Vụ án oan sai của Hồ Duy Hải đã trở thành một vết thương mưng mủ trong lòng xã hội Việt Nam suốt hơn một thập niên qua, gieo rắc nỗi hoang mang về tính công bằng và minh bạch của hệ thống tư pháp.
Gắn liền với nó là hình ảnh của cựu Chánh Án Nguyễn Hòa Bình, người vừa rời khỏi ngành tòa án để đảm nhiệm vị trí phó thủ tướng đầy quyền lực. Liệu sự ra đi này, cùng với những biến động nhân sự khác trong ngành tư pháp, có mở ra tia hy vọng thực sự cho công lý được thực thi, hay vụ án Hồ Duy Hải sẽ tiếp tục chìm trong bóng tối của những khuất tất, tranh cãi và sự thờ ơ của những người có trách nhiệm?
Hồ Duy Hải, một thanh niên 23 tuổi đến từ Long An, bị kết án tử hình vì tội giết hai nữ nhân viên bưu điện Cầu Voi vào năm 2008. Tuy nhiên, ngay từ đầu, vụ án đã vướng rất nhiều điểm nghi vấn, khiến dư luận và gia đình Hải tin rằng anh bị oan.
Không có nhân chứng nào nhìn thấy Hồ Duy Hải gây án, DNA của anh cũng không được tìm thấy tại hiện trường. Con dao được cho là hung khí đã bị thay đổi một cách khó hiểu so với ban đầu, các vật chứng khác cũng có dấu hiệu bị làm giả hoặc bị hủy một cách có chủ đích.
Hồ Duy Hải từng khai nhận tội nhưng sau đó lại liên tục rút lại lời khai, khẳng định mình bị ép cung, bị đánh đập và đe dọa để nhận tội. Đáng chú ý, cơ quan điều tra đã bỏ qua những bằng chứng ngoại phạm quan trọng, cho thấy Hải có thể đã ở nơi khác vào thời điểm xảy ra vụ án, thậm chí còn có những nhân chứng có thể xác nhận điều này.
Năm 2020, sau nhiều năm đấu tranh không mệt mỏi của gia đình Hải và sự lên tiếng của dư luận, Viện Kiểm Sát Nhân Dân Tối Cao dưới sự lãnh đạo của ông Lê Minh Trí đã đưa ra kháng nghị, chỉ ra 17 điểm phi lý trong vụ án và đề nghị tuyên Hải vô tội. Kháng nghị này được coi là một bước ngoặt quan trọng, khẳng định những nghi ngờ của dư luận về tính oan sai của vụ án là có cơ sở.
Tuy nhiên, kháng nghị này đã bị bác bỏ một cách đầy bất ngờ và gây tranh cãi bởi Hội Đồng Thẩm Phán do chính ông Nguyễn Hòa Bình, khi đó là chánh án Tòa Án Nhân Dân Tối Cao, làm chủ tọa. Điều đáng nói là trước đó, khi còn là viện trưởng Viện Kiểm Sát Nhân Dân Tối Cao (2011-2016), ông Nguyễn Hòa Bình đã từng nhiều lần khẳng định Hải có tội, thậm chí còn ký văn bản khẳng định không kháng nghị bản án sơ thẩm và phúc thẩm, góp phần vào việc chủ tịch nước bác đơn xin ân xá của Hải.
Việc ông Nguyễn Hòa Bình tham gia tố tụng ở cả hai vị trí then chốt, mang tính quyết định đối với số phận của Hồ Duy Hải, đã dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ dư luận và giới luật sư. Nhiều ý kiến cho rằng ông đã vi phạm nguyên tắc khách quan, công bằng trong xét xử, đồng thời thể hiện rõ sự xung đột lợi ích.
Lẽ ra, với tiền sử tham gia vào vụ án ở vị trí người đứng đầu cơ quan công tố, ông nên tự rút lui khỏi phiên tòa giám đốc thẩm để bảo đảm tính công bằng tối đa cho Hồ Duy Hải. Tuy nhiên, điều này đã không xảy ra, và quyết định của Hội Đồng Thẩm Phán do ông chủ tọa đã khiến niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp thêm lung lay.
Giờ đây, với sự ra đi của ông Nguyễn Hòa Bình khỏi ngành tòa án và việc ông Lê Minh Trí, người từng đứng đầu Viện Kiểm Sát kháng nghị vụ án, trở thành chánh án Tòa Án Nhân Dân Tối Cao, một tia hy vọng mong manh đã xuất hiện. Liệu vụ án oan Hồ Duy Hải có được xem xét lại một cách khách quan, toàn diện và công bằng hơn? Liệu những sai sót trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử sẽ được nghiêm túc xem xét và sửa chữa? Liệu công lý sẽ được thực thi, trả lại sự trong trắng cho Hải sau hơn một thập niên sống trong cảnh tù tội và đối mặt với án tử hình oan ức?
Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ, và không ai dám chắc chắn điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tuy nhiên, sự thay đổi nhân sự cấp cao trong ngành tư pháp ít nhiều đã thắp lên niềm tin cho những ai khao khát công lý cho Hải, cho gia đình anh và cho chính hệ thống tư pháp Việt Nam.
Tuy nhiên, thực trạng xung đột lợi ích, thiếu minh bạch và sự can thiệp của các thế lực bên ngoài vào hoạt động tư pháp vẫn là một vấn đề nhức nhối, cần được giải quyết triệt để để đảm bảo tính công bằng và liêm chính cho mọi vụ án.
Vụ án Hồ Duy Hải có thể trở thành một bước ngoặt quan trọng, thúc đẩy sự thay đổi tích cực, toàn diện trong việc thực thi công lý tại Việt Nam, hay sẽ tiếp tục là một vết thương mưng mủ, gây xói mòn niềm tin của người dân vào hệ thống pháp luật và công lý? Thời gian và những hành động cụ thể của các cơ quan chức năng sẽ cho chúng ta câu trả lời.
