Thập niên 70s, thanh niên miền Nam mê phim ảnh hẳn không thể quên phim cao bồi “The Good, the Bad and the Ugly,” nhất là giai điệu nhạc nền trong phim. Tác giả soạn ra bản nhạc nền cho phim này chính là Ennio Morricone.
Ngoài bản nhạc nền cho phim “The Good, the Bad and the Ugly”, Ennio Morricne còn sáng tác hàng trăm bản nhạc nền cho các bộ phim khác mà có lẽ bạn hay tôi đã từng nghe đâu đó một lần trong đời. Trong số đó, “Chi Mai” là một trong những bản nhạc nền quen thuộc, được sử dụng rất nhiều lần, từ phim màn ảnh rộng, phim truyền hình và thậm chí là phim quảng cáo.
Những nhạc phẩm của Ennio Morricone thường mang giai điệu thánh thiện, nâng thính giả lên “đài” thanh cao, tâm hồn trong sáng, đồng thời làm chìm đi nỗi lo âu, giúp người nghe có cảm giác bềnh bồng.
Âm nhạc đẹp đẽ của Ennio Morricone như một liệu pháp tâm lý, có tác dụng trị liệu, xóa tan đi những trầm uất tồn đọng trong tâm hồn con người. Khi nghe những giai điệu ông viết, thính giả có thể ngẫu hứng giơ đôi tay chấp chới như đại bàng tung cánh giữa căn phòng trống trải, giúp họ hoàn toàn cảm thấy tự do và thoát tục trong chốc lát. Và khi ngủ, những giai điệu đó có thể vang lên trong giấc mơ, giúp họ thấy mình như biết bay.
Nhà soạn nhạc phim sung mãn và vĩ đại nhất trong mọi thời đại
Cách đây gần một trăm năm, nhạc sĩ người Ý Ennio Morricone ra đời vào ngày 10 Tháng Mười Một 1928. Ông là một nghệ sĩ đa tài, ngoài tài năng viết nhạc theo nhiều thể loại khác nhau, ông còn là nghệ sĩ hòa âm, nhạc trưởng, nhạc công kèn trumpet và nghệ sĩ piano. Ông mất tại Ý ngày 6 Tháng Bảy 2020, thọ 91 tuổi, để lại cho đời một sự nghiệp đồ sộ gồm 400 bản nhạc viết theo yêu cầu cho phim màn ảnh rộng và truyền hình, và 100 tác phẩm cổ điển.
Sinh thời, Ennio Morricone nổi tiếng là một trong những nhà soạn nhạc phim sung mãn nhất và vĩ đại nhất mọi thời đại. Ông đã gặt hái những vinh quang trong sự nghiệp với nhiều giải thưởng gây choáng ngộp, bao gồm hai giải thưởng Viện Hàn Lâm (trong đó có một giải Oscar), ba giải Grammy, ba giải Quả Cầu Vàng, sáu giải Điện Ảnh của Viện Hàn Lâm Anh, 10 giải David di Donatello, 11 giải Nastro d’Argento, hai giải Phim Châu Âu, giải Sư Tử Vàng và giải Polar Music.
Nói đến ông, thính giả không thể nào quên năm bản nhạc phim tiêu biểu mà hầu như ai cũng biết, đặc biệt là đối với thính giả Việt Nam. Bản thứ nhất là bản hòa tấu “The Good, the Bad and the Ugly -1966)” trong phim cao bồi cùng tên. Bản thứ hai là bản “Once upon a Time in the West – 1968” cũng trong phim cao bồi cùng tên. Bản thứ ba là nhạc phẩm có lời “Nella Fantasia” trong phim “The Mission – 1986” thuộc thể loại phim hư cấu lịch sử Anh. Bản thứ tư là bản hòa tấu “La Califfa” trong phim tâm lý xã hội “The Lady Caliph/The Queen – 1970”. Bản thứ năm là bản hòa tấu “Chi Mai” trong hai phim “The Devil in Maddalena – 1971” và “Le Professionnel – 1981.”
Bản “The Good, the Bad and the Ugly” được đánh giá cao và có sức ảnh hưởng trong lịch sử điện ảnh thế giới nên đã được đưa vào Grammy Hall of Fame (tạm hiểu là Bảo Tàng Danh Vọng Grammy). Trong khi đó bản “Once Upon a Time in the West” là một trong những bản nhạc phim được viết theo yêu cầu bán chạy nhất trên toàn cầu. Riêng bản “Nella Fantasia” là nhạc phẩm có lời được viết bằng tiếng Ý theo chủ đề Gabriel’s Oboe cho phim “The Mission”. Rất nhiều ca sĩ, nghệ sĩ đã trình bày bản “Nella Fantasia” như là ca sĩ giọng nữ cao kiêm diễn viên người Anh Sarah Brightman (phát hành trong album Eden hồi năm 1998), nhạc công đàn dây Cello người Croatia HAUSER, nhạc trưởng kiêm nhạc công violin người Hà Lan André Rieu.
‘Chi Mai’ cuốn hút thính giả theo cách riêng
Trong gia tài âm nhạc đồ sộ của Ennio Morricone, bản hòa tấu “Chi Mai” cuốn hút thính giả theo cách riêng. “Chi Mai” là tiếng Ý, tiếng Anh có nghĩa là whoever (bất cứ ai). Nhạc sĩ Ennio Morricone viết bản hòa tấu này hồi năm 1971. Cũng vào năm này, bản “Chi Mai” được sử dụng làm nhạc nền trong phim tâm lý “The Devilin Maddalena” (bật chế độ “CC” để xem phụ đề tiếng Anh).
Trong phim này, “Chi Mai” làm nhạc nền cho những cảnh ảo tưởng của nhân vật nữ chánh Maddalena (do cố tài tử Lisa Gastoni thủ vai) khi bà muốn chạy trốn tất cả mọi người và đời sống trụy lạc của bản thân. Maddalena là một phụ nữ trẻ phóng khoáng, đam mê tham dự các bữa tiệc sa đọa trong khi đang ly thân chồng, vì ông này không chịu ly hôn. Bà bị ám ảnh bởi những hồi tưởng kỳ lạ và sa đọa, một số có ý nghĩa trong Kinh Thánh, làm mờ ranh giới giữa thực tế và ảo tưởng của riêng bà.
Tại một bữa tiệc, một vị linh mục (do diễn viên Eric Woofe thủ vai) bị bắt và bị bịt mắt để dẫn đến trước mặt bà. Kể từ lần gặp ấy, bà quyết định quyến rũ ông, coi ông là sự cứu rỗi. Phim có những cảnh táo bạo song vẫn giữ được nét đẹp nghệ thuật.
Một khán giả có nickname @headlessspaceman5681 để lại lời bình luận cho nhạc phim này trên YouTube cách nay 11 tháng như sau: “Chi Mai” là bản nhạc phim hay nhất, xứng đáng là một kiệt tác. Một trong những nhạc phim hay nhất so với bất cứ nhạc phim nào, bất cứ thời đại nào và bất cứ nơi đâu.”
Đến năm 1981, bản “Chi Mai” một lần nữa được sử dụng làm nhạc nền trong phim giựt gân “Le Professionnel” (phim tiếng Pháp). Hình ảnh nam tài tử Jean-Paul Belmondo nổi bật nét mạnh mẽ trong nhạc nền “Chi Mai” với những pha hành động gây cấn.
“Le Professionnel” xoay quanh cốt truyện về điệp viên mật vụ Pháp Josselin Beaumont được giao nhiệm vụ ám sát nhà độc tài cầm quyền đất nước Malagawi, một quốc gia hư cấu. Song sau đó, nhiệm vụ bị hủy bỏ, Josselin vô cùng sửng sốt khi biết rằng chính phủ của anh giao nộp anh cho chính quyền sở tại Malagawi. Anh bị đưa ra xét xử và bị kết án tù lao động khổ sai nhiều năm. Sau đó, Beaumont đã trốn thoát khỏi nhà tù và thề không chỉ trả thù những kẻ phản bội mà còn hoàn thành nhiệm vụ ban đầu của mình.
Tài tử Jean-Paul Belmondo qua đời ngày 9 Tháng Chín 2021, thọ 88 tuổi. Ba ngày sau khi ông mất, nhạc phẩm “Chi Mai” được trỗi lên trong buổi lễ truy điệu cấp quốc gia dành cho ông, với sự hiện diện của Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron và phu nhân.
Cho đến nay, khán giả trên khắp thế giới vẫn còn nhớ đến ông với tấm lòng kính trọng và ngưỡng mộ, và nhớ đến bản “Chi Mai” chứa đầy cảm xúc. Nickname @GeoMa-ex6xn bình luận cho một phiên bản “Chi Mai” trên YouTube cách nay tám tháng: “Vào những năm đầu thập niên 90s, tôi đã xem phim này lần đầu tiên trong đời với ba của tôi. Lúc đó, tôi khoảng mười tuổi. Khi Josselin Beaumont (Jean Paul Belmondo thủ vai) bị giết, tôi nói với ba tôi rằng ông ấy là một người tốt mà họ lại giết ông. Tôi sốc (shocked) trước sự bất công và mỗi lần nghe lại giai điệu “Chi Mai” đều khiến tôi xúc động.”
Một khán giả khác có nickname là @StanOwden bình luận cho một phiên bản “Chi Mai” khác trên YouTube cách nay ba năm như sau: “Hãy yên nghỉ ông Ennio. Hãy yên nghỉ ông Jean-Paul. Thế giới sẽ không còn như trước vì sự ra đi của hai ông.”
Cũng trong năm 1981, BBC đã đưa bản “Chi Mai” làm nhạc nền cho phim truyền hình tiểu sử “The Life and Times of David Lloyd George”. Đây là loạt phim nói về cuộc đời cậu bé nghèo xứ Wales trở thành thủ tướng nước Anh nhiệm kỳ 1912 – 1922. Trong dịp này, “Chi Mai” đã lọt vào bảng xếp hạng âm nhạc Anh đứng vị trí thứ 2.
Không dừng lại ở thành công đó, “Chi Mai” còn nổi tiếng ở Pháp trong những năm 80s khi hãng Royal Canin (chuyên sản xuất và cung cấp thức ăn cho thú cưng) đưa bản hòa tấu này vào chương trình quảng cáo sản phẩm. Cũng trong dịp này, “Chi Mai” đã đứng đầu danh sách xếp hạng âm nhạc tại Pháp.
Nhân đây xin nói ngoài lề rằng phim quảng cáo của ngoại quốc sao mà tinh tế đến thế. Họ sử dụng nhạc nền êm dịu xúc động như là “Chi Mai” để lay động cảm xúc và tạo ra sức ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Còn các phim quảng cáo sản phẩm hay dịch vụ ở Việt Nam ngày nay, dù đi sau cả nửa thế kỷ, vẫn thua xa, với kiểu đọc ra rả như “sơn đông mãi võ” hay la làng la xóm, giống như dộng vào đầu con người ta.
Trở lại bản hòa tấu “Chi Mai”. Giai điệu của bản hòa tấu này như tiếng vọng xa xăm từ quá khứ rối reng tìm về hiện tại để xoa dịu vết thương lòng, “kéo giãn” các dây thần kinh của người đang căng thẳng.
Mở đầu bản hòa tấu là những nốt lên cao như thể chiều chuộng theo cảm xúc dâng trào, nhằm tạo ra mối quan hệ gần gũi, song liền ngay sau đó các nốt thấp dễ dàng “kéo” cảm xúc trầm tĩnh trở lại kịp thời. Các cung bậc của “Chi Mai” nhịp nhàng, lúc trầm lúc bổng hòa vào cảm xúc con người, làm cho người ta quen dần các xung đột nội tâm, sau cùng là tìm thấy sự bình an trong lòng và trong không gian sống. Thật chẳng khác nào…
“Dang cửa tâm hồn cho rộng mở,
Cuộc đời ngắn ngủi chớ thờ ơ,
Sống tô đậm nét đời tươi đẹp,
Dẫu lỡ sinh ra kiếp dại khờ.”
Ai đã từng nghe bản “Chi Mai” chắc sẽ tự nhủ thầm “Ôi! Sao trên đời này có một bản nhạc hay đến như vậy.” Đó là động lực giúp người ta muốn tìm hiểu sâu hơn về tác giả, về sự nghiệp âm nhạc và nhứt là về lai lịch của bản “Chi Mai.”
Kể từ đó, cái tên Ennio Morricone và âm nhạc của ông trong đó có bản “Chi Mai” được nhiều người biết đến, không những đã lan rộng ra các nước trên thế giới mà còn truyền cảm hứng cho thính giả ở Việt Nam. Những giai điệu bất hủ của Ennio Morricone đối với người này có thể chỉ là đem lại phút giây giải trí, song đối với người khác có khi lại là “phương thuốc” kỳ diệu chữa lành tâm hồn bị tổn thương, làm êm dịu thần kinh trong những lúc xáo trộn tinh thần.
