Dù có quên đa vũ trụ (metaverse), tương lai vẫn thuộc về “siêu dữ liệu” (superdata), kể cả nhạc cổ điển. Công ty Apple muốn giải quyết một trong những vấn đề lớn nhất của âm nhạc, đó là cách họ xây dựng ứng dụng để có thể nghe nhạc Mozart, Beethoven và các bậc thầy cổ điển khác một cách dễ dàng hơn và tốt hơn.
Niềm vui cho những người yêu nhạc cổ điển
Tất cả những ai nghe Beethoven nhiều cũng như nghe Beyoncé đều biết về cơ bản là không thể tìm được bản thu âm hoàn hảo của một nghệ sĩ vĩ cầm yêu thích chơi nhạc cổ điển trong phòng hòa nhạc tốt nhất với một nhạc trưởng xuất sắc.
Apple đã giúp người hâm mộ đạt được ước mơ này bằng một app mới phát hành trong tuần này sau nhiều năm bỏ công sức nghiên cứu dựa trên tiêu chí: Phải đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhất mà người yêu nhạc cổ điển đề ra trước khi sản phẩm sẵn sàng tung ra thị trường và được hàng triệu người sử dụng. Không gây cơn sốt và tạo sự kiện rầm rộ như khi ra mắt smartphone thế hệ mới, sản phẩm mới nhất của Apple chỉ nhắm vào mỗi mục tiêu: làm sao tìm ra “cách tốt hơn để nghe nhạc cổ điển”!
Dù vậy, sự ra mắt này cũng đủ làm nức lòng những nghệ sĩ muốn buổi diễn của họ được lột tả trọn vẹn và những người yêu nhạc cổ điển đang khao khát một ứng dụng phát trực tuyến nhạc cổ điển thực sự hiệu quả. Đó chính là kỳ vọng mà ứng dụng Apple Music Classic, sản phẩm mới tâm đắc của Apple muốn mang lại cho người nghe.
Đây là một sản phẩm đặt làm riêng cho nhạc cổ điển, và hơn thế nữa nó được thiết kế để mang lại trật tự cho thời đại hỗn loạn thông tin, âm nhạc bát nháo về chất lượng đồng thời giúp đơn giản hóa sự phức tạp không cần thiết khi bạn cần tìm một bản concerto hoàn hảo. Ý tưởng về Apple Music Classic là câu trả lời cho một thất bại “khó tin” của các dịch vụ phát nhạc trực tuyến thành công nhất. “Chúng tôi luôn gặp vấn đề khi nói đến nhạc cổ điển – Jonathan Gruber, Trưởng bộ phận cổ điển của Apple Music cho biết – Một vấn đề lớn, rất lớn liên quan đến thể loại này”.
Để có một bản nhạc cổ điển đáp ứng đúng yêu cầu, không dễ!
Wall Street Journal cho biết, một vấn đề lớn nằm ngay trong bản thân nhạc cổ điển. Cấu trúc của nhạc cổ điển hoàn toàn khác với nhạc pop phổ thông, vì vậy nó cực kỳ khó hoạt động hoàn hảo trong thời đại phát trực tuyến. Ngay cả những thuật toán phức tạp nhất từ những công ty công nghệ tiên tiến nhất cũng quá vụng về để xử lý hoàn hảo tác phẩm của các nhà soạn nhạc lẫy lừng như Mozart và Brahms.
Lý do, thuật toán được tạo ra cho từng nghệ sĩ nhạc đương đại như Bad Bunny và Madonna. Nếu bạn muốn nghe một bài hát của Bad Bunny, nó sẽ đến tai bạn trong vài giây và rất hoàn hảo nếu bạn nghe có trả tiền. Nhưng nếu bạn muốn nghe một bản concerto dành cho piano của Brahms thì còn… hên sui! Hãy thử sàng lọc hàng ngàn bản ghi âm của một nghệ sĩ dàn nhạc cổ điển, bạn vẫn chưa thể tìm đúng bản bạn thích của Mozart với chất lượng chuẩn. Còn nếu tìm Madonna thì quá dễ!
Jane Gottlieb, Phó chủ tịch phụ trách thư viện và tài nguyên thông tin của Trường Juilliard nhận định: “Trên thực tế, nhạc cổ điển trong hơn hai thập niên qua đã gặp vấn đề vì có nhiều bản ghi âm được thực hiện hơn một thế kỷ trước! – Điều đặc biệt khó chịu là Apple Music và Spotify có thể biến điện thoại của chúng ta thành… dàn nhạc giao hưởng tự động nhưng vẫn không thể đưa ra cho chúng ta các tổ khúc hoàn hảo của Bach!”.
Việc thử tìm kiếm và nghe âm nhạc cổ điển trên các nền tảng phát trực tuyến lớn đã khiến nghệ sĩ biểu diễn Yo-Yo Ma có lúc muốn đập vỡ cây đàn cello của mình! Thậm chí, bực tức với các tùy chọn phát trực tuyến nhạc cổ điển quá khiêm tốn, có người đã nhập hàng ngàn album, gắn thẻ các bản ghi, đăng ký trả tiền các dịch vụ âm nhạc như Spotify, Idagio và Qobuz để lấp đầy các lỗ hổng nhưng vẫn không giải quyết được vấn đề (Idagio là một dịch vụ âm nhạc cổ điển sử dụng siêu dữ liệu được Till Janczukowicz thành lập năm 2015).
Thuật toán nhạc đương đại không giải quyết được tìm kiếm nhạc cổ điển
Thử so sánh Taylor Swift và Tchaikovsky. Khi tìm một bài nhạc pop của Taylor Swift, siêu dữ liệu sẽ phân loại tiêu đề, album và nghệ sĩ. Nhưng siêu dữ liệu cho một bản nhạc Tchaikovsky không chỉ gồm tên tác phẩm, nhà soạn nhạc và nghệ sĩ, mà còn có biệt hiệu, chuyển động, số tác phẩm, dàn nhạc, nghệ sĩ độc tấu và nhạc trưởng. Rất phức tạp. Một vấn đề lớn khác của nhạc cổ điển là phân biệt các đề mục (repertoire) với các bản ghi âm (recording). Tchaikovsky có nhiều bản thu âm, giống như mỗi đĩa đơn của Taylor Swift có hàng nghìn bản cover. Tiếc thay, siêu dữ liệu của các dịch vụ phát trực tuyến được tối ưu hóa cho Taylor Swift chứ không tối ưu hoá cho Tchaikovsky!
Các vấn đề của nhạc cổ điển hóa ra lớn đến mức ngay cả một công ty trị giá $2.5 ngàn tỷ như Apple cũng không thể giải quyết một mình. Thay vào đó, Apple đã nghiên cứu thị trường dành cho nhạc cổ điển và tiếp quản Primephonic, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Amsterdam với vài chục nhân viên. Là những nhạc sĩ được đào tạo tại nhạc viện thông thạo mã, họ có đủ tiêu chuẩn duy nhất cho công việc Apple đang cần.
Veronica Neo, người đồng sáng lập Primephonic (hiện lãnh đạo các hoạt động dữ liệu của Apple Music Classical) nói:
“Những gì chúng tôi làm được trong nhiều năm qua là quan trọng để xây dựng cơ sở dữ liệu âm nhạc cổ điển của tất cả các tác phẩm được sáng tác và ghi âm. Dữ liệu tốt hơn có đóng góp của các ca sĩ opera và nghệ sĩ kèn clarinet để kéo âm nhạc cổ điển sang thế kỷ 21. Nhưng quan trọng nhất vẫn là siêu dữ liệu tốt hơn. Trong âm nhạc, siêu dữ liệu là thông tin được nhúng trong mỗi bản nhạc, các bit cho phép mọi người nhập một vài chữ cái và tìm thấy thứ họ đang tìm kiếm. Cách duy nhất để giải quyết vấn đề lớn là tập trung vào những chi tiết nhỏ nhất”.
Apple đã mua lại Primephonic với mức giá không được tiết lộ vào năm 2021 và thừa hưởng siêu dữ liệu quý giá đó. Giờ đây, nó là công cụ đằng sau Apple Music Classical (dành cho người đăng ký Apple Music).
Apple Music Classical cung cấp quyền truy cập vào hơn 20,000 nhà soạn nhạc, 115,000 tác phẩm và năm triệu bản nhạc. Nếu bạn tìm kiếm bản concerto dành cho vĩ cầm nổi tiếng của Sibelius, một lần nhấn sẽ đưa bạn đến một trang có 314 tùy chọn, gồm năm bản ghi phổ biến nhất và một bản mà các biên tập viên của Apple đã chọn đưa vào “yêu thích” của họ, cùng với các bản do chuyên gia cổ điển chọn.
Một số bản ghi âm đó có thể được nghe ở dạng phân giải cao với chất lượng âm thanh giống như bạn ngồi trong Nhà hát giao hưởng Carnegie. Khi bạn cố gắng sắp xếp các sản phẩm của Sibelius theo tên nghệ sĩ, một số được liệt kê theo dàn nhạc và một số khác theo tên nghệ sĩ vĩ cầm; nhưng thật dễ dàng tìm kiếm 314 bản ghi âm của nghệ sĩ độc tấu, hòa tấu và thậm chí cả nhạc trưởng. Giao diện Apple Music Classical cũng trực quan hơn.
