Công trình xây dựng dở dang, đình đốn, kéo theo hàng loạt công nhân, kỹ sư ngành xây dựng thất nghiệp.
Theo Tổng cục Thống kê, trong hai tháng đầu năm 2023, số lượng công ty kinh doanh bất động sản thành lập mới là 550, giảm 62.4% so với cùng kỳ; số lượng công ty bất động sản giải thể là 235 doanh nghiệp, tăng gần 20%. Con số này chắc chắn chưa sát với thực tế.
Tuổi Trẻ ngày 1 Tháng Tư 2023 đã phản ảnh tình hình bi đát của vài kỹ sư xây dựng hiện không có việc làm, phải giấu bằng, đi làm công việc thời vụ để kiếm sống. Đó là trường hợp của ông Huy Hoàng (34 tuổi), kỹ sư xây dựng của một công ty lớn trong hơn 10 năm, nhưng giờ phải xin đi làm lao động thời vụ trong một công xưởng thuộc Khu công nghiệp Vĩnh Lộc (quận Bình Tân, Sài Gòn). Từ kỹ sư giám sát công trình xây dựng có những dự án tính bằng ngàn tỷ đồng bỗng quay qua chân bốc vác, ông Hoàng phải giấu nhẹm tấm bằng kỹ sư vì “phải xoay xở, cả nhà phải có cái ăn trước đã, tự hào gì mà khoe”.
Từ cuối năm 2022, các dự án trong tình trạng ỳ ạch, lượng công việc ngày càng ít, nhiều kỹ sư như ông đã bỏ việc, nhưng ông vẫn lỳ cố bám lại vì còn gia đình phải lo, hy vọng các dự án xây dựng sẽ tái khởi động. Thế nhưng hồi trước kỳ nghỉ tết (đầu Tháng Giêng 2023), công ty đột ngột gửi thông báo cho nhóm kỹ sư: Hoặc thôi việc, hoặc chờ đến khi có việc công ty sẽ gọi.
Một lần nữa, ông Hoàng xin ở lại, được nhận phần lương cơ bản trong ba tháng, khoảng 6 – 12 triệu đồng/người ($255- $511), tùy vị trí.
Bước sang tháng thứ ba mà tình hình chả khá hơn, không có lời hẹn rõ ràng về công việc sắp tới, ông Hoàng sốt ruột phải tự đi xin việc và nói có thể sẽ phải nghỉ việc vì không đợi được nữa.
Kỹ sư trẻ Lê Văn Nhân (28 tuổi, ngụ TP.Thủ Đức), mới có thâm niên 5 năm làm việc trong ngành xây dựng, là một trường hợp khác. Sau khi buộc phải nghỉ việc vì công ty không có việc làm, ông Nhân đã “rải thảm” đơn tìm việc khắp nơi, bất cứ chỗ nào có công ty xây dựng. Ông đã gửi đi 19 bộ hồ sơ xin việc, cả online lẫn trực tiếp mà chỉ nhận được lời hứa hẹn “sẽ lưu hồ sơ và liên hệ ngay khi công ty có dự án mới” hoặc vỏn vẹn vài chữ “đã nhận được hồ sơ”.
Chia sẻ tình hình cùng Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Hữu Lĩnh, Giám đốc công ty xây dựng An Phú Thịnh, cho biết ngành xây dựng đang khó khăn đủ điều. Khó nhất là việc ngân hàng tăng lãi suất vay vốn. Mức lãi suất vay ngân hàng từ 15-17%, còn lợi nhuận chỉ đạt từ 5 – 6%, nên công ty bắt buộc phải cắt giảm nhân sự, ngưng dự án.
Theo tiết lộ của ông Lĩnh, có công ty buộc phải cắt giảm tới 90% nhân sự, thậm chí “ngủ đông” từ trước Tết Nguyên đán đến nay. Dù vậy, họ vẫn phải duy trì mức chi phí tối thiểu như bảo vệ công trình đến bảo trì hệ thống (phòng cháy chữa cháy, điện, nước, máy móc)…
Dân Việt ngày 22 Tháng Ba 2023 dẫn số liệu của Sở lao động thành phố (Sài Gòn) trong hai tháng đầu năm 2023 cho biết có 17,153 người lao động đã nghỉ việc chờ nhận trợ cấp thất nghiệp. Còn tổng số lao động được hưởng chính sách trợ cấp thất nghiệp năm 2022 là 146,285 người.
Năm 2022, số người lao động làm việc ở khu vực chính thức có tham gia bảo hiểm xã hội là 2,599,495 người. Đến Tháng Hai 2023, chỉ còn lại 2,500,535 người đóng bảo hiểm xã hội, như vậy số lao động rời khỏi khu vực làm việc chính thức sau hai tháng là 98,960 người!
Thế nhưng, Nhân Dân – tờ báo được đảng Cộng sản Việt Nam nuôi, ngày 29 Tháng Ba 2023 lại cho con số vô cùng lạc quan từ Tổng cục Thống kê (GSO): Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý I năm 2023 ước tính là 2.25%, giảm 0.07 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 0.21 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.
GSO còn nhận định, tình hình lao động, việc làm Quý I năm 2023 phục hồi tích cực. Lực lượng lao động, số người có việc làm và thu nhập bình quân tháng của lao động tăng so với quý trước và cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó, tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ thiếu việc làm của lực lượng lao động trong độ tuổi giảm so với quý trước và giảm so với cùng kỳ năm trước.
Trong báo cáo này, có con số đáng chú ý: Tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức (ngoài nghề nông, lâm nghiệp, thủy sản) Quý I/2023 là 54%, trong đó khu vực thành thị là 45,7% và trong khu vực nông thôn là 60,8%. À, thì ra đây chính là lý do mà tỷ lệ thất nghiệp của GSO thấp, vì chỉ tính số người có việc làm chính thức bị thất nghiệp mà thôi.
Các đô thị Việt Nam như Sài Gòn có đội quân lao động phi chính thức, tức làm nghề tự do: Xe đẩy, xe kéo mua bán đủ thứ rong ruổi trên đường…và người lao động chạy xe công nghệ vận chuyển người, giao hàng… ước tính phải chiếm đến hơn phân nửa tổng số người trong độ tuổi lao động. Người Việt có khả năng tự lo cho chính mình giỏi nhất, vì họ biết không trông mong gì được ở chính sách an sinh xã hội.
Từ sau đại dịch Covid đến nay, sáng sớm đến tối mịt, ở khu trung tâm quận 1 đến các con hẻm ở nội ô, hoặc ngã ba, ngã tư ở quốc lộ…. chỗ nào cũng có thể nhìn thấy người ta buôn bán tạp hóa, thực phẩm, ve chai… trên một cái xe đẩy, xe kéo hoặc đứng chờ khách để giao hàng, vận chuyển người. Thanh niên, đàn ông… trong độ tuổi từ trên 20 – trên 40 đứng bán hàng hoặc tham gia vận chuyển, giao hàng… ngày càng nhiều.
Trong hơn hai tuần nay, khi đón xe bike công nghệ, tôi thường nghe họ than thu nhập bị giảm sút. Trước chạy 8 – 9 tiếng một ngày họ thu được 300,000 đồng ($12.7) sau khi trừ tất cả chi phí, giờ chỉ còn phân nửa. Lượng khách giảm sao? Không phải, do số tài xế tăng lên, các cuốc xe phải san sẻ. Một tài xế Gojek từng là công nhân một hãng xe đạp xuất cảng kể với tôi: Bạn bị mất việc sáu tháng trước, chưa xin được việc nên tạm chạy xe công nghệ, nhưng hơn hai tuần nay thu nhập kém quá, cả buổi sáng có khi chưa kiếm được 100,000 đồng ($4.2). Lý do là mỗi ngày hiện nay có 200-300 người đăng ký làm tài xế, do họ cũng bị công ty sa thải giống như bạn. Hãng không giới hạn số tài xế sao? Bạn trả lời: – Mỗi tài xế đăng ký mới, hãng sẽ bán được đồng phục, mũ bảo hộ… ít nhất cũng 700,000 đồng/người ($29.8), ngu sao giới hạn?
Thống kê giữa năm 2022 cho biết cả Việt Nam có khoảng 600,000 tài xế công nghệ (bike lẫn car) chạy cho ba hãng dẫn đầu thị trường là Grab (chiếm thị phần 60%), Gojek (chiếm thị phần 19%) và Be (chiếm thị phần 18%), trong đó riêng hãng Grab có hơn 200,000 tài xế. Với tình hình đăng ký làm tài xế xe công nghệ gia tăng do bị hãng xưởng sa thải, số này hiện nay chắc chắn tăng hơn rồi. Điều đáng lưu ý là toàn bộ tài xế xe công nghệ đều là lao động tự do, không có bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế.
