Quốc khi nước này phải đối mặt với viễn cảnh tăng trưởng mà không có cả thị trường lẫn công nghệ Mỹ và phương Tây chống lưng. Nói rõ hơn, ở thời điểm này, Trung Quốc gần như tăng trưởng đơn độc trong sự thù địch và nghi ngờ của phương Tây.
Hiện tượng giảm phụ thuộc vào Trung Quốc
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Úc kể từ ngày Bắc Kinh vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào năm 2007. Nhưng khi kinh tế Trung Quốc suy giảm, việc tiếp tục phụ thuộc vào quốc gia này là “không bền vững” cho tăng trưởng tương lai của các doanh nghiệp Úc (và nhiều nước khác). Cuộc chiến thương mại nặng động cơ chính trị do Bắc Kinh phát động vào giữa năm 2020 đã buộc các doanh nghiệp Úc cũng như nhiều nước phương Tây khác phải “đa dạng hóa” sản xuất và nhập khẩu ở những quốc gia khác.
Bộ trưởng Ngoại giao Litva Gabrielius Landsbergis từng nói thẳng với người dân Úc tại Câu lạc bộ Báo chí Quốc gia (National Press Club) vào ngày 10 Tháng Hai: “Việc cắt đứt phụ thuộc vào Bắc Kinh và Moscow sẽ khiến giá hàng hóa tăng lên, nhưng đó là cái giá thế giới cần phải trả để bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ của mình. Trong nhiều thập niên, nhiều người nghĩ có thể thông qua tự do hóa thương mại để mang lại các giá trị như pháp quyền và dân chủ cho người dân Trung Quốc và các quốc gia có chế độ tương tự; nhưng thật không may, thực tế hoàn toàn ngược lại. Lợi nhuận không những mất đi, bị phụ thuộc vào công xưởng sản xuất của Trung Quốc, mà tiếng nói của phương Tây còn yếu đi! Dân chủ và tự do cũng chẳng thấy đâu cả!
