Thôn Sơn Trà, xã Bình Đông nằm cạnh Khu kinh tế Dung Quất. Những rừng cây, đồi núi cạnh biển dần bị tàn phá, nhường chỗ cho sự phát triển kinh tế công nghiệp. Có một đàn khỉ di cư đến hòn đảo giữa sông Trà Bồng tìm nơi trú ẩn. Người thì bảo chúng di cư từ xã Bình Thạnh (bên kia sông Trà Bồng) qua, người lại cho rằng chúng từ cánh rừng ở xã Bình Thuận lên. Nhưng tất cả đều biết những cánh rừng ven biển từng là nơi sinh sống của lũ khỉ dần bị san ủi. Không còn nơi trú ngụ và cạn kiệt thức ăn, đàn khỉ đành phải di cư tìm “ngôi nhà” mới.
Hòn Trà không có con người tác động nhưng rất nhỏ, nằm ngay cửa biển, cái ăn rất khó. Những ngày mới tìm lên đảo, đàn khỉ kêu la cả đêm. Không ai hiểu lý do, cứ nghĩ chúng gọi bầy. Nhưng rồi mọi người phát hiện lũ khỉ thiếu thức ăn. Đó là lúc mỗi chiếc thúng từ sông ra biển, lũ khỉ lại chạy theo kêu như cầu cứu.
Bà Út Chất, 78 tuổi, đã nuôi đàn khỉ hoang đó suốt nhiều năm nay. Những ngày đầu bà Út qua đảo Hòn Trà cho đàn khỉ ăn, nhiều người nói bà làm chuyện tào lao và sẽ không duy trì được lâu. Nhưng rồi mỗi ngày người ta lại thấy bà mượn thúng mang thức ăn đến nơi lũ khỉ chờ đợi. Bây giờ nhiều người hỗ trợ, biếu tiền để bà nuôi đàn khỉ. Ai cũng biết bà Út phải thương đàn khỉ lắm mới miệt mài như vậy. Tiểu thương trong chợ Bình Đông thương bà, thay vì bán thì họ lựa riêng những trái cây héo để bà cho đàn khỉ.
Mỗi ngày, khi cho đàn khỉ ăn, bà vẫn giữ thói quen đếm, bởi đợt bão hồi cuối năm 2021 không ai cho bà mượn thúng ra đảo vì sợ nguy hiểm. Bà đứng trong bờ gọi vọng ra, lũ khỉ cũng hú lại. Gần tháng sau, thời tiết ổn định, bà Chất vội mang thức ăn ra đảo. Bà đếm lại, thấy thiếu mất hai con nên hỏi: “Còn hai con nữa đâu, bây ra đây, không bà giận không cho ăn nữa”.
Bà Út không nhớ mình gắn bó với đàn khỉ bao năm rồi, nhưng bà biết đàn khỉ đã đẻ thêm ba con, khiến bà rất vui. Tình yêu thương bà Út trao, đàn khỉ cảm nhận được hết. Trong cái lần mưa gió hơn một tháng trước, bà Út mang thức ăn ra cho đàn khỉ rồi nói: “Lỡ mai mốt bà chết, ai mang thức ăn cho tụi bây?”. Nỗi sợ sẽ bỏ lại đàn khỉ bơ vơ ánh lên trong đôi mắt bà khi kể chuyện. “Tôi coi chúng như con. Giá mà trên Hòn Trà có cây trái, thức ăn thì đỡ lo”, bà Út nói.
Theo nhà chức trách địa phương, đàn khỉ trên thuộc loài khỉ vàng (tên khoa học: Macaca Mulatta) thuộc danh mục động vật nguy cấp, quý, hiếm (nhóm IIB). Khỉ vàng có giá trị trong việc sản xuất vaccine phòng bại liệt trẻ em và được dùng làm vật mẫu để thử nghiệm một số loại vaccine trong y học.
