Đợt tháo chạy nhanh chưa từng thấy!
Các nhà đầu tư đang bỏ Trung Quốc với quy mô chưa từng thấy khi những rủi ro chính trị, kinh doanh, lãi suất tăng ở những nơi khác, khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trở thành nơi kém hấp dẫn hơn để giữ tiền (đầu tư vào cổ phiếu). Theo dữ liệu gần đây nhất của Viện Tài chính Quốc tế (Institute of International Finance-IIF), Trung Quốc đã chứng kiến dòng thoái vốn đầu tư lên đến $17.5 tỷ vào Tháng Ba, mức cao nhất tronglịch sử.
CNN cho biết, Hội Thương mại có trụ sở tại Mỹ gọi đợt tháo vốn này của các nhà đầu tư nước ngoài là “lớn chưa từng thấy”, đặc biệt là không thấy có thoái vốn tương tự từ các thị trường mới nổi khác trong cùng thời gian. Dòng tiền chảy ra gồm cả $11.2 tỷ trái phiếu, trong khi phần còn lại là cổ phiếu. Dữ liệu từ chính phủ Trung Quốc cũng cho thấy đợt thoái vốn kỷ lục của các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường trái phiếu trong những tháng gần đây. Theo Trung tâm Lưu ký và Thanh toán bù trừ (China Central Depository and Clearing), họ đã bán ròng 35 tỷ nhân dân tệ ($5.5 tỷ) trái phiếu chính phủ Trung Quốc trong Tháng Hai, mức bán hàng tháng lớn nhất được ghi nhận.
Cơn sốt bán tháo tiếp tục tăng tốc vào Tháng Ba, đạt mức cao mới 52 tỷ nhân dân tệ ($8.1 tỷ). George Magnus, cộng tác tại Trung tâm Trung Quốc tại Đại học Oxford và là cựu chuyên gia kinh tế của UBS, giải thích: “Sự ủng hộ của Trung Quốc đối với cuộc xâm lược Ukraine của Nga rõ ràng là chất xúc tác khiến dòng vốn rời khỏi Trung Quốc”. Tháng Hai, trước khi Nga xâm lược Ukraine, Trung Quốc và Nga tuyên bố tình bạn của hai nước là “không có giới hạn”.
Nay, với nền kinh tế Nga đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi các lệnh trừng phạt từ khắp nơi trên thế giới, Bắc Kinh vẫn không vội vàng giúp đỡ nước láng giềng phương Bắc theo lời hứa vì lo ngại bị trừng phạt. Martin Chorzempa, một thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, chuyên nghiên cứu kinh tế Trung Quốc và quan hệ Mỹ-Trung nhận định: “Có sự lo lắng về lập trường không rõ ràng và nghiêng về Nga của Trung Quốc trong cuộc xung đột Ukraine, làm dấy lên lo ngại Trung Quốc có thể trở thành mục tiêu trừng phạt kế tiếp của Mỹ nếu giúp Nga”.
Cuộc chiến ở Ukraine dẫn đến đồn đoán Trung Quốc có thể tăng áp lực quân sự chống lại lãnh thổ Đài Loan, gây ra cuộc tháo chạy ồ ạt khỏi hòn đảo này. Nhưng căng thẳng địa chính trị không phải là lý do duy nhất đằng sau cuộc tháo chạy của các nhà đầu tư nước ngoài.
Những yếu tố tác động khác
Việc tăng lãi suất ở Mỹ, các đợt phong tỏa nghiêm ngặt và kéo dài liên quan đến Covid tại các thành phố lớn như Thượng Hải và sắp tới có thể là Bắc Kinh cũng là một nguyên nhân khiến các nhà đầu tư chùn chân. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tiếp tục tăng lãi suất lần đầu tiên kể từ năm 2018 để kiềm chế lạm phát, trong khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã bước vào chu kỳ nới lỏng để hỗ trợ nền kinh tế đang suy thoái. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc sẽ dần kém hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư khi so sánh với Mỹ. Lần đầu tiên sau 12 năm, vào đầu Tháng Tư, lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Trung Quốc đã thấp hơn lãi suất trái phiếu kho bạc Mỹ. Đồng nhân dân tệ cũng chạm mức thấp nhất trong sáu tháng so với đôla Mỹ.
Nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại trong Tháng Ba, tiêu dùng giảm lần đầu tiên trong hơn một năm và tỷ lệ thất nghiệp ở 31 thành phố lớn tăng đến mức cao kỷ lục, chủ yếu là do phong tỏa Covid kéo dài ở Thượng Hải và các thành phố lớn khác đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến đà tăng trưởng và chuỗi cung ứng. Thậm chí, một số nhà kinh tế đang nói về khả năng xảy ra suy thoái trong Quý II/2022 vì Bắc Kinh có vẻ quyết tâm giữ vững chính sách zero-Covid bất chấp cái giá quá đắt phải trả. Trong tuần qua, một số ngân hàng đầu tư đã giảm dự báo tăng trưởng GDP năm 2022 của Trung Quốc.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cắt giảm dự báo tăng trưởng của Trung Quốc xuống còn 4.4%, giảm từ dự báo 4.8% trước đó. Dự báo mới này thấp hơn nhiều so với dự báo chính thức của Trung Quốc, khoảng 5.5%. Với những quan ngại ngày càng tăng và dòng vốn nước ngoài thoát ra mạnh, một số nhà quản lý quỹ đầu tư và nhà phân tích thị trương chứng khoán bắt đầu đặt câu hỏi liệu họ có nên đầu tư vào Trung Quốc không.
Cuộc đàn áp các doanh nghiệp tư nhân
Đại dịch không phải là thủ phạm chính gây ra suy thoái kinh tế của Trung Quốc mà còn cuộc chiến chống lại các doanh nghiệp tư nhân “tham lam”. Rất nhiều nỗi đau kinh tế hiện nay được xem là bắt nguồn từ cuộc đàn áp bài bản và sâu rộng khu vực tư nhân, do Chủ tịch Tập Cận Bình phát động vào năm 2020. Có lo ngại chính phủ sẽ tiếp tục đàn áp từ giáo dục đến công nghệ. Tốc độ và sự dữ dội của cuộc đàn áp chống lại các doanh nghiệp tư nhân khiến những người theo dõi Trung Quốc sâu sát nhất phải giật mình. Bộ quy tắc được công bố vào Tháng Bảy năm ngoái đã đóng cửa ngành công nghiệp dạy thêm tư nhân trị giá $120 tỷ, buộc hàng chục ngàn công ty dạy kèm phải đóng cửa. Một quyết định khác cấm Didi (ứng dụng gọi xe lớn nhất Trung Quốc) chỉ vài ngày sau khi công ty lên sàn chứng khoán IPO tại Mỹ đã khiến các nhà đầu tư quốc tế choáng váng và phải trả giá đắt.
Cuộc đàn áp doanh nghiệp tư nhân dẫn đến một đợt bán tháo chứng khoán Trung Quốc trên toàn thế giới. Chỉ số Nasdaq Golden Dragon, một chỉ số phổ biến của hơn 90 công ty Trung Quốc niêm yết tại Mỹ, đã mất 31% trong Quý III/2021, quý tồi tệ nhất được ghi nhận. Sau đó, tiếp tục giảm thêm 14% trong quý cuối cùng. Để so sánh, S&P 500 lần lượt tăng 0.2% và 11% trong Quí III và IV năm ngoái. Nasdaq Composite cũng tăng 8% trong quý cuối cùng 2021. Theo Qi Wang, Giám đốc đầu tư của MegaTrust Investment tại Hong Kong, một số tiền tháo chạy khỏi Trung Quốc được chuyển sang tài sản bằng đôla Mỹ, một số kha khá khác chảy sang Ấn Độ.
Cuộc đàn áp đối với khu vực tư nhân cũng tác động đến các quỹ đầu tư tư nhân tại Trung Quốc. Theo công ty dữ liệu đầu tư Preqin có trụ sở tại London, Vương quốc Anh, các quỹ huy động vốn đầu tư vào Trung Quốc chỉ thu hút được $1.4 tỷ trong quý đầu tiên của năm 2022, giảm 70% so với quý trước. Một cuộc khảo sát riêng của Bain & Company cũng cho thấy các quỹ đầu tư tư nhân tại Trung Quốc chỉ thu hút được $28 tỷ tài trợ mới trong nửa cuối năm ngoái, giảm 54% so với nửa đầu năm. Lý do: Các nhà đầu tư toàn cầu ngày càng lo ngại về sự bất ổn chính trị và kinh tế Trung Quốc.
Dù vậy, trong khi các quỹ trái phiếu và cổ phiếu có thể cắt giảm đầu tư vào Trung Quốc, có bằng chứng cho thấy các công ty toàn cầu đang tiếp tục đầu tư vào các doanh nghiệp nước này. Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục $173 tỷ trong năm 2021, tăng 20% so với năm trước.
Theo cuộc khảo sát thường niên do Phòng Thương mại Liên minh châu Âu (EU) thực hiện tại Trung Quốc vào năm ngoái, chỉ 9% trong số gần 600 công ty châu Âu hoạt động tại Trung Quốc có kế hoạch chuyển đầu tư hiện tại hoặc dự kiến ra khỏi Trung Quốc, tỷ lệ thấp nhất được ghi nhận. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy một số người trong số họ bắt dầu lo lắng về chính sách zero-Covid của Trung Quốc. Đầu tuần này, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào (Wang Wentao) đã gặp một số phòng thương mại nước ngoài để thảo luận về tác động của chính sách zero-Covid.
