Cuộc sống người Thượng ở Tây Nguyên lẫn người Thượng tỵ nạn tại Thái Lan ngày càng không bình yên từ vụ xả súng vào hai trụ sở công an ở xã Ea Tiêu và Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk ngày 11 Tháng Sáu 2023. Trong quá trình điều tra, công an Việt Nam cũng mượn cớ “khủng bố” để càng đàn áp người Thượng, và tìm cách tiêu diệt các tổ chức xã hội dân sự họ xem là chống phá nhà nước.
Ngày 20 Tháng Một 2024 vừa qua, Tòa án Nhân dân tỉnh Đắk Lắk tuyên án gần 100 người liên quan đến vụ xả súng, án nặng nhất là tù chung thân.
Một trong những người bị xử vắng mặt hôm đó là anh Y Quynh Bdap (sinh năm 1992), người Êđê đang tỵ nạn tại Thái Lan, và là một trong những người đồng sáng lập tổ chức xã hội dân sự (XHDS) có tên Người Thượng vì Công lý (MSFJ).
Ngày 6 Tháng Ba, Bộ Công an Việt Nam chính thức gọi tên tổ chức Người Thượng vì Công lý là tổ chức khủng bố.
Cho đến nay, chưa có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy anh Y Quynh Bdap có liên quan đến vụ xả súng ngày 11 Tháng Sáu 2023, ngoại trừ việc trang Facebook Krông Pắc Quê Tôi (được xem là của công an Việt Nam) đưa hình anh Y Quynh Bdap cầm súng, nhưng bằng chứng cho thấy đó chỉ là súng đồ chơi ở một quầy hàng giải trí ở Bangkok.
Nhân phiên tòa và nhân việc tình hình ở Thái Lan càng bất an vì ngày 14 Tháng Ba 2024 vừa qua, công an Việt Nam sang tìm người tỵ nạn, anh Y Quynh Bdap có giải bày một số điều.
HDN: Được biết anh cùng với các anh Y Phic H’dok và anh Y Pher Hdruê quyết định thành lập tổ chức Người Thượng vì Công lý (MSFJ), tổ chức này có chủ trương gì và những hoạt động thế nào?
YQB: Tôi là Y Quynh Bdap, một người Thượng theo đạo Tin lành ở huyện Krông Pac, tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam. Bản thân tôi từng bị giam giữ và bị tra tấn dã man trong 4 ngày vì đòi công lý và tự do tôn giáo cho người Thượng khi còn là học sinh tại một trường dạy nghề ở Tây Nguyên.
Năm 2012, tôi bị công an tỉnh Đắk Lắk bắt tạm giam 5 tháng để điều tra. Sau đó, tôi lại bị giam giữ vì sinh hoạt Hội thánh tư gia vào năm 2013.
Từ 2016 đến 2018, công an tỉnh Đắk Lắk liên tục thẩm vấn và ngăn cản tôi sinh hoạt tôn giáo với Hội thánh Tin lành Đấng Christ vì chính quyền cho rằng hội thánh chưa đăng ký, và ép phải cải đạo và tìm cách bỏ tù tôi. Tháng 8 năm 2018, tôi đã phải sang Thái Lan lánh nạn trốn sự truy bắt của chính quyền.
Chính quyền nhà nước Việt Nam lại càng phát động nhiều phong trào tuyên truyền xóa bỏ các điểm nhóm Tin lành sinh hoạt tại gia và ép buộc các tín đồ người Thượng phải gia nhập các hệ phái do chính quyền thành lập và kiểm soát. Có người bị bắt bỏ tù, có người đã phải chết trong tù, có người ra tù rồi chết. Do không chịu đựng được sự đàn áp, bắt bớ, tù đày, nhiều người Thượng theo đạo Tin lành đã phải chạy sang lánh nạn tại các nước
Campuchia, Thái Lan và các nước khác.
Xét thấy tình trạng đồng bào người bản địa Tây Nguyên của chúng tôi đang đối mặt:
– Thứ nhất họ bị phân biệt đối xử;
– Thứ hai họ bị chính quyền đàn áp về tôn giáo;
– Thứ ba đất đai của đa số người Thượng chúng tôi do cha ông để lại, bị chính quyền tước đoạt.
– Thứ tư ngôn ngữ văn hóa người Thượng của chúng tôi dần bị mất đi.
Nhằm giải quyết những vấn đề này, vào tháng 7 năm 2019, tôi cùng với Y Phich H’đơk, Y Pher Hdrue đã ngồi lại với nhau và thành lập tổ chức Người Thượng Vì Công Lý tại Bangkok, Thái Lan. Lúc đầu có 3 chúng tôi, một thời gian sau đó tổ chức MSFJ được mở rộng với nhiều thành viên tham gia có cả tại Thái Lan, Việt Nam và tại Hoa Kỳ, với chủ trương đấu tranh ôn hòa bảo vệ quyền con người. Và chúng tôi có những hoạt động hỗ trợ cho cộng đồng trong nước hướng dẫn người trong nước về luật pháp Việt Nam và luật pháp quốc tế, xã hội dân sự, cũng như cách thu thập thông tin và viết báo cáo về những vụ đàn áp tôn giáo tại Tây Nguyên để nộp cho Liên Hiệp Quốc và quốc tế.
HDN: Anh nghĩ gì khi nghe tin về vụ xả súng ở Đắk Lắk ngày 11 Tháng Sáu 2023?
YQB: Sau khi xảy ra sự kiện 11 Tháng Sáu 2023 tôi hết sức bất ngờ và lo lắng. Tại sao các trang mạng xã hội không chính thống tấn công MSFJ? Vì MSFJ là tổ chức có uy tín và thường xuyên cập nhật tình hình đàn áp tôn giáo và nhân quyền ở tại cộng đồng Tây Nguyên.
Chính quyền Việt Nam biết được hành động đàn áp dân lành của họ bị phơi bày trên diện rộng ở trong nước và cả quốc tế, nên họ sử dụng các trang mạng này để tấn công MSFJ, và thêu dệt thông tin một cách vô căn cứ, để mị dân, cáo buộc MSFJ có liên quan đến vụ xả súng để loại bỏ MSFJ và đồng thời trả thù MSFJ vì các báo cáo đàn áp tôn giáo và nhân quyền mà chúng tôi đã gửi đến các tổ chức bảo vệ nhân quyền quốc tế, trong đó có Liên Hợp Quốc và chính phủ Hoa Kỳ. Hơn thế nữa, để răn đe người dân trong nước mất niềm tin vào MSFJ và làm cho người dân cảnh giác với việc liên lạc với nhóm này và các tổ chức khác tương tự. Sau đó chúng tôi đã ra thông cáo báo chí rằng chúng tôi không liên quan gì vụ xả súng 11 Tháng Sáu ở hai xã Ea Ktur và Êa Tiêu ở Tây Nguyên.
HDN: Anh có cảm xúc như thế nào khi nghe về bản án xử mình vắng mặt ngày 20 Tháng Một 2024? Và khi nghe tin ngày 6 Tháng Ba 2024, Bộ Công an xếp MSFJ là tổ chức khủng bố?
YQB: Khi nghe tin tôi bị xử vắng mặt tôi cũng không ngạc nhiên cho lắm, bởi trước đó nhà nước Việt Nam đã tìm cách vu khống cho tôi và nhóm MSFJ, nhưng tôi cực kỳ phản đối việc họ xét xử tôi trong phiên toà của chính quyền tỉnh Đắk Lắk mà không có mặt tôi, và tôi tuyệt đối không liên quan gì bạo lực xả súng này, vì tôi hoàn toàn không ủng hộ bạo lực để giải quyết vấn đề.
Tôi biết nhà nước Việt Nam sẽ không từ bỏ việc cáo buộc vu khống người đấu tranh ôn hòa, vì nhà nước Việt Nam họ không không có nhân quyền. Nhóm nào lên án hoặc báo cáo những vụ vi phạm của chính quyền hoặc bênh vực cho công lý thì đều bị cộng sản Việt Nam cáo buộc tội phản động chống phá nhà nước.
Việc này đối với chính quyền rất đơn giản, muốn bắt ai thì họ tìm cách để cáo buộc vu khống rồi bỏ tù, thậm chí có người không cần xét xử trước tòa vẫn bị bắt giam lâu năm. Những mác khủng bố họ gán ghép cho tôi và nhóm MSFJ sẽ làm cho mọi người sợ hãi và sẽ e ngại khi liên lạc hoặc cung cấp các bản báo cáo vi phạm của chính quyền đối với đất đai và tôn giáo của họ.
Lợi dụng vụ này, chính quyền Việt Nam sẽ tìm cách xóa sổ luôn các điểm nhóm Tin lành sinh hoạt tại gia và ép buộc họ phải cải đạo và gia nhập vào Tin lành chịu sự kiểm soát của chính quyền như Hội thánh Tin lành Việt Nam.
HDN: Anh biết gì về việc công an Việt Nam sang Thái Lan nói chuyện với người tỵ nạn ngày 14 Tháng Ba 2024? Anh nghĩ gì về việc này?
YQB: Trong ngày 14/3/2024, phái đoàn có Thiếu tướng Rahlan Lâm, hiện đang giữ chức Giám đốc Công an tỉnh Gia Lai, và Trung tá Y Lương Niê, Phó Trưởng phòng An ninh đối nội ở Đắk Lắk. Bộ Công an Việt Nam sang Thái Lan và đi cùng những thành phần đại sứ của cộng sản Việt Nam tại Thái Lan xuống tận nơi người Thượng tị nạn tại Thái Lan để nắm danh sách chỗ ở và chuẩn bị cho một cuộc bắt buộc hồi hương, với khả năng để bỏ tù hàng loạt đối với những người Thượng tị nạn tại Thái Lan, như đã từng xảy ra tại Campuchia trước đây.
Và trước mặt họ yêu cầu người tị nạn về hồi hương, nói sẽ lo tiền xe thủ tục đi về và cấp nhà cấp đất, không đánh đập xử lý. Theo tôi thấy đó chỉ là lời dụ dỗ của công an, ai nhẹ dạ tin theo thì chắc chắc như những người đã từng về rồi họ sẽ bỏ tù đánh đập, không bỏ tù cũng chịu sự quản chế của công an và sống không bằng chết.
Theo tôi nghĩ, vấn đề hiện nay đang trở nên nghiêm trọng khi phái đoàn của Bộ Công an Việt Nam đang làm việc để tiếp tục phối hợp với chính quyền nước sở tại nhằm cưỡng bức người Thượng hồi hương và truy bắt những nhà hoạt động nhân quyền người Thượng. Trước đó báo chí và truyền thông nhà nước Việt Nam đã đưa ngày 6 Tháng Ba rằng, Bộ Công an thông báo về 2 tổ chức đang tiến hành hoạt động khủng bố tại Việt Nam và nêu đích danh tôi, Y Quynh Bdap và một số thành viên MSFJ là người chỉ huy tài trợ tiền và vũ khí cho hoạt động khủng bố tại Tây Nguyên.
Nhưng đó là những điều vu khống trắng trợn phi lý nhằm vào cá nhân tôi và nhóm Montagnards Stand For Justice. Mục đích của nhà nước Việt Nam là nhằm cưỡng bức chúng tôi hồi hương rồi bỏ tù chết, không còn báo cáo quốc tế nữa.
HDN: Tình hình người tỵ nạn trước chuyện công an đến tận nơi để răn đe, hiện nay ra sao?
YQB: Nhiều người Thượng tị nạn rất lo lắng, vì không biết phái đoàn Bộ Công an Việt Nam sẽ làm gì đối với mình. Nhưng đa số người tị nạn cho rằng chắc chắn phái đoàn của Bộ Công an Việt Nam đang làm việc để tiếp tục phối hợp với chính quyền nước sở tại nhằm cưỡng bức người Thượng hồi hương và truy bắt những nhà hoạt động nhân quyền người Thượng. Một số người tị nạn đã phải di dời chỗ ở và các nhà hoạt động họ cũng phải tìm nơi an toàn trong lúc này.
Bản thân tôi chỉ biết gửi thông điệp để mọi người cùng biết và cảnh giác. Và rất mong các tổ chức quốc tế vào cuộc giúp đỡ những người Thượng nói riêng và người Việt Nam đang tị nạn tại Thái Lan nói chung để họ có được cuộc sống tự do như bao gia đình khác.
Xin cám ơn ông Y Quynh Bdap
