Ai đã tìm ra thủ phạm?
Cuộc bắt giữ nhanh chóng và quy mô của lực lượng đặc vụ được trang bị vũ khí và phương tiện hiện đại vào buổi trưa thứ Năm ngày 13 Tháng Tư đối với Jack Teixeira có công lớn của các phóng viên điều tra. Theo một bản khai có tuyên thệ trước tòa vào thứ Sáu, Cục Điều tra Liên bang (FBI) đã nhắm vào nghi phạm Jack Teixeira trong vài ngày, nhờ vào các manh mối và thông tin điều tra mà New York Times (NYT) và Washington Post (WP) đã phát hiện, từ nhóm chat Discord, là không gian mà Teixeira đã chia sẻ các tài liệu tuyệt mật.
Mặc dù các thành viên khác của nhóm chat không xác định Teixeira là người đã rò rỉ các tài liệu mật, nhưng qua nghiệp vụ điều tra, các phóng viên đã xác định được danh tính của kẻ tình nghi: Jack Teixeira, 21 tuổi, Binh nhất Lực lượng Vệ binh Quốc gia Không quân, bang Massachusetts. Đặc biệt nhờ vào sự trợ giúp của Aric Toler, người đã giúp truy tìm nghi phạm. Toler là giám đốc đào tạo và nghiên cứu tại Bellingcat, một nhóm báo chí điều tra chuyên về nghiên cứu nguồn mở.
Sự hợp tác nhịp nhàng và hiệu quả giữa các phóng viên đã giúp FBI nhanh chóng tiến hành bắt giữ và tạm giam Teixeira. Tòa án liên bang ở Boston đã buộc Teixeira tội lưu trữ và lan truyền trái phép thông tin quốc phòng, cũng như tội thu thập và lưu trữ trái phép tài liệu mật. Hiện tại, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ vẫn tiếp tục đánh giá những thiệt hại từ vụ rò rỉ được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong thập kỷ qua.
Jack Teixeira là ai?
Sau khi tốt nghiệp trung học, Teixeira gia nhập Lực lượng Vệ binh Quốc gia Không Quân Massachusetts vào Tháng Chín năm 2019. Sau khoảng hai năm, Teixeira được cấp quyền truy cập các thông tin tối mật và nhạy cảm (TS/SCI). Kể từ Tháng Năm năm 2022, Teixeira phục vụ tại căn cứ Lực lượng Vệ binh Quốc gia Không quân Otis, bang Massachusetts, với công việc của một chuyên gia công nghệ thông tin, cấp bậc Binh nhất (Airman First Class – E3). Vì vậy, Teixeira có thể truy cập thông tin tình báo quân sự tối mật thông qua mạng máy tính của Bộ Quốc phòng mang tên Hệ thống Liên lạc Tình báo Chung Toàn cầu.
Theo bản khai của một cơ quan liên bang Hoa Kỳ, cậu thanh niên 21 tuổi này đã truy cập tài liệu của chính phủ vào Tháng Hai năm 2023, khoảng một ngày trước khi một người quen của Teixeira đã đăng lại trên Internet. FBI còn cho biết Teixeira đã sử dụng máy tính của chính phủ để tìm kiếm các báo cáo tình báo mật.
Tiết lộ thông tin mật gì?
Các tài liệu tuyệt mật mà Teixeira đã tiết lộ, trong đó có hơn trăm tài liệu cung cấp thông tin về các hoạt động quân sự, bao gồm cả máy bay do thám của Mỹ và ước tính mới về số người thiệt mạng của quân đội Ukraine và Nga. Các tài liệu cung cấp chi tiết cụ thể việc sử dụng đạn dược của Ukraine trong chiến tranh, cũng như Vladimir Putin có thể đang nhận hóa trị. Teixeira còn bị cáo buộc chụp ảnh các bản đồ và biểu đồ quân sự. Một số tài liệu bị lộ cho thấy điểm yếu trong hệ thống phòng không và đường tiếp tế của quân đội Ukraine; trong khi một số khác chứa thông tin tình báo nhạy cảm về các đồng minh như Israel và Ai Cập.
Trong cuộc họp báo hôm thứ Năm, Chuẩn tướng Không quân Pat Ryder, Thư ký Báo chí của Lầu Năm Góc, đã thừa nhận rằng hiện Bộ Quốc phòng không biết chính xác tổng số tài liệu mật bị tiết lộ là bao nhiêu. Hôm thứ Bảy, Bộ Tư pháp đã công bố sẽ mở một cuộc điều tra về vụ rò rỉ các tài liệu được phân loại bí mật (secret) và không được phân phát cho các chính phủ nước ngoài.
Thất bại hệ thống của Bộ Quốc phòng
Theo các báo cáo, Bộ Quốc phòng đã không hề hay biết về vụ rò rỉ lan truyền thông tin tuyệt mật “nguy cơ rất nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia” trong vài tháng cho tới tuần trước. Việc một thành viên cấp dưới của quân đội Hoa Kỳ có thể dễ dàng sở hữu và tiết lộ các tài liệu mật và tuyệt mật là không thể chấp nhận được, phơi bày lỗi hệ thống của cơ quan tối quan trọng của chính phủ Hoa Kỳ.
Hàng loạt câu hỏi được đặt ra: Những ai đã cấp quyền truy cập thông tin tối mật Teixeira? Tại sao một binh nhất trong Lực lượng Vệ binh Quốc gia Không quân ở Massachusetts lại được quyền truy cập thông tin tình báo tối mật và nhạy cảm? Cấp trên giám sát của Jack là ai? Tại sao không một ai trong quân khu của Teixeira biết những gì cậu ấy đã làm trong nhiều tháng, cho đến khi các tài liệu mà Teixeira đã sao chép và chụp ảnh bắt đầu xuất hiện trên Internet?
Các vụ rò rỉ thông tin tối mật đã xảy ra trước đây, nhưng tới nay cơ quan tình báo và quân đội Hoa Kỳ vẫn chưa tìm ra giải pháp để ngăn chặn những vụ rò rỉ này. Các chuyên gia, bao gồm cả các cựu quan chức tình báo Hoa Kỳ, nói với USA TODAY rằng, không có cách khắc phục dễ dàng cho vấn đề này. Đó là trường hợp đặc biệt vì sự rộng lớn của bộ máy quan liêu quân sự và tình báo, nơi có hàng triệu người, mà nhiều người trong số họ là các nhà thầu độc lập với quyền truy cập các thông tin an ninh tối mật.
Khi được hỏi Bộ Quốc phòng sẽ làm gì để ngăn chặn các vụ rò rỉ thông tin mật, phát ngôn viên Ngũ Giác Đài, Sue Gough, nói: “Chúng tôi thường xuyên xem xét danh sách của các nhân viên nhận thông tin mật để đảm bảo rằng những người này vẫn có nhu cầu chính đáng để tiếp cận nguồn tin, vì danh sách này thường tăng theo thời gian. Chúng tôi cũng tận dụng cơ hội này để rà soát lại những người được nhận thông tin mật.”
Phản ứng chung của dư luận và hầu hết các chính trị gia Hoa Kỳ là ủng hộ Bộ Quốc phòng truy tố nghi phạm Teixeira. Cựu phó tổng thống Mike Pence nói với Fox News: “Việc đánh cắp và tiết lộ thông tin nhạy cảm, tối mật gây nguy hiểm cho lực lượng tình báo Hoa Kỳ ở nước ngoài. Phải chấm dứt. Tôi nghĩ anh ta cần phải bị truy tố đến mức cao nhất của pháp luật.”
Nguyên nhân thực sự đằng sau vụ phát tán thông tin tối mật của cậu thanh niên 21 tuổi vẫn đang được điều tra. Nhưng không khó để đoán rằng một trong những động cơ đến từ việc “muốn thể hiện” với bạn bè của Jack Teixeira. Các chuyên gia quân sự cho rằng vụ rò rỉ này đã phơi bày một điểm yếu cố hữu của hoạt động thu thập thông tin tình báo Hoa Kỳ.
Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ cần phải xem xét lại quá trình cấp quyền truy cập thông tin mật, đặc biệt phải tính toán xem đối tượng nào và điều kiện ra sao. Với ước tính có khoảng 1,25 triệu công dân Hoa Kỳ nắm giữ quyền truy cập thông tin tối mật, việc kiểm tra và giám sát từng cá nhân gần như là không thể.
Quan trọng hơn, theo ký giả Jonathan Guyer của Vox, Bộ Quốc phòng dường như vẫn chưa nắm bắt được đầy đủ sự thật đơn giản, nhưng quan trọng về không gian mạng: đó là cho phép mọi người tự do chia sẻ thông tin một cách ẩn danh. Nghĩa là, Bộ Quốc phòng cần tăng cường hoạt động tình báo tại các nhóm chat, diễn đàn, và không gian mạng. Rò rỉ thông tin tối mật sẽ còn là một thách thức nghiêm trọng đối với an ninh Hoa Kỳ, đặc biệt trong thời kỳ công nghệ số. Nếu lỗi hệ thống về quyền tiếp cận thông tin tối mật không được khắc phục, thì các vụ rò rỉ thông tin đe dọa an ninh quốc gia sẽ còn tiếp tục xảy ra.
