Sài Gòn có làng nghề Phú Bình (đường Lạc Long Quân, phường 5, quận 11) chuyên sản xuất lồng đèn dán giấy bóng kiếng với khung vót bằng tre hoặc lồ ô.
Mùa Giáng Sinh họ làm đèn ngôi sao, còn chuẩn bị tết Trung Thu, họ làm lồng đèn ngôi sao và các con vật theo yêu cầu kể từ ba tháng trước rằm Tháng Tám.
Làng nghề này hình thành tại Sài Gòn từ hơn 50 năm trước, khi những người dân quê làng Bác Cổ và Báo Đáp thuộc tỉnh Nam Định di cư vào Nam và mang theo cái nghề của ông cha, truyền qua nhiều thế hệ.
Lúc trước, làng nghề Phú Bình có hàng trăm gia đình theo nghề này, khi loại đèn nhựa chạy pin của Trung Quốc tràn sang, họ nghỉ dần, đến nay chỉ còn hơn 10 nhà vẫn bám theo nghề.
Điều oái ăm là vài năm nay, giới trẻ quay lại chơi loại đèn thủ công nên hàng làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó, làm ra không đủ bán.
Ngoài việc cung cấp hàng cho khách quen giao tận nơi, vài năm nay dân làng nghề Phú Bình còn đưa hàng lên sàn thương mại điện tử và lập page bán hàng trên Facebook. Khi hết mùa làm đèn thì họ lại quay về làm thợ sửa chữa, bán hàng hoặc làm công nhân.
Lồng đèn khung tre làm không khó nhưng lại tốn thời gian và nhiều công đoạn, từ khâu chọn vật liệu (tre, lồ ô, kẽm, giấy kiếng, hồ dán, bột màu) đến chẻ tre, tạo hình, dán giấy bóng kiếng rồi cuối cùng là vẽ trang trí… đòi hỏi người làm nghề phải tỉ mỉ mới có thể cho ra lồng đèn có hình thù đa dạng, màu sắc đẹp mắt.
Tuỳ thuộc vào độ khó của từng mẫu mà thời gian làm một cái lồng đèn từ 10 phút đến nửa buổi. Giá của lồng đèn vì vậy cũng khác nhau, dao động từ 20,000 – 200,000 đồng/c.
Những loại lồng đèn to, mẫu đặc biệt, khách mua để trang trí có khi lên đến vài triệu đồng.
Lao Động ngày 19 Tháng Chín 2023 tường thuật việc làm lồng đèn thủ công đón tết Trung Thu ở vài gia đình thuộc làng nghề Phú Bình.
Lâu đời nhất là nhà ông Nguyễn Trọng Thành (57 tuổi), có hơn 50 năm theo nghề này, chuyên làm loại đèn khung tre, giấy kiếng có kích thước lớn và nét vẽ tinh xảo. Khách hàng của gia đình ông Thành là những công ty, trường học, trung tâm triển lãm… Họ mua lồng đèn giấy kiếng với số lượng lớn để trang trí hoặc chuẩn bị cho những sự kiện.
Ông Thành chia sẻ với Lao Động: “Mỗi năm vào mùa Trung Thu, gia đình tôi sản xuất hàng ngàn sản phẩm theo đơn đặt hàng của khách. Để có thể đáp ứng đủ đơn hàng thì phải chuẩn bị nguyên liệu từ đầu năm, tập trung vẽ và giao cho khách vào ba tháng trước Trung Thu”.
Còn gia đình ông Nguyễn Đình Chiến (55 tuổi), theo nghề hơn 30 năm nay, lại chọn làm những lồng đèn giấy kiếng cỡ nhỏ, gồm gà, thỏ, cá, bươm bướm… Do tính chất mùa vụ của nghề nên gia đình ông Chiến chỉ làm lồng đèn những lúc rảnh rỗi, song song với công việc khác.
Khi có thời gian rảnh, ông Chiến sẽ tích trữ dần vật liệu để làm và cho biết phải thật sự yêu nghề thì mới chịu tốn nhiều công sức để làm ra những cái lồng đèn theo thị hiếu luôn thay đổi của thị trường.
Chẳng hạn như hồi SEA Games 2003 tổ chức tại Việt Nam, hình ảnh linh vật con trâu của đại hội thể thao này khi trở thành lồng đèn bán rất chạy. Năm nay thì thị trường lại ưa chuộng những mẫu đèn mini.
Hết dịp Trung Thu, các gia đình làm lồng đèn tại đây lại tất bật chuẩn bị cho một mùa Giáng Sinh với những chiếc đèn ngôi sao rực rỡ dành cho các xóm đạo.
Ngoài làng nghề Phú Bình chuyên làm lồng đèn khung tre dán giấy kiếng, Sài Gòn còn có Phố lồng đèn ở đường Lương Nhữ Học (quận 5) nhiều năm nay là điểm vui chơi quen thuộc của người dân trong dịp tết Trung Thu.
Tầm trước Trung Thu khoảng hai tháng, vào buổi chiều tối Phố lồng đèn có rất đông người dân đưa trẻ em đến chọn mua lồng đèn và chụp ảnh. Ngoài ra, nam thanh nữ tú cũng dập dìu đến đây chụp ảnh, lựa mua lồng đèn về trang trí hoặc tặng cho trẻ em.
Thời gian gần đây, những chiếc lồng đèn thỏ mini, bao gồm một con thỏ bông gắn trên cái giỏ tre làm thủ công bất ngờ được ưa chuộng, thu hút nhiều người tìm mua.
Theo khảo sát của Lao Động, tại các tuyến phố chuyên bán lồng đèn như Lương Nhữ Học, làng Phú Bình … những chiếc lồng đèn thỏ được nhiều bạn trẻ lựa chọn.
Một chiếc lồng đèn bao gồm một giỏ tre, thỏ bông, cán đèn, dây đèn và đèn pin nháy ba kiểu có giá từ 40,000-70,000 đồng/chiếc, tùy theo mẫu mã và kích cỡ của giỏ tre.
Một số mẫu lồng đèn con thỏ còn trang trí thêm các phụ kiện như hoa, lá và dây treo màu đỏ rực rỡ rất bắt mắt.
Tại một số cửa hàng lồng đèn, chủ cửa hàng còn cho khách hàng lựa chọn phụ kiện để gắn vào chiếc lồng đèn của mình.
Đôi bạn trẻ Tú Anh và Khả Như (cùng ngụ quận 12) cho biết, các bạn đã phải sắp xếp thời gian để đến phố lồng đèn Lương Nhữ Học tìm mua và chụp ảnh với lồng đèn thỏ.
Tú Anh nói: “Thay vì mua những chiếc lồng đèn điện tử thì chúng tôi thích những mẫu lồng đèn thủ công”.
Còn tại chợ trang trí lớn nhất Sài Gòn ở đường Hải Thượng Lãn Ông (quận 5, Sài Gòn) những ngày giữa Tháng Chín cũng rực rỡ sắc màu lồng đèn.
Những chiếc lồng đèn dành cho dịp Trung Thu năm nay khá đa dạng từ mẫu mã đến chất liệu, giá từ 5,000 đồng đến 150,000 đồng/c.
Bà Thu Ngân, chủ một cửa hàng ở đường Hải Thượng Lãn Ông nói mỗi ngày bà bán được từ 100 -130 cái lồng đèn, chủ yếu là người mua lẻ, trong đó lồng đèn mini là sản phẩm đang được giới trẻ ưa chuộng nhất.
