Tổng Thống Donald Trump tranh cử nhiệm kỳ hai với lời hứa sẽ chấm dứt sự can dự của Mỹ vào các cuộc xung đột, đưa lính Mỹ về nhà; nhưng nay nhiều diễn biến cho thấy đang manh nha một cuộc chiến chống nhà lãnh đạo độc tài Nicolas Maduro của Venezuela, có phần giống cuộc chiến lật đổ Saddam Hussein của Iraq hai mươi năm về trước
Ông Trump chưa đưa ra quyết định nhưng các cố vấn đang bàn tính nhiều kế hoạch, nhắm tới nhiều mục tiêu, từ triệt hạ các băng đảng ma túy, tấn công các căn cứ quân sự, chiếm các mỏ dầu tới lật đổ chế độ Maduro. Liệu nước Mỹ có sắp bước vào một cuộc chiến tranh mới?
Hai dấu hiệu nổi bật nhất là các cuộc tấn công vào thuyền bè mà chính quyền Trump cho là đang vận chuyển ma túy trên biển Caribbean và tập trung quân đội Mỹ ở quy mô lớn ngoài khơi Venezuela.
Tập trung quân
Từ Tháng Chín đến nay, Hải Quân Mỹ đã thực hiện hơn 15 cuộc tấn công, đánh chìm hàng chục tàu thuyền đang đi trong vùng biển quốc tế, giết chết ít nhất 65 người dù không đưa ra bằng chứng cho thấy đây là những kẻ buôn ma túy.
Trả lời phỏng vấn CBS News hôm Chủ Nhật, 2 Tháng Mười Một, ông Trump nói mỗi chiếc thuyền như vậy đưa lậu vào Mỹ lượng ma túy đủ để giết chết 25,000 người – một thông tin bị cho là không có căn cứ. Một số chuyên gia nói những chiếc thuyền bị đánh là quá nhỏ, không đủ xăng dầu để đi đến bờ biển nước Mỹ và không đặt ra mối đe dọa đáng kể.
Vả lại, không ai giết gà bằng dao mổ trâu. Để triệt hạ các đường dây buôn lậu ma túy, Mỹ không nhất thiết điều động một lực lượng quân đội hùng hậu như hiện nay.
Theo nhiều nguồn tin, từ Tháng Tám đến nay Mỹ đã đưa tới biển Caribbean hàng chục khu trục hạm, tàu tấn công đổ bộ, tàu ngầm nguyên tử lực cùng với nhiều chiến đấu cơ, trực thăng tân tiến. Hàng không mẫu hạm USS Gerald Ford – mẫu hạm lớn nhất thế giới – đã rời Địa Trung Hải hôm 26 Tháng Mười để tới hội quân ngoài khơi Venezuela. Các pháo đài bay B-1 và B-52, cũng như các phi đội F-35 và trực thăng liên tục quần đảo trên bầu trời khu vực.
Hãng tin Reuters cho biết, trên các đảo do Mỹ kiểm soát ở Puerto Rico và US Virgin Islands, các căn cứ hải quân cũ đang được nâng cấp nhanh chóng, sẵn sàng cho các chiến dịch quân sự kéo dài. Báo The New York Times cho biết có hơn 10,000 binh sĩ Mỹ hiện diện, một nửa trên các chiến hạm và một nửa đóng tại Puerto Rico
Khoảng 10% tài sản của Hải Quân Mỹ cũng đang tập trung tại khu vực này, dưới sự điều hành của Bộ Tư Lệnh Trung và Nam Mỹ (SOUTHCOM).
Báo The Economist đánh giá đây là cuộc tập hợp Hải Quân Mỹ lớn nhất trong khu vực kể từ sau vụ khủng hoảng hỏa tiễn Cuba năm 1962.
Ngoài ra, ông Trump công khai tiết lộ ông cho phép CIA. thực hiện các chiến dịch bí mật bên trong lãnh thổ Venezuela – điều mà không tổng thống nào nói ra trước công chúng.
Để làm gì?
Câu hỏi mà dư luận quan tâm là, Mỹ tập trung binh lực hùng hậu như vậy để làm gì? Hôm Chủ Nhật, khi đài CBS hỏi liệu Mỹ có đang chuẩn bị chiến tranh với Venezuela không, ông Trump đáp: “Tôi không nghĩ vậy, nhưng họ đối xử với chúng ta quá tệ, không chỉ chuyện ma túy.”
Tổng Thống Trump nhiều lần tố cáo nhà lãnh đạo Venezuela đã “mở cửa nhà tù và bệnh viện tâm thần” đưa những tù nhân, người điên và thành viên băng đảng tội phạm Tren de Aragua vào phá hoại nước Mỹ. “Tổng Thống Trump đã nói rõ trong thông điệp gửi tới Maduro: Chấm dứt ngay việc tuồn ma túy và tội phạm vào đất nước chúng tôi,” Anna Kelly, phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc tuyên bố.
Các cố vấn cao cấp trong nội các của ông, đặc biệt là Ngoại Trưởng kiêm Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Marco Rubio và Phó Văn Phòng Tòa Bạch Ốc Stephen Miller, ủng hộ hành động cứng rắn hơn với Venezuela và tin rằng Maduro phải bị lật đổ như Saddam Hussein.
Chính phủ Mỹ công khai treo giải thưởng $50 triệu cho thông tin bắt giữ ông Maduro. Khi được CBS News hỏi liệu thời gian cai trị của Maduro chỉ còn tính từng ngày hay không, ông Trump đáp: “Vâng, tôi nghĩ vậy,” hàm ý chế độ Maduro sắp bị xóa sổ.
Theo các nguồn tin truyền thông, hiện nhóm cố vấn của ông Trump đang cân nhắc các lựa chọn khác nhau và chưa rõ ông sẽ chọn phương án nào.
Lựa chọn nào?
Lựa chọn đầu tiên là oanh kích các căn cứ quân sự Venezuela, một số căn cứ là nơi bào chế và đầu mối phân phối ma túy cocaine. Mục đích của chiến dịch này là làm sụp đổ sự ủng hộ của quân đội dành cho Maduro, buộc ông ta phải đào tẩu hoặc lẩn trốn, do đó dễ bị truy lùng và bắt giữ. Tuy vậy, quân đội Mỹ sẽ không dùng oanh tạc cơ tầm xa ném bom vào lãnh thổ Venezuela như đã làm với các cơ sở nguyên tử của Iran hồi tháng Sáu vì cách làm đó không hiệu quả, không thay đổi được chế độ mà có nguy cơ phản tác dụng, tạo cớ để Maduro củng cố quyền lực thêm nữa.
Lựa chọn thứ hai là cử các lực lượng đặc biệt tinh nhuệ như Delta Force của Lục Quân hoặc SEAL Team của Hải Quân bí mật thâm nhập Venezuela truy tìm, bắt giữ hoặc hạ sát Maduro như cách Tổng Thống Barack Obama đã dùng để tiêu diệt trùm khủng bố Osama Bin Laden ở Pakistan.
Lựa chọn này phạm vào điều cấm kỵ là ám sát một nguyên thủ quốc gia nước ngoài nhưng chính quyền Trump có thể biện bạch rằng Maduro không phải là nguyên thủ quốc gia được thừa nhận mà chỉ là một tay trùm băng đảng “khủng bố ma túy” (narco terrorist) – lập luận đang được sử dụng để tấn công các tàu thuyền mà chính quyền cho là đang vận chuyển ma túy lậu.
Nên để ý, Maduro không phải là lãnh đạo hợp pháp (legitimate leader) của Venezuela. Chế độ Maduro bị nhiều quốc gia coi là bất hợp pháp do gian lận trong cuộc tổng tuyển cử năm ngoái và đàn áp khốc liệt các tiếng nói đối lập trong nước.
Chính phủ Mỹ thời Tổng Thống Joe Biden từ chối công nhận chính quyền Maduro, thường xuyên lên án chế độ độc tài và treo thưởng $25 triệu cho việc bắt giữ Maduro (chính quyền Trump nâng số tiền thưởng lên gấp đôi).
Lựa chọn thứ ba là đưa quân đội Mỹ vào Venezuela, nhanh chóng chiếm quyền kiểm soát các phi trường, các căn cứ quân sự và các cơ sở hạ tầng thiết yếu như nhà máy điện, nước, đài phát thanh truyền hình; từ đó truy tìm Maduro hoặc kích động cuộc nổi dậy lật đổ ông ta. Nhưng cuộc chiến bên trong lãnh thổ Venezuela có thể khiến quân đội Mỹ bị sa lầy và bị tổn thất nhân mạng, kể cả sinh mạng của thường dân vô tội giống như chiến dịch truy lùng quân khủng bố Hamas mà quân đội Israel thực hiện ở Dải Gaza hơn hai năm qua.
Báo The New York Times cho biết Tổng Thống Trump không muốn chọn cách tấn công nào rủi ro cho sinh mạng binh sĩ cho nên các cố vấn đang tìm hiểu kỹ hơn cách thức sử dụng vũ khí tầm xa thay cho việc đổ quân lên đất Venezuela. Có nguồn tin cho biết ông Trump đang chờ mẫu hạm USS Gerald Ford tới điểm tập trung – dự tính vào giữa tháng Mười Một, chở theo từ 75 đến 90 chiến đấu cơ F-35C và F/A 18E/F và hàng trăm hỏa tiễn Tomahawk – để có ý kiến cuối cùng.
Hậu Maduro là gì?
Một vấn đề không kém phần hóc búa đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách: Lật đổ Maduro rồi sau đó là gì? Trong cuộc tổng tuyển cử năm ngoái, chính trị gia đối lập Edmundo Gonzalez giành được nhiều phiếu nhất nhưng bị Maduro cướp mất chiến thắng.
Nếu chiến dịch quân sự của Mỹ thành công thì rất có thể ông Gonzalez sẽ được “phục chức.” Cũng có thể nhà lãnh đạo đối lập đang lẩn trốn Maria Corina Machado – người vừa được trao giải Nobel Hòa Bình 2025 – sẽ đắc cử tổng thống trong một cuộc bầu cử tự do và công bằng “hậu Maduro” nhưng cũng có khả năng Venezuela rơi vào hỗn loạn như chuyện đã xảy ra ở Iraq sau khi Saddam Hussein bị treo cổ ngày cuối năm 2006.
“Không nên coi nhẹ nguy cơ bạo lực sau khi loại bỏ Maduro. Nhiều sĩ quan quân đội có thể chống lại sự thay đổi chế độ”, tổ chức nghiên cứu về khủng hoảng toàn cầu International Crisis Group có trụ sở tại Brussels, nhận định.
Cho dù Venezuela không rơi vào hỗn loạn như Iraq thì cũng không có gì bảo đảm rằng chính phủ mới, hay nhà lãnh đạo mới của Venezuela sẽ thân thiện hơn với Mỹ, nhất là khi các nước chung quanh như Columbia, Brazil đều đang “cơm không lành, canh không ngọt” với Mỹ do chính sách thuế quan và chống ma túy hung hăng của chính quyền Trump.
Không thỏa hiệp
Về phần Maduro, ông ta cũng biết dao đã kề cổ nên Maduro nỗ lực hết sức để lấy lòng ông Trump. Maduro cam kết dành cho các công ty Mỹ cổ phần chi phối trong các công ty khai thác dầu khí, vàng và khoáng sản, mở các mỏ dầu, mỏ vàng mới cho các nhà đầu tư Mỹ với chính sách ưu đãi đặc biệt. Ông ta cũng cam kết xuất cảng dầu của Venezuela sang Mỹ thay vì bán cho Trung Quốc và hạn chế các hợp đồng khai thác khoáng sản ký với các đối tác Nga, Trung Quốc và Iran.
Tuy vậy, hồi đầu tháng trước, Tổng Thống Trump đã thẳng thừng từ chối các đề nghị của Maduro đồng thời tăng tốc huy động quân đội đến khu vực. Sự từ chối của ông Trump cho thấy, dù mục đích chưa thật rõ ràng nhưng việc Mỹ tập trung quân ở Caribbean không phải là một đòn tâm lý để dằn mặt Maduro như nhiều người nhận định mà báo hiệu một cuộc chiến tranh nóng để xoá bỏ chế độ độc tài ở Venezuela đang đến gần.
