Với lý do trái thanh long Việt Nam có dư lượng thuốc trừ sâu cao, tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe, một số siêu thị ở Anh Quốc như Waitrose và Whole Food đã dừng bán thanh long Việt Nam.
Báo Một Thế Giới ngày 3 Tháng Chín 2023 đưa tin Thương vụ Việt Nam tại Anh Quốc công bố thông tin này, căn cứ vào thông báo ngày 11 Tháng Bảy 2023 của Cục Tiêu chuẩn thực phẩm Anh Quốc (FSA) và Cục Tiêu chuẩn thực phẩm Scotland (FSS) về rủi ro cho sức khỏe người dùng khi trái thanh long Việt Nam có dư lượng thuốc trừ sâu cao.
FSA và FSS đã kiến nghị sửa đổi quy định pháp lý liên quan đến việc kiểm định trái thanh long Việt Nam: Đưa trái thanh long Việt Nam từ Phụ lục II (sản phẩm phải được xét nghiệm và được cấp giấy chứng nhận an toàn tại Việt Nam trước khi xuất khẩu) sang Phụ lục I (sản phẩm phải được xác minh và tái kiểm thực tế 50% tại cảng đến, trước khi được phép lưu thông trên thị trường)!
Có nghĩa là điều kiện để trái thanh long Việt Nam được bày bán tại Anh Quốc sẽ càng khó khăn hơn.
Nếu được các bộ trưởng chấp nhận, một quy định pháp lý sửa đổi như vậy sẽ được ban hành và có khả năng thực thi từ đầu năm 2024 tại Anh Quốc, Xứ Wales và Scotland. Riêng vùng Bắc Ailen vẫn sẽ áp dụng quy định nhất quán trước đó của EU.
Việt Nam có diện tích và sản lượng thanh long lớn nhất châu Á và là nước xuất cảng trái thanh long lớn nhất thế giới. Giá trị xuất cảng thanh long của Việt Nam cũng tăng liên tục, từ hơn $57 triệu năm 2010 tăng lên hơn $483 triệu năm 2015 và đạt $1 tỷ 340 triệu năm 2020, cao hơn cả trà (lá) và hồ tiêu.
Tuy nhiên, tình trạng dư lượng thuốc trừ sâu trong các lô hàng xuất cảng và việc không tuân thủ các quy định về kiểm dịch thực vật… đã và đang gây thiệt hại lớn cho nông sản Việt Nam.
Trước đó, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp) cũng cho biết Cục liên tục nhận được thông báo của nước nhập cảng, liên quan đến việc nhiều loại nông sản Việt Nam khi xuất cảng không tuân thủ các yêu cầu về kiểm dịch thực vật, bao gồm chuối, xoài, sầu riêng, mít, thanh long, nhãn…
Các thông báo này cũng yêu cầu Việt Nam phải có biện pháp kiểm soát chặt chẽ các chuyên viên kiểm dịch thực vật và dư lượng thuốc trừ sâu tồn dư trong nông sản xuất cảng.
Ông Đạt nhấn mạnh: “Nhiều ý kiến lo ngại về tình trạng dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật tồn dư trong các lô hàng xuất khẩu, không tuân thủ các quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn vệ sinh nông sản có nguồn gốc thực vật khi xuất khẩu, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến uy tín của nông sản Việt”.
Tiền Phong cùng ngày cho biết thêm, khi trái thanh long Việt Nam bị rút khỏi các kệ hàng siêu thị của Anh thì thay vào đó là trái thanh long Tây Ban Nha và Cambodia.
Bên cạnh trái thanh long sẽ phải đối diện với nhiều “rào cản” trong tương lai khi xuất cảng sang Anh, Thương vụ Việt Nam tại Anh Quốc cũng cho biết, xuất cảng của Việt Nam sang thị trường này đã và đang gặp nhiều trở ngại. Trong đó, nhu cầu thị trường giảm do lạm phát cao và người dân thắt chặt chi tiêu; biến động tỷ giá USD/GBP khiến rủi ro tài chính của các doanh nghiệp xuất cảng Việt Nam tăng.
Bên cạnh đó, Anh Quốc yêu cầu cao về phẩm chất, giá cả cạnh tranh với nhiều quốc gia; qui định sử dụng nhãn UKCA thay cho CE đối với sản phẩm công nghiệp; dự luật về chống mất rừng và suy thoái rừng sẽ ảnh hưởng đến xuất cảng các sản phẩm gỗ, cà phê, cao su, dầu thực vật, đậu tương.
VnExpress ngày 12 Tháng Năm 2023 đã từng nhận định trái thanh long Việt Nam đang mất dần vị thế xuất cảng, khi so sánh giá trị xuất cảng trong ba năm 2020-2021 và 2022 của loại trái cây này giảm liên tiếp so với năm 2019.
Nhiều năm trước, trái thanh long của Việt Nam từng giữ thế độc tôn trên thị trường quốc tế khi chiếm 80-90% lượng giao dịch, xuất cảng tới hơn 15 quốc gia và vùng lãnh thổ. Ngoài các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, thanh long Việt cũng xâm nhập các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật, Hàn, Tân Tây Lan, Úc.
Tuy nhiên, thống kê của Tổng cục hải quan cho thấy từ năm 2019 đến nay, kim ngạch xuất cảng thanh long của Việt Nam liên tục giảm mạnh. Đặc biệt, trong năm 2021 và 2022, thanh long đã rớt khỏi Top những mặt hàng xuất cảng tỷ đô la Mỹ của Việt Nam.
Năm ngoái, kim ngạch xuất cảng loại trái này chỉ đạt hơn $632 triệu, giảm gần 39% so với năm 2021 và giảm trên 49% so với mức đỉnh năm 2019.
Hai tháng đầu năm 2023, hoạt động xuất cảng thuận lợi hơn nhưng thống kê của Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương cho thấy xuất cảng thanh long đạt gần $106 triệu, giảm 26.9% so với cùng kỳ 2022.
Lý giải sản lượng xuất cảng trái thanh long giảm mạnh, đại diện các doanh nghiệp cho rằng hiện có nhiều nước tham gia sản xuất thanh long khiến thị trường ngày càng cạnh tranh.
Hiện nay, trái thanh long ruột trắng của Mexico đang giành thị phần của trái thanh long ruột trắng Việt Nam tại Mỹ, Canada. Ngay cả Trung Quốc lúc trước nhập cảng trái thanh long Việt Nam với số lượng lớn nhất giờ cũng bắt đầu trồng được loại trái này và sản lượng thu hoạch đã vượt mặt Việt Nam.
Hồi cuối Tháng Hai 2023, Trung Quốc công bố đạt sản lượng 1.6 triệu tấn thanh long/năm, cao hơn Việt Nam 200,000 tấn, vươn lên vị trí dẫn đầu thế giới về sản lượng. Năng suất canh tác này gần đáp ứng nhu cầu tiêu dùng khoảng 2 triệu tấn thanh long/năm của quốc gia này.
Ngay cả Ấn Độ cũng đã trồng thành công loại quả này. Mới đây, chính phủ Ấn Độ quyết định xây lộ trình canh tác trái thanh long lên 50,000 ha trong năm năm tới, từ mức 3,000 ha hiện nay.
Các doanh nghiệp xuất cảng nông sản dự báo sản lượng xuất cảng trái thanh long sẽ sụt giảm mạnh trong năm nay. Các năm tiếp theo, giá loại trái này cũng khó tăng cao nếu Ấn Độ, Trung Quốc sản xuất ra thị trường sản lượng lớn, có khi còn xuất ngược sang Việt Nam khi giá của họ rẻ hơn.
Bình luận dưới bài viết này, độc giả The Zoo Keeper sống ở Úc cho biết: “Mấy năm trước chỉ có thanh long Việt Nam bán ở Úc nên giá mắc, tuy nhiên hồi đó thanh long ăn tương đối ngon.
Mấy năm gần đây nước Úc cũng bắt đầu trồng được thanh long và bán ra thị trường. Thanh long Úc tuy quả nhỏ (chắc vì họ bón phân thúc vừa đủ) nhưng vỏ mỏng, tai rất nhỏ và ngắn, ruột nhiều và ngọt. Trong khi đó thanh long nhập từ Việt Nam sang, có vỏ rất dày, tai (không ăn được) rất dài và to, ruột ít và xốp, nhạt.
Thanh long Việt Nam chỉ được mỗi cái mã trông đẹp, tươi tắn, còn vị thì so với thanh long Úc không ngon bằng. Giá cả chưa nói nhưng ăn không ngon, vỏ dày, ruột ít, nên thực sự là đã mất dần chỗ đứng trong lòng người thích ăn thanh long ở Úc. Rất đáng tiếc”.
