Nội dung tục tĩu và khuyến khích mê tín dị đoan đang tràn lan trên TikTok Việt, nền tảng mạng xã hội đang gia tăng nhanh số người dùng trẻ ở Việt Nam.
Vượt qua Facebook, Instagram hay Twitter, TikTok đang có nhiều lượt tải về nhất ở Việt Nam. Nền tảng này gây ấn tượng với người dùng bằng giao diện video dễ xem, cuốn hút và liên tục.
Vneconomy ngày 1 Tháng Hai 2023 cho biết: Theo dữ liệu của cơ quan nghiên cứu thị trường Apptopia, trong năm 2022, TikTok đứng đầu danh sách 10 ứng dụng được tải xuống nhiều nhất toàn cầu với 672 triệu lượt. Tiếp đó là Instagram ở vị trí số hai với 548 triệu và WhatsApp ở vị trí số ba với 424 triệu. Cùng thời gian, lượt tải xuống của Facebook lại giảm mạnh.
Sự tăng trưởng của Facebook đã bị đình trệ kể từ nửa cuối năm 2021, điều này là cơ hội của TikTok. Hiện tại, số người dùng hoạt động hàng tháng của Facebook là gần 3 tỷ, số người dùng hoạt động hàng tháng của Instagram là 2 tỷ và số người dùng hoạt động hàng tháng của các ứng dụng toàn cầu khác từ 500-700 triệu. Quy mô người dùng của TikTok tiệm cận Instagram nhưng chỉ bằng một nửa số người dùng hoạt động hàng tháng của Facebook, tuy nhiên theo dự đoán, trong tương lai số người dùng hoạt động hàng tháng của TikTok sẽ đạt 2.3 tỷ.
Lao Động ngày 17 Tháng Ba 2023 đã phê phán nền tảng này có nhiều nội dung tục tĩu và khuyến khích mê tín dị đoan, ảnh hưởng xấu đến giới trẻ. Nội dung tục tĩu xuất hiện trong các video mà chủ tài khoản hầu hết là nữ giới, chỉ dẫn các cách quan hệ tình dục, với những caption gây sốc như “cách làm chàng sướng”, “đẩy nhau ở đâu là sung nhất”.
Điều đáng nói là các video này xuất hiện với tần suất dày đặc và nếu đã xem một video, thuật toán của TikTok sẽ gợi ý rất nhiều video có nội dung tương tự. Hơn nữa, người dùng còn có thể xem video này mà không cần đăng nhập vào ứng dụng để kiểm soát độ tuổi, khiến cho trẻ em có thể vào xem dễ dàng.
VTV ngày 22 Tháng Tư 2022 cũng phản ảnh video các cô gái ăn mặc thiếu vải, hành động khêu gợi xuất hiện trên nền tảng TikTok rất nhiều, thậm chí còn dẫn link tài khoản Zalo chứa nội dung 18+ có thu phí như một kênh trung gian cho các hoạt động bán dâm trá hình.
Ngoài các video có nội dung tục tĩu, TikTok còn là nơi tụ tập của các thầy bói, bà đồng livestream xem bói các kiểu, chẳng hạn là video của bà đồng Trương Hương với câu nói “hot trend” là “đúng nhận, sai cãi”.
Bà đồng Trương Hương sau đó đã bị xử phạt hành chính về hành vi “Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc”. Nhưng đâu chỉ có mình bà ta?
Zing News ngày 7 Tháng Hai 2023 cho biết trên TikTok, hashtag #tarot có hơn 45 tỷ lượt xem, #xemboi có 540 triệu lượt xem và #tuvi thu hút 4.7 tỷ lượt xem. Các clip phổ biến nhất có nội dung: “Có ai đang âm thầm theo dõi bạn”, “Thông điệp vũ trụ đầu tháng”, “Thông điệp tuần này”, “Tin vui gì sắp đến với bạn”… . Nhiều nhóm có hơn 500,000 thành viên, chia sẻ hàng chục bài đăng mỗi ngày.
Tháng Chín 2022, giới nghệ sĩ, KOLs Việt rộ lên chiêu trò dụ fan “xem bói tử vi”, nhưng thực chất là quảng cáo bán đồ phong thủy, sau khi bị chỉ trích đã âm thầm xóa các bài đăng.
Cũng ZingNews ngày 10 Tháng Hai 2023, cho biết TikTok Shop bày bán công khai các sản phẩm mê tín dị đoan, bùa chú hay nhiều loại hàng cấm, thông qua nhiều video quảng cáo “lá phép” hay “bùa ngải”, vòng cổ hay dây đeo “thu hút tình cảm”. Người bán hàng đặt tên cho sản phẩm theo “công dụng” như “lá phép phát tài”, “bùa yêu” hay thậm chí là “dầu giúp mua đất”, “dầu hồ ly” – một loại bùa yêu, được người bán rao là thỉnh từ Thái Lan, đã được thầy pháp yểm chú. Vậy mà có không ít người tin theo, có người đặt hàng cả chục triệu đồng các loại bùa ngải này để “thu hút tình yêu”, “thu hút tài lộc”.
Chưa hết, có rất nhiều reviewer, người chuyên quay video để đánh giá các dịch vụ du lịch, khách sạn, nhà hàng…. trên TikTok có kiểu vòi vĩnh và gây áp lực với chủ dịch vụ lưu trú, resort hay nhà hàng…. Tệ hơn, một số tài khoản reviewer trên TikTok tiếng Việt còn chửi mắng nhân viên quán, ném đồ ăn, dựng câu chuyện giả để câu view, vòi tiền.
Theo báo cáo Thực thi Tiêu chuẩn Cộng đồng được TikTok công bố vào Tháng Tư năm 2022, trong Quý 4/2021, có gần 90 triệu video trên toàn cầu đã bị nền tảng này gỡ bỏ, trong đó gần 50% video vi phạm sự an toàn của trẻ vị thành niên, tiếp đến là các nội dung hoạt động bất hợp pháp và hình ảnh khỏa thân, liên quan đến tình dục. Trong báo cáo minh bạch đầu năm 2022, TikTok cho biết Việt Nam nằm trong 30 thị trường có số video bị xóa cao nhất, với khoảng 2.4 triệu video đã bị gỡ bỏ vì vi phạm chính sách cộng đồng.
Cuối năm 2022, nhiều người dùng mạng xã hội kêu gọi tẩy chay Tiktoker Nờ Ô Nô vì đăng video câu view, có lời lẽ miệt thị người già và nghèo như “Nghèo mà còn chê đồ ăn nữa”, “Phở rẻ vậy mà bà không có tiền mua ăn nữa hả?”… Tuy nhiên, dù nhận lượng lớn report (báo cáo), TikTok vẫn trả về kết quả là video trên “không vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng” và không hề khóa tài khoản Nờ Ô Nô. Phải đến ngày 28 Tháng Mười Một 2022, dưới sức ép của cộng đồng, tài khoản này mới bị TikTok khóa vĩnh viễn.
Vnexpress 30 Tháng Mười Một 2022 trích dẫn ý kiến của nhiều chuyên viên công nghệ Việt Nam và Hoa Kỳ cho biết thuật toán AI của TikTok ưu tiên những nội dung có khả năng giữ chân người dùng, sau đó gợi ý tới hàng triệu người chỉ trong tích tắc và động lực thực sự của TikTok không phải giải trí mà là lợi nhuận, bất chấp nội dung ra sao.
Sau khi nghiên cứu tài liệu “TikTok Algo 101” của Catherine Wang được công bố cuối 2021, Guillaume Chaslot, người sáng lập Algo Transparency, nói: “Thật điên rồ khi để thuật toán TikTok điều khiển cuộc sống của những đứa trẻ. Mỗi video một đứa trẻ xem, TikTok thu về một phần thông tin và tiếp tục phân phối nội dung”. Các chuyên gia lo ngại thuật toán bí mật của TikTok không chỉ gây nghiện với người dùng mà còn khiến những video có nội dung độc hại được lan truyền mạnh mẽ hơn so với bất kỳ mạng xã hội nào khác.
TikTok là nền tảng mạng xã hội duy nhất của ngoại quốc hiện đã đặt văn phòng đại diện ở Việt Nam, và thường tổ chức rất nhiều cuộc họp báo với quà tặng đắt tiền để lấy lòng truyền thông trong nước, giống như “đồng hương” Huawei.
